سال های پیش دبستانی یک دوره حساس در زندگی هر کودک است. تقریباً هر کاری که انجام می دهد و هر لحظه در روز می تواند در رشد شناختی، اجتماعی، عاطفی یا جسمی کودک تاثیر بگذارد. والدین و سایر مراقبان در این سالهای اولیه بنیان یادگیری مهارت های بسیار مهمی را برای کودک فراهم می کنند. برای برخی از کودکان این دوره در میان محیطی که پر از کتاب، مداد رنگی، کاغذ، آب، خمیر و سایر اسباب بازی ها و همچنین معلمان و همکلاسی ها هستند، سپری می شود. رشد در این زمینه کودک را برای موفقیت در مدرسه و سال های آینده وی آماده می کند.
طی دهه های گذشته، بحث در مورد مناسب بودن افزودن وسایل ارتباطی هوشمند مانند لپ تاپ، گوشی های موبایل و سایر رسانه های تعاملی مانند کتاب ها و اسباب بازی های تعاملی، بازی های ویدئویی و اینترنت درلیست ابزارهای یادگیری در کلاسهای پیش دبستانی بالا گرفته است. در حالی که برخی از کارشناسان بر این باورند که فناوری توانایی تأثیر مثبت حتی در رشد شناختی و اجتماعی_عاطفی کودکان خردسال را به طرز قابل توجهی دارد؛ سایرین معتقدند که فناوری میتواند بسیاری از تجربیات اساسی کودکان را که برای رشد سالم به آن نیاز دارد را از کودک سلب کرده و آسیب های جبران ناپذیری به او وارد سازد.
· تعریف یادگیری تعاملی
قبل از بررسی تاثیراتی که رسانه های تعاملی و ابزارهای یادگیری تعاملی بر روی رشد کودکان پیش دبستانی میگذارند ابتدا باید منظور از اصطلاح تعاملی را روشن کنیم.
تعامل می تواند تعاریف زیادی داشته باشد اما در اینجا به معنای " محتوای در نظر گرفته شده برای ارتباط جمعی از طریق وسیله ارتباطی که اجازه میدهد دو نفر به صورت همزمان با هم در ارتباط باشند و باهم پرسش و پاسخ داشته باشند؛ یعنی ارتباط موثر و فعال را تجربه کنند" می باشد.
برخی از نظریه پردازان بر نقش تعامل کننده ها تاکید بیشتری دارند و تعامل را این گونه تعریف می کند " تبادل ایده ها، احساسات و تجربیات در یک تعامل صورت می گیرد و تجربیاتی مانند کنترل، مسئولیت پذیری و رعایت نوبت شامل ویژگی های آن می شود."
در این مقاله سعی داریم نقش تعامل را در یادگیری کودکان مخصوصاً کودکان پیش دبستانی بررسی کنیم.
· چگونه یادگیری از طریق تعامل صورت می گیرد؟
یادگیری اوایل دوران کودکی فرصتی بی نظیر است؛ زیرا کودکان با کارایی بیشتری یاد میگیرند و از طریق فعالیت های بازی محور دانش بیشتری کسب می کنند. یادگیری اوایل دوران کودکی، به آموزش رسمی کودکان خردسال قبل از سن تحصیل عادی توسط افراد خارج از خانواده و به طور معمول در مدرسه اشاره دارد. تجارب اولیه یادگیری به رشد فکری، اجتماعی و عاطفی کودکان کمک می کند و پایه و اساس یادگیری آینده آنها را در مدرسه پایه ریزی می کند.
فراگیر شدن دستگاه های تلفن همراه و تلفن های هوشمند امروزه گسترش یافته است، به طوری که تهیه محتواهای یادگیری برای آموزش الکترونیکی توسط تلفن همراه با تاکید بر تهیه محتوای یادگیری در زمان مناسب مزیت این یادگیری است که می تواند محتوای یادگیری را بهتر از فضای فیزیکی کلاس به کودکان ارائه دهد.
