این روزها بنگاه های تولیدی، کارآفرینان و شرکتها در تامین مالی کسب و کار خود بخصوص تامین سرمایه در گردش دچار مشکلاتی شده اند. اکثراً دسترسی به تسهیلات مناسب ندارند. بانک ها از ارائه تسهیلات خودداری می کنند یا شرایط تسهیلات آن قدر سخت است که کمتر کسی می تواند آن را احراز کند و موفق به گرفتن وام شود. تازه اگر وام را بگیرد شرایط بازار ممکن است به گونه ای باشد که شرکت نتواند به موقع اقساط را پرداخت کند و دچار مشکلاتی شود.
از طرفی شعار و محور اساسی اقتصادی این چند سال بر اساس افزایش تولیده بوده است. کنار آن مسئله رشد نقدینگی را بگذارید و کمی تامل کنید چرا این گره افتاده و چطور می توان اعتماد را به طرف های مختلف بازار برگرداند؟
خیلی ساده، سرمایه گذار یا هر شخصی که اندکی سرمایه دارد و می خواهد سرمایه اش را در کاری تولیدی بگذارد و منفعتی حلال ببرد (غیر از ربا) یا سرمایه اش آب نرود، دغدغه اطمینان و روش مناسب تعامل دارد. از طرفی کسی هم که واقعا درگیر یک کسب و کار حلال و ایجاد ارزش افزوده است، دغدغه جور کردن پول دارد. این دو را چطور باید به هم وصل کرد؟! بگذریم که تجربه های تلخ کلاهبردی و یا ورشکستگی برای بسیاری از مردم این مسیر را ناهموار و تاریک کرده است. به احتمال فراوان با ایجاد مدلهای متقن و حمایت های قانونی می توان دوباره بستر را مهیا و هموار کرد.
- آیا در این وضعیت اقتصادی کسی پول نگه می دارد؟
اخیرا روش تامین مالی جمعی یا سکوها و پلتفرمها تحت نظر سازمان بورس راه افتاده اند و اندکی فضا را بهبود بخشیده اند ولی همچنان این روش برای همه کسب و کارها و همه سرمایه گذارها مناسب و متداول نشده است.
بطور کلی در کشور ما همه اشخاص حقیقی و حقوقی ذیل قانون مدنی می توانند در فعالیت های اقتصادی و تجاری مشروع و قانونی با هم مشارکت کنند و از آن انتفاع ببرند. این مشارکتها می تواند در زمینه های مختلفی مانند مشارکت در ساخت بنا و مسکن، راه اندازی کسب و کار و کارگاه، رستوران، کارواش، کترینگ و هر کسب و کاری باشد. در این خصوص مطالب زیادی روی اینترنت موجود است و انواع نمونۀ قرارداد برایشان هم رایگان و هم با مبالغ نسبتا کم موجود است. مشاوران حقوقی هم بصورت آنلاین و حضوری به شما کمک می کنند این موضوع را تا حد خوبی به سرانجام برسانید.
تمرکز ما در این نوشته بیشتر روی فعالیت های شرکتها و تولیدات صنعتی یا دانش بنیان و استارتاپهاست.
برای تامین مالی فعالیت عملیاتی شرکت، جز اعطای سهام برای افزایش سرمایه یا دریافت تسهیلات از بانک که هر دو معایبی دارند- اعطای مالکیت و کنترل شرکت در سهام دادن و زیر بار تعهدات مالی و اقساط رفتن در موضوع تسهیلات زمانیکه جریان نقدی شرکت رو به راه نیست- راه های دیگری مثل مشارکت پروژه ای یا مشارکت در تولید کالا یا پیش خرید محصول، روشهایی برای تامین مالی است. همچنین بر اساس نوع تعامل سرمایه گذار
و سرمایه پذیر عقودی مثل مضاربه یا مرابحه نیز قابل استفاده هستند. بطور کلی انواع عقود مبادله ای و مشارکتی جای بررسی بیشتری دارند.
