کتاب زنان سیبیلو و مردان بی ریش نوشته دکتر افسانه نجم آبادی استاد تاریخ و مطالعات جنسیتی دانشگاه هاروارد یکی از کتب مرجع بحران های جنسیتی در ایران عصر مدرن است. او به دگرگونی امور جنسیتی و امیال جنسی در عصر قاجار همپای مدرنیته پرداخته و پرسیده
... جنسیت چه نقشی در شکل گیری مدرنیته ایرانی داشته و چگونه این نقش فرهنگی را ایفا کرده؟ اگر مفاهیم کلیدی مدرنیته ایرانی جنسیتی بودند، چگونه جنسیتی شدند و این جنسیتی شدن چه تاثیری بر سرشت مدرنیته زن و مرد ایرانی گذاشت؟
نجم آبادی به مطالعه سفرنامه ها، زندگینامه ها، نمادهای ضربه شده روی مسکوکات و سکه ها، اشعار و روایات و رمان های فارسی روی آورده و اطلاعاتش را طبقه بندی کرده تا دریابد جنسیت چه نقشی در ساخت و پرداخت مدرنیته ایرانی داشته؟
در مطالعه عصر قاجار به حضور مردان "همجنس خواهی" کنار "دگر جنس خواهی" اشاره می شود. دورانی که زنان و مردان زیبا با ویژگی‌های بسیار مشابهی به تصویر درمیآمدند. یعنی زیبایی که در چهره زنی زیبا توصیف می شد، در توصیف چهره مردی هم تکرار می شده. به تعبیری توصیف زیبایی در اوایل دوره قاجاریه در ایران عمدتا فارغ از وجوه جنسیتی بو و زنان و مردان زیبا، با ویژگی‌های بسیار مشابهی از نظر بدنی و چهره به تصویر درمیآمدند. گاهی تنها وجه تمایز مرد از زن در تصاویر، پوشش سر آن‌ها بوده.
در کتاب آمده "... اواخر دوره ناصری توصیف‌ها و تصاویر زندگی واقعی قدرتمندانی همچون پادشاهان، شاهزادگان و صوفیان مملو از توصیف هایی همچون شیرین شمایل، قامت بلند و موزون و خوشبو است. شاهان را پهن ابرو یا پیوسته ابرو، سرخ گونه، نازک لب، با انگشتان دراز و بلند و چشمان فراخ میشی وصف می کردند، ترکیبی که در اشعار و نقاشی های چهره درباری ها وجود دارند".
همه اینها تدریجا به واسطه مواجهه ایران با غرب دستخوش تغییراتی شدند. زیبایی صورت زنانه ای گرفت و مهم ترین تغییرات را در روابط جنسی در ایران ایجاد کرد. مقولاتی چون غلمان، مخنث، امرد، مأبون و غیره از فرهنگ و ادبیات ایرانی حذف شدند و عشق و جنسیت در قالب مرد و زن معنا گرفتند که این خود یک قرن طول کشید تا تخیل و میل دگرجنس خواهی غالب شود و زیبا شناسی جنبه کاملاً جنسیتی بیابد.
عکس: شادی قدیریان
این پست ابتدا در اکانت اینستاگرام hamid.reza.sadr@ منتشر شده است.