اما هنوز بسیاری از نظریه پردازان و محققان برجسته رسانه های تعاملی آموزشی کودکان، در مورد نقش رسانه های تعاملی بر رشد شناختی کودکان پیش دبستانی به توافق نرسیده اند. برخی از محققان بر اساس این واقعیت که کودکان از طریق بدن خود در سالهای اولیه زندگی یاد می گیرند، عقیده دارند وسایل ارتباطی هوشمند مانند گوشی ها کودکان را نسبت به نیازشان به بازی عملی، تخیلی و خلاقانه که برای رشد شناختی آنها حیاتی است محروم می کنند و همچنین به گونه ای که سایر ابزارهای یادگیری می‌توانند کودکان را در یادگیری مهارت ها کمک کنند وسایل ارتباطی هوشمند این قابلیت را ندارد.
با این حال بسیاری ادعا می کنند که این نگرانی ها در حال منسوخ شدن هستند؛زیرا فناوری های تعاملی جایگزین ابزارهای یادگیری سنتی مانند کتاب های چاپی، اسباب بازی های قدیمی و غیره می شوند.
دکتر کالورت 1 یکی از محققان برجسته در زمینه کودکان و رسانه های تعاملی، یافت که استفاده از فناوری‌های مشارکتی و تعاملی می تواند بچه ها را به سمت یک تجربه متفاوت یادگیری سوق دهد. یادگیری تعاملی به کودکان اجازه می دهد تا تمرکزی شگفت انگیز بر روی کاری که انجام میدهند داشته باشند و محیطی فعال برای یادگیری ایجاد کند. موثرترین فناوری‌ها به کودکان می آموزند و کودکان بدون اینکه متوجه شوند در حال یادگیری چیزی هستند از انجام این کار لذت می برند. هنگامی که از دکتر کالورت سوال شد که فکر می کند رسانه های تعاملی چه چیزی می‌توانند به کودکان پیش دبستانی آموزش دهند، گفت:<< تفکر منطقی، مهارت های نوشتن، مهارت های ریاضی و بالا بردن مهارت های هوش فضایی آنها. همچنین می تواند در افزایش خلاقیت کودکان نقش بسزایی داشته باشد.>>
اما دکتر کوبان 2 استاد برجسته در حوزه یادگیری و منتقد برجسته استفاده از ابزارهای رسانه های تعاملی، معتقد است که این نوع ابزار های یادگیری ارزش سرمایه گذاری را ندارند. او می‌گوید:<< شواهد بسیار کمی وجود دارد که نشان می دهد کودکان به دلیل ابزارهای رسانه ای موجود در کلاس از نظر تحصیلی بهتر عمل می کنند.>> او معتقد است که رسانه های تعاملی مانند لپ تاپ ها و گوشی های همراه یادگیری را پربارتر نکرده اند و نقش بسزایی در یادگیری کودک نداشته‌اند.
با این حال باکلیتنر 3 ویرایشگر فناوری کودکان، این نظر را دارد که رسانه‌های دیجیتال تعاملی از جمله بازی ها، به عنوان ابزاری در آموزش کودکان در سن پیش دبستانی می توانند بسیار موثر باشند؛ زیرا می توانند بازخورد فوری ارائه دهند، انعطاف پذیر باشند( قدرت بالایی در عوض کردن برخی از عناصر بازی) و به کودکان قدرت دهند و یادگیری فعال آنها را تقویت کنند. اگرچه او هشدار می دهد که باید در کیفیت ابزارهای یادگیری دیجیتالی که قدرت یادگیری فعال را فراهم می کنند بسیار دقت کرد؛ زیرا برخی از رسانه های تعاملی بلعکس عمل کرده و قدرت یادگیری کودک را کاهش می دهند.
· شانس بیشتر برای استفاده از رسانه های تعاملی
با وجود بحث در مورد مناسب بودن استفاده از فناوری های دیجیتال برای کودکان خردسال بسیاری از کودکان پیش دبستانی در حال حاضر از آنها استفاده می کند.
سوال اصلی اینجاست کودکان پیش دبستانی وقتی لپ تاپ یا گوشی همراه را روشن می کنند و وارد اینترنت می شوند در واقع چه کاری را انجام میدهند؟ بررسی بیش از دو دهه تحقیق نشان داد که کودکان ۲ تا ۷ساله بیش از کودکان بزرگتر ترجیح می دهند که بازی های تعاملی_آموزشی انجام دهند. این یافته پیامدهای فوق‌العاده‌ای دارد. اگرچه بسیاری از تولیدکنندگان محتوا معتقدند که کودکان علاقه ای به محتوای آموزشی ندارند، اما کودکان در واقع محتوای تعاملی را ترجیح می دهند که از رشد شناختی آنها پشتیبانی کند.