در قراردادها یا عقود مشارکتی، سرمایه گذار به منظور انجام یک فعالیت تجاری یا اقتصادی، سرمایه اش را در اختیار عامل یا کارآفرین قرار می دهد و در صورت وجود سود و تعیین میزان آن، در بخشی از سود حاصل شده شریک می شود. در این مدل سرمایه گذار نمی تواند از ابتدا و پیش از انجام آن فعالیت، سود مشخص و معین روی سرمایه اش تعیین و مطالبه یا تضمین کند! در عقود مشارکتی اساساً بازده یا سود مشخص و قطعی نیست.
شرکتهای تولیدی یا دانش بنیان امروزه منابعی که نیاز دارند یا برای خرید تجهیزات است و یا برای تامین مواد اولیه و تولید و یا احتمالا برای هزینه های تحقیق و توسعه و بازاریابی و امثال آن.
چه نواع عقود و معاملاتی در فضای قانونی و حقوقی کشور ما وجود دارند و چطور می شود آنها را به نیاز سرمایه گذار و سرمایه پذیرها خوراند و منطبق کرد؟!
مشارکت
در مدل یا قرارداد مشارکت، دو یا چند شخص حقیقی یا حقوقی سرمایه های نقدی و غیرنقدی خود را برای انجام فعالیتی مشخص کنار یکدیگر می گذارند و از محل انتفاع آن فعالیت به اندازه سهم خود یا هر توافق دیگری سود می برند. در این نوع توافق، اشخاص می توانند فقط سرمایه های نقدی، یا فقط غیرنقدی و هم نقدی و غیرنقدی را با هم ادغام کرده و همکاری نمایند.
البته تضمینی برای سود حتمی وجود ندارد و ممکن است ضرر و زیان هم در کار باشد. ملاحظات مهم این مدل، تعیین میزان آورده های نقدی و غیرنقدی و تعیین سهم و نقش هر یک از شرکاست. مدت مشارکت، نوع فعالیت، نحوه تعیین سود و زیان از مهمترین موضوعات مشارکت است. این نوع عقد مشتمل بر مشارکت در ساخت، مشارکت مدنی با بانک و مشارکت مدنی خصوصی است که در این موضوع بخصوص، نوع خصوصی بیشتر به کار مخاطبان ما می آید.
مضاربه
مضاربه کمی با مشارکت تفاوت دارد. در مدل مضاربه، سرمایه گذار صرفاً سرمایه نقدی خود را در اختیار شخصی (مضارب) می گذارد تا با آن به فعالیت تجاری بپردازد و کسب سود نماید. سرمایه گذار (مالک) در این حالت در بخشی از سود شریک می شود. اکثر صاحب نظران معتقدند این عقد صرفا برای تجارت است و به کار تولید و خدمات نمی آید.
در عقود مبادله ای بازده یا نفع مشخص است. عقودی مثل قرض الحسنه و اجاره به شرط تملیک و پیش خرید، جعاله و فروش اقساطی از این نوع هستند.
اجاره / اجاره به شرط تملیک
تولید کننده برای تولید محصولات خود نیاز به تجهیزات، ابزار، ماشین آلات یا سوله و مشابه آن دارد. مطابق توافق و قراردادی که سرمایه گذار با سرمایه پذیر یا شرکت می نماید، سرمایه گذار ملک یا ماشین آلات را خریداری کرده و در اختیار تولید کننده می گذارد و علاوه بر افزایش ارزش ناشی از قیمت دارایی، اجاره آن را از تولید کننده دریافت می کند. توافق می تواند اینگونه باشد که پس از مدت مشخصی و با شرایطی آن دارایی به تولید کننده واگذار شده و سرمایه گذار از این همکاری خارج گردد.
پیش خرید / سلف
تولید کننده برای تامین مواد اولیه و هزینه های متغیر تولید نیاز به سرمایه دارد. سرمایه گذار می تواند محصولات آینده شرکت یا کارآفرین را پیش خرید کند و پس از تحویل آن، خود در بازار بفروشد و از آن محل سودی کسب نماید. همچنین می تواند تولیدکننده را وکیل خود در فروش محصولات نماید و پس از فروش سود آنها را بطور کامل یا بطور نسبی دریافت نماید. شرکت سرمایه پذیر یا تولید کننده می تواند از سرمایه گذار برای فروش محصولات درصدی از سود یا مبلغی ثابت را بعنوان کارمزد یا کمیسیون یا پاداش فروش دریافت نماید.
