ازدیاد جمعیت، خوب است یا بد؟ گفتگو در مورد ازدیاد جمعیت می‌تواند موضوع بسیار بحث برانگیزی باشد. در ابتدا این سوال مطرح است که دقیقاً عامل این مشکل کیست، چه کاری باید در این مورد انجام داد؟ ازدیاد جمعیت چه اثراتی بر طبیعت دارد؟ چرا باید فکری برای این موضوع کرد؟ ازدیاد جمعیت ممکن است دست مایه تفکر اشتباهی شود و برخی فکر کنند که تنها عده‌ای باید بر این سیاره زندگی کنند و باقی افراد حقی برای زندگی ندارند. اما هیچ برتری میان انسان‌ها وجود ندارد و بحث در مورد مشکلات ازدیاد جمعیت هرگز نمی‌تواند بهانه‌ای باشد یا به هیچ وجه بستری برای این نوع گفت‌وگو فراهم کند. به همین دلیل باید برای کنترل جمعیت فکری اساسی شود. زمین هم اکنون میزبان ۸ میلیارد نفر انسان است، اما این ۸ میلیارد نفر با کیفیت‌های مختلف و بسیار متفاوتی زندگی می‌کنند و زمین دارد به نقطه شکست اکولوژیکی خود نزدیک می‌شود. طبق آمار و بررسی‌های انجام شده هر فرد به طور متوسط بسیار بالاتر از مصرف پایدار و استاندارد از منابع استفاده می‌کند. به طوریکه یک فرد متوسط در ایالات متحده تقریباً پنج برابر بیشتر از محصولات پایدار زمین استفاده می‌کند و ازدیاد جمعیت در چنین شرایطی است که اثر خود بر طبیعت را نشان می‌دهد. در واقع زمانی که در مورد ازدیاد جمعیت صحبت می‌شود، به وضعیتی اشاره دارد که در آن زمین نمی تواند منابع مورد استفاده جمعیت جهان را هر ساله بازسازی کند.
امروزه زمین خانه حدود ۸ میلیارد نفر است. جالب است بدانید بر اساس گزارش سازمان ملل تا سال 2100، جمعیت زمین به حدود ۱۱ میلیارد نفر خواهد رسید. در این میان کشورهای مختلف با اتخاذ سیاست‌های کنترلی قصد دارند این روند رشد جمعیت را کنترل کنند.
به عنوان مثال برخی از کشورها با در نظرگرفتن قوانین و فرهنگسازی در تلاش‌اند تا به صورت مدیریت شده میزان باروری را کاهش دهند. به همین دلیل دانشمندان و کارشناسان معتقدند که اگر این موارد به طور جدی رعایت و پیگیری شود در سال 2100 به جای افزایش جمعیت، جمعیت جهان به 7.3 میلیارد نفر کاهش پیدا خواهد کرد.
هر چند در حال حاضر، جمعیت جهان همچنان با افزایش سالانه حدود 80 میلیون نفر در سال با شیب تندی به سمت 10 میلیارد شدن حرکت می‌کند. در چنین شرایطی و با توجه به اینکه منابع حیاتی تجدیدناپذیر ما در حال اتمام است، نمیتوان آینده روشنی برای بشر متصور شد. اما دلیل این افزایش جمعیت کنترل نشده چیست؟ به طور کلی عوامل و پارامترهای بسیاری در این روند موثر هستند. موارد زیر برخی از مهم‌ترین علل ازدیاد جمعیت جهان هستند:
1 . کاهش نرخ مرگ و میر
2 . تولید مثل کنترل نشده
3 . عدم فرهنگ سازی صحیح در خصوص جلوگیری از بارداری
4 . فقدان آموزش صحیح
5 . پیشرفت علم و بهبود وضع سلامت بشر
هر چه تعداد مصرف‌کنندگان بیشتر، تخریب بیشتر و کنترل سخت‌تر؛ افزایش جمعیت و اثرات مخرب زیست محیطی رابطه‌ای مستقیم و تنگاتنگ با هم دارند. در این قسمت برخی از چالش های کلیدی حاصل از افزایش جمعیت که به طور خاص موجب تهدید طبیعت می‌شود را با هم بررسی می‌کنیم. هر یک از موارد زیر ارتباط پیچیده‌ای با هم دارند که مدیریت آنها را چالش برانگیزتر می‌کند.
صنعت کشاورزی با رشد جمعیت نیاز به تولید بیشتر و سریع‌تر دارد و این یعنی استفاده بیش از حد و کنترل نشده از زمین که بعد از مدتی زمین را نابارور می‌کند. بنابراین انسان برای تامین زمین زراعی به تخریب جنگل‌های بیشتری روی خواهد آورد و جنگل زدایی به تدریج محیط زیست را به نابودی خواهد کشاند. به طوریکه طبق بررسی‌های انجام شده، کشاورزی مسئول حدود 80 درصد از جنگل زدایی‌های رخ داده در سراسر جهان است.