همچنین این نکته حائز اهمیت است که در طول سالهای پیش دبستانی هیچ تفاوت جنسیتی در میزان استفاده از لپ تاپ و توانایی های کودکان وجود ندارد و می توان به این نکته نیز اشاره کرد که سطح مالی و درآمدی خانواده ها در استفاده از ابزارهای مختلف یادگیری رسانه ای نقش قابل توجهی دارد؛ زیراخانواده‌های پردرآمد تر می توانند ابزارهای رسانه ای تعاملی بیشتری را فراهم کنند وکودکان این خانواده ها از طریق رسانه های تعاملی می توانند یادگیری بیشتری داشته باشند.
· تاثیرات رسانه های تعاملی در یادگیری کودکان پیش دبستانی
در ادامه این مقاله به پنج بعد رشد کودکان که از طریق رسانه های تعاملی یاد گرفته میشود، می پردازیم. پنج بعد شامل رشد اجتماعی و عاطفی، رشد کلامی، رشد جسمی _حرکتی و رشد شناختی.
اگرچه چندین سازمان و محققین توصیه می کنند که فناوری هرگز نباید جای تعاملات و روابط اجتماعی را بگیرد، اما می‌توان از فناوری به عنوان کاتالیزوری برای تعامل اجتماعی و ارتباط بین کودکان و معلمان و والدین استفاده کرد. کودکانی که از وسایل ارتباط تعاملی مانند لپ تاپ کنار همکلاسی های خود استفاده می‌کنند در هنگام استفاده از آن سطح ارتباطات گفتاری و همکاری آنها افزایش می یابد. کودکان در می یابند که در یک مجموعه قوانین بازی می کنند، می توانند نقش های رهبری را در انواع بازی ها تجربه کنند، یاد می گیرند نوبت یکدیگر را رعایت کنند و بیشتر با هم سن و سالان خود ارتباط برقرار کنند. تحقیقات اخیر نشان میدهد که اینترنت همچنین میتواند به جای جدا کردن کودکان باعث ارتباط برقرار کردن آنها شود. به نظر می رسد که هر یک از این یافته ها این نگرانی را که وسایل دیجیتال باعث منزوی شدن کودکان و باعث ضعیف شدن روابط آنها با معلمان و جامعه می شود را کاهش می دهد.
رسانه های تعاملی قادر هستند از طریق فرصت ها و انگیزه ای که در اختیار کودکان خردسال قرار میدهند از رشد مهارت های کلامی و سواد آموزی آنها پشتیبانی کنند. در تحقیقات مختلف مشخص شده است که کودکانی که از نرم افزار های دیجیتال آموزشی استفاده می کنند از الگوهای گفتاری پیچیده‌تری استفاده می‌کنند و در سطح بالایی از ارتباطات کلامی مشارکت دارند. یکی از دلایل این امر این است که کودکان تمایل دارند هنگام حرکت اشیا و تصاویر و درگیر شدن با برنامه آنچه را که انجام میدهند را روایت کنند. در یکی از ارزیابی ها یک برنامه نرم افزاری که به طور خاص برای افزایش آگاهی واج شناختی (واج شناسی) طراحی شده است، کودکان پیش دبستانی که از این نرم افزار استفاده می‌کردند در مقایسه با گروه دیگر در سطح آگاهی واجی، عملکرد بهتری داشتند.( آگاهی واجی یعنی دانش هجی کردن کمات)
مشخص شده است که بازی های تعاملی که به کودکان گوش میدهند از مهارت های خواندن کودکان پشتیبانی می کنند و مهارت های نوشتن آینده کودکان را تحت تاثیر قرار میدهند. مطالعه دیگر نشان داد که از طریق مدلسازی، یک اسباب بازی تعاملی میتواند کودکان را در بیان داستان های پیچیده با استفاده از کلمات مناسب کمک کند؛ یعنی توانایی بیان کودک در گفتن داستان هایی نه با زبان بچگانه بلکه با زبان ادبی را بهبود ببخشد. همچنین کودکان یاد می گیرند که چگونه روایت ها را به وضوح به مخاطبان ارائه دهند که این توانایی برای یادگیری سواد آموزی و مهارت های خواندن و نوشتن آنها بسیار مهم است.( نرم‌افزارهایی مانند گربه سخنگو)
بعلاوه برخی از متخصصین دریافتند که کتابهای داستان تعاملی، در بهبود مهارت های واجی کودکان و توانایی های بیان داستان موثر است؛ اما کمک به تشخیص کلمات آنها نمی کند. با این حال یکی از متخصصین به نام لوین 4 یافت کتابهای داستان تعاملی که اجازه میدهد کودکان داستان را کنترل کنند و آن را به سلیقه خود به پیش ببرند بیشتر از کتاب های الکترونیکی که فقط داستان را می خوانند در یادگیری مهارت های ابتدایی خواندن و شناختن کلمات موثر هستند.
