گاهی برخی دانشجوها گلایه می‌کنند، یا دردل می‌کنند که:
بارها با همکاران و دانشجویان مختلف و TAها در این باره صحبت کردم. امروز با خودم گفتم بعضی از حرفهایمان را این‌جا بنویسم. شاید به مرور این حرف‌ها را همین‌جا دقیق کنم و افراد بیشتری این گلایه و پاسخها را بخوانند. پس، همین‌جا می‌نویسم. باشد که به دردی بخورد!
از: من پیرمرد!
به: تو، دانشجوی عزیزی که ندیده دوستت دارم.
و اما بعد...
پرسیدی که چرا این قدر تقلب هست و چرا متقلب‌ها حق من و امثال من را - که تقلب نمی‌کنیم- می‌خورند و یک آب هم رویش! و پرسیدی که چرا کسی جلویشان را نمی‌گیرد. و متقلب‌ها، رتبه‌شان از من بهتر می‌شود و پس‌فردا در ادامه تحصیل و شغل و پذیرش و غیره جلوتر از من قرار می‌گیرند...
ممنونم از پیغامی که فرستادی. خوشحالم که تقلب نمی‌کنی. چند جمله برایت می‌نویسم.
اول: امیدوارم این حساسیت و تعهد اخلاقی که داری را حفظ کنی. این تعهدی که به «تقلب نکردن» داری، باارزش‌تر از هر چیزی است که بقیه با تقلب به دست می‌آورند. این «دارایی» باارزش را با هیچ چیزی عوض نکن. حتی چیزهایی که در زرق و برق و نگاه اولیه، خیلی جذاب و دل فریبند. یکی در فیلم پدرخوانده می‌گفت: «سلامتی مهمتر از هر چیزی است، مهمتر از پول، مهمتر از قدرت، مهمتر از پیشرفت...» ولی شاید هم صداقت مهمتر از هر چیزی باشد، مهمتر از نمره، مهمتر از رتبه، مهمتر از پیشرفت...
گیرم که همه دانشجویان غیر از تو تقلب کنند، گیرم که من و اساتید دیگر هم نفهمیم، و گیرم در نهایت براساس نمره و رتبه بین همین متقلب‌ها قضاوت خواهی شد و مسابقه را خواهی باخت. فرض کن همه اینها درست باشد. باز هم اگر از من می‌شنوی، گوهر ارزشمند صداقت و تعهدی که داری را به این چیزها نفروش. ارزشش را ندارد.
من معتقدم تقلب در یک تمرین یا امتحان دانشگاه، مثل دزدی از یک فروشگاه است. کسی که در کلاس درس تقلب می‌کند و نمره بالاتری به دست می‌آورد، رتبه آن‌هایی که تقلب نمی‌کنند را در رتبه‌بندی نهایی دانشجویان می‌دزدد. تقلب همان قدر زشت و همان قدر پست است که دزدی.
و متقلب‌ها در زمانی که فکرش را نمی‌کنند رسوا می‌شوند. من اساتیدی را می‌شناسم - در ایران یا خارج از ایران- که به خاطر تقلب (گاهی به خاطر تقلب در دوران دانشجویی‌شان!) آبرویشان رفت و اخراج شدند. یا وزرا یا مدیرانی که «تقلبی سال‌ها قبل از تصدی مدیریتشان» کار دستشان داد. گاهی چند ده سال بعد از تقلب! با پیشرفتهای فناوری، پیدا کردن تقلب کار آسان‌تری هم شده. و کسانی هم هستند که تقلب را در زمان مناسب پیدا می‌کنند، مثل یک نهاد ناظر، یا یک رقیب سیاسی/تجاری، یا یک روزنامه‌نگار یا...
و اما این سؤال که من در کلاسهای دانشگاهم چه میکنم برای کشف و جلوگیری از تقلب؟
اول این را بگویم که کشف دقیق تقلب کار سختی است. به خصوص در فضای آموزش مجازی (که الان به خاطر کرونا درگیر آن هستیم) که دسترسی مستقیم به دانشجویان نداریم و امکانات تقلب هم گسترده‌تر و ساده‌تر شده است. دوم این که کشف تقلب کار بسیار حساسی است، چون اگر به اشتباه به کسی اتهام تقلب بزنیم، خطای بزرگی است. ولی برای رعایت عدالت، سعیمان را می‌کنیم تا تقلب‌های محرز را پیدا کنیم.
بعضی از کارهایی که من با کمک TAهای درسهایم برای جلوگیری از تقلب میکنم:
با این همه، مصداقهایی از تقلب هست که شاید موفق به کشف آن نشویم. ما ادعا نمی‌کنیم که همه تقلب‌ها را کشف می‌کنیم. چنین تلاشی برای کشف «همه تقلب‌ها» هم نمی‌کنیم. ولی اگر تقلبی کشف شود و مطمئن شویم، برخورد جدی می‌کنیم. مثل پلیس، که ادعا نمی‌کند همه دزدی‌های شهر را کشف می‌کند، ولی اگر یک دزدی کشف شود و انجام دزدی محرز شود، پلیس باید برخورد جدی کند.
هرچند به مرور یاد می‌گیریم و روال‌هایمان را اصلاح می‌کنیم، ولی اگر سختگیری و تلاش برای کشف تقلب را بیشتر از این که هست کنیم، احتمالاً روند طبیعی درس و دانشگاه هم مختل می‌شود. واقعیت این است که نقش اصلی ما آموزش است و دغدغه اصلی ما یادگیری شماست. ما پلیس نیستیم.
البته شما هم دچار وسواس نشوید. مصداقهای تقلب را بشناسید و از آن‌چه تقلب نیست و مفید است، پرهیز نکنید. مثلاً همکفری با سایر دانشجویان در انجام تمرینها اشکالی ندارد. اگر دوست شما اشکالی دارد، حتماً به او کمک کنید و به او مشورت بدهید. اینها مصداق تقلب نیست و خیلی هم کارهای خوبی است. ولی هیچ وقت پاسخ خود در یک تمرین/امتحان/کوییز را به کسی ندهید. این مصداق تقلب است. مثلاً برنامه‌ای که در پاسخ یک تمرین نوشته‌اید برای یک دانشجوی دیگر نفرستید. کپی کردن بخشی از پاسخ دیگران (حتی بخشی کوچک) هم مصداق تقلب است.
در پایان، از تو می‌خواهم گوهر تعهد و صداقت خود را به پشیزی نمره و رتبه نفروشی. قدر تو بالاتر از این حرفهاست. قدر خودت را بدان.
خدا من را و تو را از این بلا حفظ کند.
مراقب خودت باش.
خدا، نگهدارت.
چند لینک و مرجع مرتبط:
https://en.wikipedia.org/wiki/Plagiarism
https://www.ox.ac.uk/students/academic/guidance/skills/plagiarism
https://www.student.unsw.edu.au/common-forms-plagiarism
https://www.enago.com/academy/fraud-research-many-types-plagiarism/
پی نوشت: ممنون از آقا یحیی عزیز بابت یادآوری این فیلم:
https://www.aparat.com/v/ZSflK
چقدر نازنین است دکتر خسروی عزیز. چقدر قشنگ این موضوع را توضیح داد. غنیمت است برای ما. خدا حفظشان کند.