همانطور که گفته شد کشاورزی یکی از عواملی است که موجب تخریب جنگل‌ها و جنگل زدایی می‌شود. اما جنگل زدایی به نوبه خود موجب کاهش توانایی جذب کربن دی اکسید توسط طبیعت می‌شود. این موضوع به افزایش مشکلات و آلودگی‌های ناشی از گازهای گلخانه‌ای می‌انجامد. از طرفی جنگل زدایی موجب از بین رفتن زیستگاه موجودات زنده و گونه‌های گیاهی و انقراض آنها می‌شود.
سومین مورد اثرات ازدیاد جمعیت، افزایش رواناب کشاورزی است. اترافیکاسیون به نفوذ مواد آلی و شیمیایی نظیر نیترات و فسفات حاصل از کشاورزی به آب‌ها و آلودگی آن اشاره دارد.
همانطور که می‌بینید اثرات افزایش جمعیت بسیار شدید است. در این میان شاید مهم‌ترین و قابل لمس‌ترین اثر تخریبی این موضوع بر طبیعت، از بین رفتن منابع باشد. به بیان ساده زمین در طول یک سال قادر به تولید مقدار محدودی از آب و غذا است اما این مقدار پاسخگوی رشد افسار گسیخته جمعیت بشر نخواهد بود. به طوریکه بیشتر آسیب‌های زیست محیطی که در پنجاه و چند سال اخیر دیده شده است به دلیل افزایش سرسام‌آور و ازدیاد جمعیت روی کره زمین است. مواردی شامل قطع درختان جنگل‌ها، شکار بی رویه حیات وحش، ایجاد آلودگی زیست محیطی در ابعاد مختلف و ایجاد انبوهی از مشکلات دیگر ، همگی به دست انسان رخ داده است.
بی آبی معضل بزرگ دیگری است که به واسطه‌ی ازدیاد جمعیت تشدید می‌شود. ۷۵ درصد سطح کره زمین را آب تشکیل داده است. اما آب آشامیدنی یک منبع بسیار کمیاب محسوب می‌شود. به طوریکه تنها 2.5 درصد از منابع آب جهان را آب شیرین تشکیل می‌دهد و تنها بخش کوچکی از آن به عنوان آب آشامیدنی غیر آلوده در دسترس است.
یکی از تاثیرات جانبی رشد جمعیت کمبود منابع آب شیرین برای مصرف همه است. این پدیده موجب ایجاد معضلی به نام تنش آبی می‌شود که به خاطر وجود تقاضا بیش از توان عرضه آب است.
به طوریکه بر اساس گزارشات، در حال حاضر حدود 40 درصد از جمعیت جهان با مشکل کمبود آب مواجه هستند. متاسفانه پیش بینی می شود که این میزان تا سال 2030 با افزایش تقاضای جهانی برای آب به 50 درصد افزایش یابد. تاسف بار تر از این موضوع این است که رشد جمعیت در بخشی از جهان که در حال حاضر بیشترین تقاضای آب را دارند، مانند آفریقا و آسیا، سریع‌ترین روند را دارد.
رشد جمعیت انسان و توسعه شهرنشینی موجب شده است تا انسان امروز زندگی ماشینی داشته باشد. جالب است بدانید جمعیت جهان از سال 1960 به طور متوسط هر سال 1.9 درصد افزایش یافته است و جالبتر این که بیشتر رشد جمعیت در کشورهای در حال توسعه رخ داده است. کشورهایی که توانایی محدودی برای تامین تغذیه جمعیت در حال رشد خود یا واردات مواد غذایی دارند. این افزایش جمعیت موجب افزایش تولید زباله در سطح جهان شده است به طوریکه در سال 2020 حدود 2.24 میلیارد تن زباله در جهان تولید شده است. با رشد سریع جمعیت و شهرنشینی، انتظار می‌رود تولید زباله سالانه، به میزان 73 درصد از سطح سال 2020 در سال 2050 به رقم تاسف بار 3.88 میلیارد تن افزایش یابد. در این میان زباله‌های پلاستیکی سهم بزرگی از حجم زباله تولیدی و مخرب طبیعت را به خود اختصاص داده‌اند.
در واقع یکی مخرب‌ترین اثرات ازدیاد جمعیت بر طبیعت تولید زباله و آلودگی محیط زیست است. آلودگی‌های پلاستیکی که ناشی از انباشته شدن محصولات پلاستیکی در طبیعت است، به شدت برای محیط زیست مشکل آفرین است. به طوریکه امروزه پلاستیک‌ها به عنوان مهم‌ترین آلاینده‌های طبیعت به شمار می‌روند و از بزرگترین جنگل‌های جهان تا کوه اورست و اعماق اقیانوس‌ها همه جا می‌توان اثرات مخرب این مواد را دید.