تحقیقاتی در مورد تاثیرات استفاده از رسانه های تعاملی برای سلامتی و رشد جسمی کودکان پیش دبستانی انجام شده است که نشان داده شده است، استفاده بیش از حد این وسایل می تواند اعتیاد آور باشد و به کودکان آسیب برساند. آسیب هایی از جمله؛ آسیب های عضلانی_ اسکلتی، آسیب های بینایی و چشمی و چاقی به دلیل کمبود ورزش و تحرک. علاوه بر این نگرانی هایی در مورد حریم خصوصی ایمنی کودکان و قرار گرفتن در معرض تبلیغات در اینترنت وجود دارد. به منظور محافظت از کودکان در برابر این خطرات جسمی آکادمی اطفال آمریکا توصیه کرده است، زمان نمایش و استفاده کودکان از وسایل هوشمند مانند لپ تاپ، گوشی های همراه، تلویزیون و بازی های ویدیویی به یک تا دو ساعت در روز محدود شود و در پیرو پیروی از استاندارد های ارگونومیک، کودک را باید تشویق به وقفه های مکرر و درگیر کردن آنها در فعالیت های بدنی کرد. به این منظور می توان از بازی هایی جهت تحرک کودکان استفاده کرد؛ بازی های آنلاین و یا کلاس های آموزشی آنلاین که باعث تحرک و فعالیت و همچنین افزایش هوش حرکتی جنبشی کودک می شود می توانند بسیار مفید باشند و در رشد جسمی و حرکتی کودک نقش مهمی را ایفا کنند.
رشد شناختی یکی از مهم ترین مراحل زندگی کودکان است. بدون یک مدل شناختی تثبیت شده مناسب، آنها در زندگی آینده با مشکلات فراوانی روبه‌رو خواهند شد. در بدترین حالت، افراد دارای کمبود شناخت ممکن است مبتلا به اختلالات روانی متفاوتی شوند.
اگرچه تعداد آنها هنوز کم است اما بیشتر مطالعات تجربی انجام شده بر روی رسانه های تعاملی و کودکان پیش دبستانی، توانایی فناوری را برای حمایت از یادگیری کودکان آزمایش می‌کند. نتایج تحقیقات متنوع است، برخی از آنها تاثیرات مثبتی بر شناخت و برخی نه تاثیر مثبت و نه تاثیر منفی می گذارند. صرف نظر از یافته ها، اکثر محققان نتیجه می گیرند که تاثیر محتوای این موارد تعاملی مهم است و نه خود فناوری.
یادگیری همراه بازی های آنلاین و یا بازی های تعاملی مفهومیست برای تشویق کودک برای کسب دانش از طریق فرآیند سرگرم کننده؛ که به عنوان یکی از امیدوار کننده ترین رویکرد ها برای صنعت آموزشی با دامنه کاربرد گسترده در آمده است. همچنین کاوش و جستجو در مورد پتانسیل های یادگیری از طریق بازی های توسعه یافته از طریق تکنولوژی می تواند در رشد شناختی چالش برانگیز باشد.
از آنجا که این روش به طور بالقوه می تواند در افزایش تعاملات کودک با وسایل ارتباطی هوشمند در مقایسه با فرایند آموزش سنتی با لوازم جانبی کارآمدتر باشد، می تواند تجربه یادگیری را بهبود ببخشد و به عبارت دیگر کودک این امکان را دارد تا به وسیله این بازی ها مهارت‌های شناختی را یاد بگیرد و تقویت کند.
