گردشگری فضایی، رویایی دست یافتنی

گردشگری فضایی یا توریسم فضایی Space Tourism یا کیهان گردی به صنعت بردن مسافر به فضا به‌صورتی تجارتی و برای گردشگری می‌گویند. انسان همیشه به دنبال ناشناخته‌‎ها بوده و دیدن جهان را سرلوحه کار خود قرار داده است. در دنیا افراد بسیاری هستند که بزرگترین آرزوی آن‌ها سفر به فضا است که دو راه پیش روی این افراد وجود دارد نخست فضانورد شدن و دیگری ثروتمند بودن. اما ثروتنمد بودن چگونه این آرزو را محقق می‌کند؟

«گردشگری فضایی» یک فعالیت تجاری است که به مشتریان خود تجربه بودن در فضا را می‌دهد، در واقع امروز این فعالیت تبدیل به یک پکیج شده و به فروش می‌رسد. دو عامل اساسی از جمله انگیزه‌های بشری و عامل تجاری روی این موضوع تاثیرگذار است.

رفتن به فضا یکی از آرمان‌های بشری است و بسیاری از مردم ترسی از پرداخت مبالغ سنگین برای رسیدن به این آرزو را ندارند. گردشگری فضایی یکی از راه‌های استفاده تجاری از فضا است. تحقیقات، بازار قابل ملاحظه‌ای را برای این عرصه نشان می‌دهد که با توجه به موقع و سرمایه‌گذاری بجا، می‌تواند پیشرفت چشمگیر و سودآوری قابل ملاحظه‌ای داشته باشد.

رفتن به فضا مانند دیگر تکنولوژی‌های روز تحت تاثیر عوامل نظامی است، به عنوان مثال نخستین مکانی که در آن کامپیوتر به کار برده شد ساختمان پنتاگون بود و همچنین اولین جایی که سیستم‌های ارتباط ماهواره‌ای در آن به کار برده شد، سیستم‌های نظامی بوده است، بعد از پایان جنگ جهانی دوم، یک رقابت سنگین تسلیحاتی بین دو ابرقدرت بزرگ جهان در زمینه سفرهای فضایی شکل می‌گیرد.

در دهه‌های 60 و 70 میلادی این رقابت فضایی بین دو حکومت کمونیستی شوروی سابق و ایالات متحده آمریکا بسیار گسترده می‌شود و برای نخستین‌بار «یوری گاگارین»، اولین فضانورد روسی در سال 1961 موفق به رفتن به فضا و مدار زمین می‌شود که این دستاوردی بزرگ در آن زمان برای روس‌ها محسوب می‌شد.

در سال 1969 آمریکایی‌ها آرمسترانگ را به کره ماه فرستادند و اولین انسانی بود که بر روی کره ماه گام نهاد. تقریبا از دهه 80 و 90 میلادی هم‌زمان با فروپاشی شوروی سابق، آمریکا به عنوان تنها کشور فعال در این حوزه باقی می‌ماند و ناسا به عنوان اصلی‌ترین سازمان فعال در این زمینه در حال فعالیت است.

روس‌ها اخیرا ایستگاه فضایی میر را داشتند که حدودا پنج سال پیش از دور خارج شد. اولین فردی که به عنوان توریست به فضا سفر کرد، «دنیس تیتو» بود که در سال 2001 با هزینه شخصی خود، یعنی مبلغی حدود 20 میلیون دلار به این سفر رفت. دنیس تیتو از پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان توسط فضاپیمای سایوز روسی به ایستگاه فضایی میر سفر کرد. با از دور خارج شدن ایستگاه فضایی میر، یک ایستگاه فضایی بین‌المللی شکل می‌گیرد که در آن ایالات متحده، روسیه و همچنین کشورهای اروپایی در کنار هم فعالیت می‌کنند و یک ایستگاه را می‌سازند.

