اشکانیان کیا بودن؟

اشکانیان بعد از دو تا سلسله مهم هخامنشیان و سلوکیان به قدرت رسیدند و حدود 470 سال به ایران حکومت کردن . با این 476 سال حکومت ، به سلسله ای تبدیل شدن طولانی ترین زمان حکومت به ایران رو دارن . حتما هم میدونید که اون دو تا سلسله قبلی یعنی هخامنشیان و سلوکیان قبل از میلاد مسیح تاسیس شدن و از بین رفتن . اما اشکانیان 250 سال از حکومتشون قبل از میلاد بود و 226 سال بعد از میلاد مسیح حکومت کردن . یعنی وقتی که حضرت مسیح اونور در شهر بیت لحم به دنیا اومد ، اینجا تو ایران ، اشکانیان بودن که داشتن حکومت میکردند .

حالا بریم سراغ به قدرت رسیدنشون . اول بگم که تو بیشتر منابه اشکانیان رو به نام پارت ها می بینیم . بین بیشتر مورخای جهان هم اسم پارت بیشتر رایجه پس به اشکانیان ، پارت ها هم میگن . حالا چرا پارت؟

سلسله اشکانی از سرزمین پارت که تقریبا میشه خراسان امروزی به وجود اومد .وقتی که سلوکیان به ایران حکومت داشتن ، ارشک ، که در ادامه متوجه میشیم که موسس سلسله اشکانی بوده ، توی سرزمین پارت ، رییس یک سری قبیله بوده که حالا اسماشون مهم نیست . سلوکیان در آخرای سال های سلطنتشون که ضعیف شده بودن ، کنترل سرزمین پارت رو از دست میدن . بعد استاندار پارت که اسمش آندروگراس بود میاد و اعلام استقلال میکنه . بعدش ارشک از اختلافایی که به وجود اومده بود استفاده میکنه و علیه آندروگراس قیام میکنه و سرزمین پارت رو به دست میگیره .

حالا تو این زمان سلوکیان درگیر جنگ با مصر هم بودن ، دوباره یه نفر به نام دویودوتس میاد و تو یه قسمت دیگه از ایران اعلام استقلال میکنه . تو این مدت هم ارشک پایه های حکومتش رو تو پارت محکم کرده . ارشک و دویودوتس ، همین فردی که الان گفتیم تو یه جای دیگه از ایران اعلام استقلال کرد ، تصمیم میگیرن که با هم متحد شن و علیه سلسله سلوکی قیام کنن . قیام هم میکنن اما شکست میخورن و به خاطر همین ارشک از پارت بیرون میشه و به یه قبیله دیگه پناه میبره . اونجا هم دوباره فرصت رو غنیمت میشمره و برای انتقام از سلوکیان لشکر جمع میکنه و میره که سرزمین پارت رو پس بگیره . و پس هم میگیره . بعدش از چند وقت ، پادشاه وقت سلوکیان برای بازپس گیری مناطقی که از دست داده بود لشکرکشی میکنه و شکست میخوره و مجبور میشه که با اردوان یکم ، یعنی سومین پادشاه اشکانی ، توافق کنه و اون رو به عنوان شاه رسمی کشور بشناسه . اینجا هنوز هم سلوکیان به ایران حکومت میکردن ، اما وقتی که روم به ایران حمله میکنه و سلوکیان شکست میخورن دیگه اشکانیان اجازه دخالت بهشون نمیدن و فرهاد یکم یعنی پنجمین پادشاه اشکانیان ، به دور از دخالت سلوکیان به تاج و تخت میرسه . پس یعنی از وقتی که ارشک تو سرزمین پارت قیام کرد تا زمانی که فرهاد یکم ، پنجمین شاه اشکانی کل ایران رو از سلوکیان گرفت حدود 80 سال طول کشید و 4 تا پادشاه مردن .

وقتی که اشکانیان کشور رو به دست گرفتن ، کشور از همه طرف مورد حمله یونانی ها قرار گرفته بود و حتی بخش هایی از کشور رو هم گرفته بودن . واسه همین در اون دوران فرهنگ یونانی خیلی در کشور رواج پیدا کرده بود .