مهارت های شناختی شامل، مهارت های خواندن قبل از مدرسه، ، توانایی شمردن، درست کردن جورچین، نام بردن اشیا و رنگ ها می باشد. بازی هایی که بر شناخت رنگ ها، اشکال و تعداد اشیا تاکید دارند میتواند برای این رشد بسیار موثر باشد.
· برخی از ایده های تعاملی در کلاس
در آخر به بیان یک سری ایده به منظور هرچه بیشتر تعاملی کردن کلاس های پیش دبستانی می پردازیم.
هنگامی که دانش آموزان، خود را برای خروج از کلاس در آخر روز آماده می کنند از آنها بخواهید مفاهیم کشیده شده بر روی بلیط های خروج را انجام دهند. در بلیط های خروج مفاهیمی که در طول روز درس داده‌اید را بکشید و در مورد آن از کودکان سوال بپرسید. هنگام خروج به هر یک از دانش آموزان یک بلیط دهید و بعد از پاسخ دادن، کودک میتواند از کلاس خارج شود. به این ترتیب می توانید برنامه درسی خود را با کودکان یک بار دیگر در آخر کلاس مرور کنید. برای مثال، امروز با کودکان پیش دبستانی در مورد رنگ ها و آموزش شمردن اعداد صحبت کرده اید. می توانید روی یکی از کارت های خروج تصویری از چند میوه بکشید و از کودک بخواهید که رنگ میوه ها و تعداد آنها را به شما بگوید.
اگر می خواهید یک فضای تعاملی در کلاس ایجاد کنید کودکان باید احساس راحتی، آسایش و آمادگی لازم برای درگیر شدن در روند یادگیری را داشته باشند. برای اینکه یک محیط تعاملی را در کلاس ایجاد کنید برای شروع روز بازی های یخ شکن سرگرم کننده، می تواند روش عالی برای ایجاد این محیط و سرگرم کردن کودکان باشد. بازی های تعاملی که باعث میشود در طول روز کودک با روند یادگیری درگیر شود و با معلم به راحتی ارتباط برقرار کند.
تشویق دانش آموزان می تواند کمک زیادی به ایجاد یک کلاس تعاملی کند. چیستان مربوط به برنامه درسی فعلی خود را جلوی کلاس قرار دهید و به اولین کودک که جواب درست را تشخیص میدهد جایزه بدهید. به عنوان مثال، اگر به دانش آموزان خردسال خود ریاضیات ابتدایی می آموزید( مانند جمع و ضرب )، یک ظرف بزرگ را با آب نبات پر کنید و از آنها بخواهید که بفهمد چند قطعه آبنبات در ظرف است. سپس هر کس که برنده شود، می تواند یک آبنبات را بردارد. این چیستان که همراه با جایزه می باشد یک فرصت یادگیری تعاملی خوبی را برای دانش‌آموزان شما فراهم می کند.
آیا واقعا می خواهید مطمئن شوید که دانش آموزان پیش دبستانی شما آنچه را که شما آموزش می دهید درک می کنند؟ از آنها بخواهید که آن مفهوم را بکشند. ترسیم یک مفهوم توسط دانش‌آموزان به شما امکان می دهد تا اطمینان حاصل کنید که واقعاً کودکان درس ها را آموخته اند یا خیر. این کار میتواند مفاهیم یادگیری را نیز تعاملی و جذاب تر کند.
یکی از بهترین راهها برای بیشتر تعاملی کردن کلاس؟ تعامل کودکان کلاس شما با کلاس های درس دیگر است. با یک معلم در مدرسه مشارکت کنید و یک بحث مورد نظر ایجاد کنید. جایی را در نظر بگیرید که کودکانتان و کودکان کلاس دیگر در مورد موضوعی که هر دو یاد میگیرند بحث کنند. کودکان نه تنها از تعامل با یک کلاس دیگر هیجان زده می شوند بلکه با توجه به این که آنها هم سن هستند تجربه های زیادی را می‌توانند همزمان با هم تجربه کنند و حس خوشایندی را احساس کنند.
می توانید به صورت آنلاین و با نرم افزارهایی مانند اسکایپ نیز این تجربه را امتحان کنید.
.