تاکنون 540 نفر به فضا رفته‌اند، یعنی از مدار زمین خارج و پا به این عرصه گذاشته‌اند، از بین این افراد تعداد کمی از آن‌ها فضانورد نبودند و به قصد غیر علمی و به عنوان گردشگر به فضا سفر کرده‌اند؛ زیرا هزینه چنین سفری بسیار بالا است. یکی از موارد مهم و قابل توجه، درآمدزایی از این گونه گردشگری است؛ زیرا اگر از گردشگری فضایی درآمد کسب شود ادامه‌دار خواهد شد، همچنین در کنار گردشگری و با استفاده از درآمد به دست آمده از آن می‌توان تحقیقات علمی را افزایش داد.

اکنون شرکت‌های بسیاری که متعلق به بخش خصوصی هستند وارد این عرصه شده‌اند و تنها نهاد دولتی که در این زمینه فعالیت می‌کند، ناسا است. از جمله شرکت‌هایی که در حال فعالیت در زمینه فروش سفرهای فضایی هستند می‌توان به اسپیس اکس، ویرجین گلکتیک، مارس وان و بلو ارجین اشاره کرد.

ایلان ماسک که بنیان‌گذار شرکت اسپیس اکس، خودروسازی تسلا، پی‌پل و کارآفرین برتر در جهان است، اکنون تمام تلاش خود را می‌کند تا سال 2030 سکونت انسان را در مریخ فراهم کند. ایلان ماسک و همکارانش قصد دارند از سال 2022 تجهیزات خود را به مریخ انتقال دهند و تا سال 2034 کلونی انسانی را در مریخ بسازند.

همچنین شرکت مارس وان چند سال گذشته فراخوانی را در خصوص پروژه سفر بی بازگشت به مریخ منتشر کرد و حدود 202 هزار نفر از سراسر دنیا برای این سفر بدون بازگشت ثبت نام کردند بدون آنکه مطالعه و درک عمیقی درباره آن داشته باشند. از بین آن‌ها 6 هزار نفر انتخاب شدند و در غربال‌گری نهایی 100 نفر از آن‌ها انتخاب و باقی ماندند. اکنون در حال آموزش به این 100 نفر هستند و آن‌ها را آماده می‌کنند تا از سال 2025 به بعد ارسال آن‌ها به سیاره سرخ انجام گیرد.

این که شرایط مریخ نسبت به دیگر سیارات ظاهرا بهتر است و ما توانایی ساخت سامانه‌های فضایی برای سفر به مریخ را داریم دلیل کافی برای انجام سفر یک سویه به مریخ نیست. حتی اینکه برخی معتقدند با ساخت سازه‌های نفوذ ناپذیر و ایجاد جو، گرم نگه داشتن محیط، بتوانیم مریخ را "زمینی‌سازی" و قابل سکونت کنیم، بیشتر یک نظریه رویایی است تا واقع‌گرایی.

پرواز در بی وزنی یکی دیگر از فعالیت‌های مرتبط با گردشگری است که در طی آن علاقه‌مندان به 100 تا 400 کیلومتری جو زمین فرستاده می‌شوند، بی وزنی را تجربه می‌کنند و می‌توانند تصویری زیبا از سیاره‌ای که در آن زندگی می‌کنند را تماشا کنند.

دو شرکت بلو ارجین و ویرجین گلکتیک با استفاده از تکنولوژی جت‌های بلند پرواز در حال ارائه خدمات در زمینه پرواز در بی‌وزنی هستند، اما دو شرکت دیگر یعنی اسپیس اکس و مارس وان تمام تلاش خود را بر روی گردشگری فضایی یعنی بردن گردشگران به عمق فضا، کره ماه و مریخ معطوف کرده‌اند.

امروزه گردشگری فضایی به ایستگاه بین‌المللی فضایی واقع در مداری به ارتفاع متوسط 400 کیلومتر از سطح زمین محدود می‌شود. اما آینده‌نگران بازار گسترده‌تری را پیش‌بینی می‌کنند. هتلهای بزرگ مداری، اقامتگاه‌هایی در سطح ماه و فراتر از آن موضوعاتی است که می‌توان به راحتی با یک جستجوی کوچک در اینترنت مطالب بسیاری برای آن‌ها پیدا کرد.

