چکیده:
سازههای زیرزمینی، مانند متروها، تونلها و پارکینگهای طبقاتی، با چالشهای متعددی در زمینه مدیریت حریق و تهویه مواجه هستند. استانداردهای سختگیرانه، محدودیتهای فضایی و نیاز به فناوریهای نوین، طراحی این سیستمها را پیچیدهتر کرده است. در این مقاله، ضمن بررسی مشکلات کلیدی در این زمینه، راهکارهای نوینی مانند استفاده از مدل پنیر سوئیسی و فناوری BIM ارائه میشود. همچنین، مطالب این مقاله برگرفته از سخنرانی دکتر صادق طریق ازلی در ششمین همایش و نمایشگاه بینالمللی آتشنشانی و ایمنی شهری است.
۱. مقدمه
فضاهای زیرزمینی به دلیل محدودیتهای ساختاری و دسترسی، نیازمند سیستمهای تهویه پیشرفته و روشهای نوین مدیریت حریق هستند. طراحی این سیستمها نه تنها باید ایمنی افراد را تضمین کند، بلکه باید مطابق با استانداردهای زیستمحیطی و مصرف انرژی نیز باشد.
در سخنرانی خود، دکتر صادق طریق ازلی بر اهمیت طراحی علمی و مهندسی سیستمهای تهویه و ایمنی در این فضاها تأکید کردند. وی با بررسی نمونههای بینالمللی، به نقش مدلسازی اطلاعات ساختمان (BIM) و استانداردهای جهانی مانند NFPA 130، NFPA 502، ASHRAE 62.1 و EN 12101 در ارتقای ایمنی فضاهای زیرزمینی اشاره کرد.
۲. چالشهای کلیدی در مدیریت حریق و تهویه در سازههای زیرزمینی
۲.۱. محدودیتهای فضایی و دسترسی
یکی از مشکلات اساسی در طراحی سیستمهای تهویه و اطفای حریق در فضاهای زیرزمینی، کمبود فضا برای نصب تجهیزات تهویه، سنسورها و مسیرهای فرار اضطراری است. این مسئله نیازمند استفاده از راهکارهای مهندسی هوشمند برای بهینهسازی بهرهبرداری از فضا است.
۲.۲. پیچیدگی در اجرای استانداردهای ایمنی
استانداردهای ایمنی حریق مانند NFPA 130 برای سیستمهای حملونقل زیرزمینی و EN 12101 برای کنترل دود، الزاماتی دارند که اجرای آنها در محیطهای بسته و محدود چالشهای زیادی به همراه دارد.
۲.۳. مصرف انرژی و پایداری سیستمها
سیستمهای تهویه و مدیریت دود باید به صورت مداوم عمل کنند، که این موضوع به افزایش مصرف انرژی منجر میشود. بهرهگیری از فناوریهای هوشمند و بهینهسازی مصرف انرژی راهکاری مناسب برای کاهش هزینهها و افزایش بهرهوری است.
۳. راهکارهای نوین برای بهبود مدیریت حریق و تهویه
۳.۱. مدل پنیر سوئیسی در تحلیل ایمنی
مدل پنیر سوئیسی، که توسط جیمز ریزن معرفی شده است، نشان میدهد که برای کاهش احتمال وقوع حادثه، باید لایههای حفاظتی متعددی در کنار هم قرار گیرند. این مدل در ارزیابی و بهبود عملکرد سیستمهای ایمنی نقش کلیدی ایفا میکند.
۳.۲. استفاده از فناوری BIM در طراحی سیستمهای تهویه و ایمنی
فناوری BIM (مدلسازی اطلاعات ساختمان) امکان شبیهسازی جریان هوا و دود، مدیریت اطلاعات پروژه و بهینهسازی طراحی سیستمهای تهویه را فراهم میکند. برخی از مزایای آن عبارتاند از:
۴. نتیجهگیری
بهبود سیستمهای تهویه و مدیریت حریق در فضاهای زیرزمینی نیازمند استفاده از تکنولوژیهای مدرن، استانداردهای جهانی و رویکردهای نوآورانه است. فناوریهایی مانند BIM و تحلیلهای مبتنی بر مدل پنیر سوئیسی میتوانند به کاهش ریسکهای ایمنی و بهینهسازی عملکرد سیستمها کمک کنند.
همچنین، برگزاری مانورهای ایمنی، آموزش مداوم پرسنل و اجرای مقررات سختگیرانهتر از دیگر اقداماتی است که میتواند تأثیر مثبتی بر کاهش خطرات احتمالی داشته باشد. با توجه به اهمیت این موضوع، سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه برای طراحی سیستمهای هوشمندتر و کارآمدتر در اولویت قرار دارد.
منابع
