مفهوم و کاربرد GIS در شهرسازی و همچنین تفکرات پایه اي در GIS از دهه 1950 میلادي شروع گردید، اما اولین نرم افزار توسط شرکت ESRI17 در اواخر دهه 1970 به بازار عرضه شد.
در این مقاله با مفهوم و کاربرد GIS آشنا خواهید شد.
می توان گفت کشور کانادا جزو اولین توسعه دهندگان GIS محسوب میگردد، چرا که به طور جدي از دهه 1960 در جهت به کارگیري عملی GIS با هدف مدیریت منابع آبی و جنگلی خود به توفیقات مهمی دست یافت.
در آن زمان تلاش هاي "راجر تامیل سون" بیشترین سهم در جهت توسعه اصول و مبانی GIS را موجب گردید.
از آن به بعد، تفکرات پایه اي، اعمال شده توسط سایر طراحان، مهندسان و مدیران نسل هاي بعدي در مقوله GIS، موجبات بسط پایگاههاي اطلاعاتی
و تحولات اساسی در تحلیلهاي جغرافیایی شده است.
در اوایل،کشورکانادا با ایجاد سیستم هاي اطلاعات جغرافیایی ملی (CGIS18) در امر کاربرد این فنآوري پیشقدم گردید.
در آن زمان، پیشرفت هاي فن آوري جدید و نیاز به مدیریت قلمروهاي طبیعی پهناور این کشور باعث شد تا داده هاي جمع آوري شده از سرزمین هاي وسیع کشور کانادا با تکنولوژي پویايGIS درهم آمیخته شود،
که در نهایت باعث پیشرفتهاي شایان توجهی در شناخت ذخایر ملی آن کشور گردید.در سال 1962 با استفاده از نقشه هاي رقومی، امکان تشخیص کاربري زمینهاي کشاورزي، جنگلی و مراتع فراهم شد. با ابداع چنین روشهایی سرزمین کانادا براساس ویژگیهاي اکولوژیکی و جغرافیایی خود،
براي اهداف ویژه اي نظیر: حیات وحش ، فضاي حیاتی، کشاورزي و صنعتی تخصیص داده شد.
موفقیت GIS در زمینه هاي قبلی، منجر به تحقیقات بیشتر و در نتیجه تشویق دانشمندان کانادا در جهت مراقبت هاي دائمی از سرزمین هاي وسیع گردید.
قبلی، منجر به تحقیقات بیشتر و در نتیجه تشویق دانشمندان کانادا در جهت مراقبت هاي دائمی از سرزمین هاي وسیع گردید.
بنابراین، اغلب پروژه هاي موفق در کشور کانادا، براساس ایجاد پایگاه اطلاعات ساده اما جامع استوار گردید.
به صورت شماتیک نشاندهنده ارتباط GIS با سایر حیطه هاي علمی و تکنولوژیک میباشد.
این مدل چرخهاي، بر این واقعیت صحه میگذارد که هر چند GIS با سایر علوم در ارتباط نزدیک قرار دارد، اما اساس و شالوده آن بر نگرشهاي جغرافیایی و
تحلیلهاي مکانی استوار است.
در حال حاضر، بسیاري از متخصصان در رشته هاي مختلف، نظیر جغرافیدانان، زمین شناسان، شهر سازی محققان محیط زیست و به ویژه برنامه ریزان شهري اهمیت تحلیل هاي مکانی را به خوبی درك کرده و با سازماندهی اطلاعات حاصله ضرورت اسـتفاده از این فنآوري قرن را عملا شروع نموده اند.
GIS میتواند کاربردهاي متعددي را عرضه نماید، چرا که در این محـیط اطلاعـات ماهیت جغرافیایی داشته و با این زمینه امکان تحلیلهاي مکانی بهراحتی میسر میگردد.
با بهره گیري از GIS میتوان منـابع غیرمتجانس را متحد نموده و داده هاي مکانی و خصیصه هاي مرتبط را همزمـان تجزیـه و تحلیـل نمـود .
GIS از مهمتـرین فن آوري ها است که از طریق آن امکان آشکار سازي روابط نهان و بارزسازي مصور مهیا میشود.
امروزه توانایی GIS در انجام تحلیل هاي مکانی متفاوت به اثبات رسیده است و از آن طریق میتوان موضوع شراکت در اطلاعات جغرافیایی و غیرجغرافیایی را
در سرتاسر جهان اعمال نمود.
در حال حاضر در اغلب کشورها، GIS به عنوان ابزاري قدرتمند و ارزشمند داراي توان ویـژه در جهت حل مشکلات سازمانهاي مختلف علمی و اداري گشته است.
در روند به کارگیري آن باید به چهار اصـل پایـه اي نظیـر برنامه ریزي پروژه، تصمیم گیري بهینه، تحلیل هاي بصري و بهبود انسجام سازمانی توجه نمود.
مزیت یک سیستم GIS معمولا از طریق طراحی دقیق پروژه هاي مربوطه ارزیابی میشود که همواره با انبوهی از اجزاء فضایی متعدد همراه است.
در آغاز تحقیق، با بیان پیشفرضهاي مشخصی و یا مسئله خاصی هر پروژه اي شروع میشود.
تولید نقشه هاي موضوعی را میتوان بر اساس یک و چند نقشه پایه امکان پذیر ساخت.
به عنوان مثال، میتوان طراحی نقشه کاربري اراضی را بر اساس نقشه ترکیب خاك، پوشش گیاهی و توپوگرافی منطقه شروع نمود.
داشتن ترکیب مشـخص و منسـجمی از پدیده هاي مورد نظر میتواند در روند تولید نقشه هاي دلخواه نقش اصلی را ایفا نموده و فرآیندهاي مربوطه را تسریع نماید
در اغلب موارد، با تولید مدل هاي پایه در محیط GIS، امکان طراحی و تولید سایر نقشـه هـاي بعـدي نظیـر لایـه شـیب، جهـت ناهمواري، مسیر جریان آب بهراحتی امکان پذیر میگردد.
به علاوه با توجه به اطلاعات موجود در پایگاه داده ها، انجام انواع تحلیلهاي مکانی و محاسبات هندسی مهیا میشـود.
اصطلاح "اطلاعات بهتر" منجر به اتخاذ تصمیمات بهتري میگردد، واقعیتی است انکار ناپذیر که توسط سیستم هاي اطلاعاتی در علوم زمین مصداق پیدا مینماید.
اما باید یادآور شد که GIS یک تصمیم گیرنده خودکار نبوده و باید از آن به عنوان ابزاري یاد نمود که با بهره گیري اصولی از این سیستم، امکان پرسشگري و تحلیل مشاهدات سازماندهی شده در پایگاه داده ها میسـر میگردد.
بنابراین، خروج اطلاعات و ایجاد انواع مدل ها فرآیند تصمیم گیري بهینه را براي مدیران تصمیم گیرنده مهیا می سازد.
با دقت به کلیات شکل زیر که به صورت شماتیکی ارائه شده است میتوان دریافت که در روند مدیریت مسائل دنیـاي واقعی در محیط GIS مراحل زیر مطرح می باشند:
1) اخذ و جمع آوري مشاهدات،
2) مدیریت و سازماندهی دادهها،
3) تجزیه و تحلیل دادهها،
4) مدلسازي و نمایش اطلاعات،
5) بحث و تبادل نظر در روند تصمیم گیري ها،
6) برنامه ریزي و اجراي تصمیمات متخذه،