از دیگر پروژه‌هایی که در زمینه هوا فضا در حال انجام بوده، ساخت یک هتل لوکس در 200 مایلی زمین است، یک هتل معلق در مدار زمین که به دور آن می‌چرخد. ظرفیت این هتل 6 نفر است، 2 نفر خدمه که از فضانوردان قدیمی هستند و طی هر سفر 4 مهمان را خواهند پذیرفت، 12روز تجربه سفر به این هتل لوکس، تجربه بی‌وزنی و دیدن فضا است و هزینه این سفر برای هر گردشگر مبلغی حدود 10 میلیون دلار خواهد بود.

مسافرانی که قصد اقامت در این هتل را دارند باید یک دوره سه ماهه آمادگی روانی و فیزیکی را بگذرانند تا آمادگی سفر به فضا را پیدا کنند. اما واقعیت این است که عمومی شدن این‌گونه سفرها به زودی میسر نخواهد شد؛ زیرا هزینه بسیار بالایی دارند.

البته کارشناسان این حوزه پیش‌بینی می‌کنند در پایان قرن حاضر یعنی سال 2100 به بعد امکان سفر به فضا تاحدی عمومیت پیدا خواهد کرد، طی این پیش‌بینی گفته شده است که در سال بیش10 میلیون نفر امکان سفر به فضا را خواهند داشت؛ اما این تعداد هم از قشر خاصی خواهند بود. این که چه زمانی امکان سفر به فضا برای تمام اقشار جامعه فراهم خواهد شد، در حال حاضر قابل پیش‌بینی نیست.

ساخت نخستین پایگاه فضایی غیردولتی در روسیه کلید خورده است و قرار است طبق برنامه در سال 2025 نخستین فضاپیما از این پایگاه برای اعزام گردشگر به فضا پرتاب شود.

پاول پوشکین رئیس شرکت کاسموکورس دست اندر کار این پروژه اعلام کرده برای استقرار این پایگاه با مقامات استان نیژنی نووگراد در منطقه ولگا روسیه قرارداد امضا شده است.

وی با بیان اینکه این پایگاه در سال 2023 راه اندازی خواهد شد، ادامه داد: مطابق برنامه 40 میلیون دلار در ساخت و تجهیز پایگاه فضایی غیردولتی در استان نیژنی نووگراد سرمایه گذاری خواهد شد.

رئیس شرکت کاسموکورس گفت که تا سال 2023 فاز اول پایگاه فضایی راه اندازی می شود و نخستین پرتاب فضاپیما برای سفر گردشگران فضایی از این پایگاه در سال 2025 صورت می گیرد.

براساس گزارش ریانووستی، روسیه اکنون دو پایگاه فضایی به نام های پلستسک در شمال غرب این کشور و واستوچنی در شرق دارد.

در دهه 1950 «هایدن پلانه تاریوم» در موزه ملی تاریخ طبیعی آمریکا داستان ثبت‌نام برای انجام سفر توریستی به زهره را برپا کرد و این دقیقاً سال‌ها قبل از تأسیس کمپانی‌های فضایی بلو اوریجینز ، اسپیس ایکس و ویرجین گلکتیک بود و امروز داستان رفتن به زهره یک گام به واقعیت نزدیک شده و آن را با عرضه نمونه مفهومی از شهرک فضایی بر فراز اتمسفر این سیاره جلو برده است. پروژه HAVOC ناسا، مبتنی بر فرود انسان در سیاره نیست بلکه هدف تحقیقات از روی جو زهره است تا این سیاره بیشتر شناخته شود.

اگر این پروژه محقق شود دو فضانورد برگزیده می‌توانند به مدت 30 روز بر فراز 50 تا 60 کیلومتری جو زهره (با فشاری معادل فشار موجود بر فراز قله کلیمانجارو) مستقرشده و دست به تحقیق بزنند. البته کل سفر 110 روزه خواهد بود تا بتوان همسایه زمین را از نزدیک دید.

تاکنون افراد بسیاری سعادت سفر به فضا را داشته‌اند اما در این میان برخی از مردان و زنان هستند که با هزینه شخصی به فضا سفر کرده‌اند. در این قسمت هفت فرد ثروتمندی را که توریست فضا بوده‌اند معرفی کنیم.