اول از همه اشکانیان تلاش کردن که مناطقی که به دست یونانی ها افتاده بود رو پس بگیرن ، و گرفتن ، بعدش تلاش کردن فرهنگ یونانی رو که در اون مناطق چیره شده بود رو از بین ببرن واسه همین شروع به فرهنگ سازی کردن ، به همین خاطره که به دوره اشکانیان دوره احیای فرهنگ میگن . مثلا مردم اون سرزمین هایی که توسط یونان اشغال شده بود خداهای یونان باستان مثل زئوس رو میپرستیدند یا از خط یونانی استفاده میکردن .برای همین پادشاهای اشکانی تلاش کردن در بعضی زمینه ها مثل مذهب ، هنر و حتی پوشاک ، فرهنگ ایرانی رو جا بندازن . مثلا بلاش یکم که 22دومین پادشاه اشکانی بود اومد برای اولین بار از خط اشکانی و زبان پارتی استفاده کرد و سکه های ایرانیی رو ضرب کرد که روی اونها به جای الفبای یونانی با خط اشکانی نوشته شده بود . همین توجه پادشاه های اشکانی به زکاوت و خردمندی باعث شکوفایی شده بود . مثلا سال 1330 وقتی داشتند در مناطق اطراف تیسفون ، یکی از پایتخت های اشکانیان کندوکاو میکردند ، پیل های الکتریکی یا همون باتری هایی رو پیدا کردند مطعلق به دوره اشکانیان بود . یا شهر زیرزمینی رو ساختن که کاربرد نظامیش به قدری عالی بود که رومی ها به تقلید از ما یکی برای خودشون ساختن . یا مثلا اشکانیان ابداع کننده جنگ های چریکی و خیلی چیز های دیگه بودن .

در زمان اشکانیان مذهب رسمی وجود نداشته و به خاطر همین مذاهب مختلفی در این دوران پدید اومد که یکیش زرتشت بود. خاندان اشکانی در ابتدا آیین مهرپرستی داشتند اما بعدا ها بعضی از شاهان به زرتشت رو آوردن .

اشکانیان در طول حکومتشون چند تا شهر رو به عنوان پایتخت انتخاب کردن . صددروازه ، تیسپون ، هگمتانه ، شوش ، نسا و ارشاک شهر هایی بودن که به عنوان پایتخت انتخاب شدن . مثلا ارشاک زمانی پایتخت بود که ارشک فقط سرزمین پارت رو به عهده داشت نه کل ایران رو ، هرچی که محیط فرمانرواییشون بزرگ تر میشد طبیعا شهر بهتری رو برای پایتخت انتخاب میکردن .

وقتی که میخوایم درباره اقتصاد اشکانیان صحبت کنیم اولین چیزی که میاد تو ذهنمون جاده ابریشمه . این جاده که 1700 سال بزرگترین شبکه بازرگانی دنیا بود ، بخشی از اون از شمال ایران یعنی از گرگان تا گیلان ، عبور میکرد که همین باعث شد ایران به مرکز تجارت تبدیل بشه و اقتصاد رونق پیدا کنه .

دوره اشکانیان ، دوره شروع جنگ های ایران و روم هم بود . یکم هم بیایم درباره اون جنگ معروف سورنا با کراسوس. وقتی که ارد ، شاه اشکانیان از حمله کراسوس مطلع شد ، یه سفیر فرستاد که به کراسوس بگه : اگه روم به ما حمله کنه میجنگیم و حتما شکستتون میدیم . بهت فرصت میدم که از سرزمین ما بری بیرون . کراسوس هم به این پیام جواب میده تو تیسفون میبینمت . یعنی مطمئن بوده که جنگ رو میبره . پس ایران هم چاره ای جز جنگ نداشته . اشکانیان به داشتن مهارت تیراندازی جنگاوری معروف بودن . پس ارد اشکانی میاد سپاهش رو به دو قسمت تقسیم میکنه . یکی رو ميفرسته سمت ارمنستان ، و اون یک رو به فرماندهی سورنا میفرسته برای مقابله با کراسوس . سورنا قبل از شروع نبرد ، تدبیری رو به کار میگیره ، یکی از افراد منطقه رو که قبلا با رومیان همکاری داشت رو میفرسته سراغ کراسوس که اون رو به حمله از یه منطقه بی آب و علف تشویق کنه .کراسوس هم قبول میکنه و فکر میکنه که قراره مثل اسکندر ایران رو بگیره . رومی ها وقتی به منطقه جنگ میرسن میبینن که محیط خیلی خشک و بی اب و علفه و وضع خوبی هم نداشتن . تو همین حال قاصد پادشاه ارمنستان هم از راه میرسه و میگه که نمیتونیم بهتون کمک کنیم پون خودمون وضع خوبی نداریم . کراسوس هم تصمیم میگیره که فرار کنه اما سورنا اون رو میگیره و به قتل میرسونه .

در نهایت هم اشکانیان در اثر اختلافات داخلی ,اختلافات خانوادگی و مخالفت موبدان زرتشتی با سیاست آزادی دینی و جنگ‌های خارجی به تدریج ضعیف شدند تا سرانجام به دست اردشیر بابکان منقرض شدن.