چطور می‌توان همیشه در مسیر حق ماند؟ | راز قرآن برای اهل سلوک

در این نوشته قصد دارم، یکی از برنامه های رادیو معارف را که برای شما خلاصه کرده ام را بنویسم.

ساختار این برنامه شامل عنوان ، مقدمه، تیترهای موضوعی، انسجام منطقی و نتیجه‌گیری است.

همچنین در پایان، تعدادی هشتگ مرتبط بر اساس ترند گوگل اضافه شده‌اند.

اگر بارها خواسته‌ای در مسیر الهی قدم بگذاری، اما گاه دچار غفلت شده‌ای، این مقاله برای توست. در دل آیات قرآن راز مهمی نهفته است؛ رازی که به ما نشان می‌دهد چگونه با حفظ ارتباط با خداوند، نه تنها در مسیر بمانیم، بلکه چشم درونی‌مان را نیز روشن کنیم.

چرا برخی در مسیر می‌مانند و برخی منحرف می‌شوند؟

همه ما در مسیر زندگی با یک سؤال بنیادین روبرو می‌شویم:
چطور می‌شود کسی در راه خدا باقی بماند، ولی دیگری از راه باز بماند یا حتی منحرف شود؟

پاسخ قرآن روشن است: اگر سالک، ارتباط خود را با "مبدأ فاعلی" (یعنی خداوند به عنوان محرک) یا "مبدأ غایی" (یعنی خداوند به عنوان هدف) قطع کند، از حرکت می‌ایستد. ارتباط با محرک یعنی آگاهی از آنچه ما را به حرکت می‌کشاند، و ارتباط با هدف یعنی درک مقصد نهایی حرکت.

سه نوع آیه برای سه نوع سالک

قرآن سه دسته آیه دارد که در سیر و سلوک، کلیدی‌اند:

1. آیاتی که به مبدأ فاعلی اشاره دارند: ما باید همیشه به یاد داشته باشیم که خداوند محرک اصلی ماست.
2. آیاتی که به مبدأ غایی اشاره دارند: خداوند همان هدف نهایی است که باید همواره در ذهنمان باشد.
3. آیاتی که به ذکر زیاد خداوند تأکید دارند: چون خدا "اول و آخر" است، پس باید دائم به یاد او باشیم.

اگر خدا را فراموش کنی، چه اتفاقی می‌افتد؟

قرآن می‌فرماید:

سوره حشر

آیه 19)- این آیه به دنبال دستور به تقوا و توجه به معاد، تأکید بر یاد خدا کرده، چنین می‌فرماید: «و همچون کسانی نباشید که خدا را فراموش کردند، و خدا نیز آنها را به خود فراموشی گرفتار کرد» (و لا تکونوا کالذین نسوا الله فانساهم انفسهم

«نسوا الله فنسیهم» – آن‌ها خدا را فراموش کردند، پس خدا هم آن‌ها را فراموش کرد.

یعنی اگر انسان خدا را فراموش کند، خدا هم او را از الطاف خود محروم می‌کند؛ نه اینکه واقعا فراموشش کند، بلکه دیگر هدایت و بینایی قلبی را از او می‌گیرد. نتیجه چیست؟ کوری معنوی.

بینایی واقعی یعنی چه؟ چشم ظاهر یا چشم باطن؟

قرآن می‌گوید:

آیه 46 سوره حج

أَفَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَتَكُونَ لَهُمْ قُلُوبٌ يَعْقِلُونَ بِهَا أَوْ آذَانٌ يَسْمَعُونَ بِهَا ۖ فَإِنَّهَا لَا تَعْمَى الْأَبْصَارُ وَلَٰكِنْ تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِي فِي الصُّدُورِ

«فإنها لا تعمى الأبصار ولكن تعمى القلوب التي في الصدور»
یعنی: این چشم‌های ظاهری نیستند که کور می‌شوند، بلکه دل‌هایی هستند که در سینه‌ها کور شده‌اند.

پس ممکن است کسی عالم باشد، اما چون دلش کور است، در حقیقت گمراه است. علم بدون ذکر خدا نوری ندارد.

چطور چشم دل را بینا کنیم؟

فقط یک راه وجود دارد: ذکر کثیر خداوند.

وقتی می‌فرماید:

«اذكروا الله ذكراً كثيراً»
یعنی: زیاد به یاد خدا باشید؛ چرا؟ چون اگر لحظه‌ای غافل شویم، ممکن است از مسیر منحرف شویم.

ذکر خدا یعنی دائم در حالت توجه و حضور باشیم؛ یعنی «دائم‌الصلاة» بودن نه فقط در قالب نماز، بلکه در همه لحظات زندگی.

سالک واقعی چه کسی است؟

کسی که در راه خدا حرکت می‌کند، یعنی هم با "محرک" مرتبط است (خدا به عنوان فاعل)، و هم با "هدف" (خدا به عنوان مقصد نهایی). اگر کسی واقعاً اهل سیر باشد، نشان می‌دهد که قبلاً با هر دو ارتباط داشته است. چنین کسی، مذکور خداوند است، و خدا نیز او را از نور خود بهره‌مند می‌کند.

نتیجه‌گیری: از ذکر تا بصیرت

اگر می‌خواهی همیشه در مسیر باشی، باید همیشه به یاد خدا باشی. ذکر، مقدمه بصیرت است.
وقتی خدا تو را یاد کند، دیگر کور نیستی. چشم دلت باز است و راه را می‌بینی، حتی اگر جهان تو را در تاریکی فرو برده باشد.

هشتگ‌های پیشنهادی:

#سلوک
#قرآن
#ذکر_خدا
#عرفان
#بصیرت
#سفر_الی_الله
#معنویت
#تفسیر_قرآن
#سیر_و_سلوک
#راه_حق