ریچارد گاریوت Richard Garriott

فضانورد و توسعه‌دهنده بازی‌های رایانه‌ای آمریکایی است. در اواخر دهه ۱۹۹۰، "ریچارد گاریوت" ثروت بسیاری از کسب و کار بازی‌های ویدئویی به دست آورد. در سپتامبر ۱۹۹۲ او شرکت بازی خود را به قیمت ۳۰ میلیون دلار به شرکت "الکترونیک آرتس"(Electronic Arts) فروخت و این پول به وی کمک کرد تا آروزی خود که سفر به فضا بود را محقق سازد.

در روز ۱۲ اکتبر سال ۲۰۰۸، گاریوت با پرداخت مبلغ ۳۰ میلیون دلار به همراه "سرگئی ولکوف"(Sergei Volkov) و اولگ کونوننکو (Oleg Kononenko) فضانوردان روسی مأموریت "اکسپدیشن ۱۷"(Expedition ۱۷) از پایگاه فضایی بایکونور به فضا فرستاده شدند.

دنیس آنتونی تیتوDennis Anthony Tito

فضانورد، مهندس و میلیاردر آمریکایی است. او اولین فضانوردی است که با هزینه شخصی خود و به عنوان گردشگر به فضا سفر کرده است. پس از اتمام تحصیلاتش و دریافت مدرک کارشناسی در زمینه هوا و فضانوردی و اخذ مدرک کارشناسی ارشد در زمینه علوم مهندسی، در سن ۲۳ سالگی کارش را با آزمایشگاه پیشرانش جت متعلق به سازمان فضایی آمریکا به عنوان مهندس هوافضا آغاز کرد. تیتو پس از مدتی کار در ناسا را رها کرد و حرفه مدیریت سرمایه‌گذاری را در پیش گرفت تا بتواند اولین گردشگر فضا شود. در سال ۱۹۷۳ او یک شرکت مدیریت سرمایه‌گذاری تأسیس کرد. این کار باعث شد که سرمایه شخصی وی پس از مدت کوتاهی به ۲۵۰ میلیون دلار برسد. ناسا شرایط پرواز مسافر شخصی با شاتل فضایی را نداشت، ولی دولت روسیه حاضر بود در ازای اخذ وجه نسبتاً بالایی این کار را انجام دهد. در تاریخ ۲۸ آوریل سال ۲۰۰۱ او در سن ۵۹ سالگی با پرداخت مبلغ ۲۰ میلیون دلار به آرزوی خود رسید و با فضاپیمای روسی سایوز از پایگاه بایکونور قزاقستان به ایستگاه فضایی بین‌المللی پرواز کرد.

مارک شاتِل وِرثMark Shuttleworth

مدیر یک مؤسسه اقتصادی و اولین توریست فضایی آفریقایی و دومین فرد در جهان است که با هزینه شخصی خود به مسافرت فضایی می‌رفت. شاتل ورث در ۲۵ آوریل ۲۰۰۲ با هزینه ۲۰میلیون دلار به همراه شاتل فضایی سایوز در طی مأموریتTM-۳۴ سفر فضایی خود را آغاز کرد که بعد از ۲روز به ایستگاه فضایی بین‌المللی رسید و در ۵ می ۲۰۰۲ هم به زمین بازگشت.

گای لالیبرته Guy Laliberté

تاجر و فضانورد کانادایی است. در ۳۰ سپتامبر ۲۰۰۹، گای لالیبرته با پرداخت ۳۵ میلیون دلار تبدیل به اولین گردشگر فضایی کانادایی شد. در ۳۰ سپتامبر ۲۰۰۹، آخرین مسافر پروژه "گردشگری فضایی"(space tourists) شد. او توسط شاتل فضایی سایوز و در طی مأموریت Soyuz TMA-۱۶ به فضا رفت و به مدت ۱۰ روز و ۲۱ ساعت و ۱۷ دقیقه در فضا بود. در ژوئن ۲۰۱۱، لالیبرته یک کتاب تحت عنوان"گایا"(Gaia)، حاوی تصاویری از سفر خود به ایستگاه بین‌المللی فضایی منتشر کرد.

چارلز سیمونیCharles Simonyi

توسعه دهنده نرم افزار و فضانورد اهل کشور مجارستان است. وقتی سیمونی دکترای خود را از دانشگاه استنفورد اخذ کرد، توسط شرکت مایکروسافت استخدام شد. چارلز سیمونی در تاریخ ۷ آوریل ۲۰۰۷، سوار بر شاتل فضایی سایوز طی مأموریت Soyuz TMA-۱۰ از ایستگاه فضایی بین‌المللی به فضا فرستاده شد و در تاریخ ۲۱ آوریل ۲۰۰۷ نیز به زمین بازگشت. در ماه مارس سال ۲۰۰۹، سیمونی دوباره به ایستگاه فضایی بین‌المللی رفت. وی برای این دو سفر جمعاً ۶۰میلیون دلار پرداخت کرده است. اهداف سیمونی پیشرفت پروازهای فضایی تجاری با اهداف غیرنظامی و حضور جوانان در علم سفرهای فضایی بوده است.

گرگوری اولسنGregory Olsen

فضانورد و کارآفرین آمریکایی است. اولسن در تاریخ ۱اکتبر ۲۰۰۵ پس از رسیدن به ایستگاه فضایی بین‌المللی توسط شاتل فضایی سایوز در طی مأموریتTMA-۷ به آرزوی دیرینه خود رسید. اولسن قبل از آماده شدن برای رفتن به فضا به مدت یک و نیم سال آموزش دید زیرا در طول چک ماهانه پزشکی آن‌ها توسط اشعه ایکس معمولی متوجه یک نقطه سیاه در ریه اش شدند که درمان این مشکل ۹ ماه به طول انجامید. دکتر اولسن در یک سخنرانی غیررسمی در دبیرستان نیوجرسی، هزینه سفر فضایی خود را ۲۰ میلیون دلار تخمین زد.

انوشه انصاری

کاوشگر و رئیس انجمن گردانندگان شرکت فناوری ارتباط از راه دور (TTI) ایرانی است. اولین زن گردشگر فضایی و چهارمین نفری است که هزینه سفر فضایی خود را پرداخت کرده است. در ۸ مه ۲۰۰۶، سازمان فضایی روسیه به‌طور رسمی اعلام کرد که انوشه انصاری به‌عنوان اولین زن گردشگر فضایی در یکی از پروازهای فضاپیمای سایوز، که برای بهار ۱۳۸۵ برنامه‌ریزی شده‌بود، به مدار زمین سفر خواهد کرد. اما پس از رد صلاحیت دایسوکه انوموتو، داوطلب ژاپنی، به دلایل پزشکی و جا ماندن او از مأموریت سایوز تی‌ام‌ای -۹، قرار شد انوشه انصاری در ۲۳ شهریور ۱۳۸۵ با این گروه همراه شود. فضاپیمای سایوز حامل انوشه انصاری، فرمانده روسی میخائیل تیورین، و مهندس پرواز اسپانیایی-آمریکایی، مایکل لوپز الگریا در صبح روز دوشنبه ۱۸ سپتامبر سال ۲۰۰۶ از پایگاه فضایی بایکونور در قزاقستان به فضا پرتاب شد و بدین ترتیب مأموریت سایوز تی‌ام‌ای -۹ آغاز گشت. دو روز پس از قرار گرفتن در مدار زمین، فضاپیمای سایوز در ۲۰ سپتامبر ۲۰۰۶ با موفقیت به ایستگاه بین‌المللی فضایی ملحق شد و اقامت ۹ روزه انوشه انصاری در ایستگاه فضایی آغاز شد. سرانجام پس از ۹ روز اقامت و پژوهش در ایستگاه بین‌المللی فضایی، انوشه انصاری در سحرگاه ۲۹ سپتامبر ۲۰۰۶ میلادی به همراه پاول وینوگرادف روسی و جفری ویلیامز آمریکایی، دو تن از فضانوردان ساکن ایستگاه، به زمین بازگشت. گرچه این معامله خصوصی بود اما انصاری تخمین زده بود که برای مشارکت در این مأموریت حدود ۲۰ میلیون دلار پرداخت کرده است.