براي ايده پردازي ايجاد و توسعه يك كسب و كار موفق از كجا شروع كنيم و چه گام هايي رو بايد طي كنيم؟

يكي از سوالات پر تكرار اينه كه مي پرسن براي پيدا كردن ايده ي كسب و كاري چه كنيم و از كجا شروع كنيم ، خوب منم اينجا قصد دارم به زبان ساده، آسانسوري و كاربردي روشهاي ايده پردازي را براتون بگم. به طور عمومي ايده پردازي چهار مرحله ي اصلي داره كه عبارتست از 1) تفكر و تحقيق 2) خلق و يا كشف نياز 3) پيدا كردن راه حلي براي پاسخگويي به نياز(كه راه حل همون ايده ست) و در نهايت 4) ارزيابي و اعتبار سنجي ايده كه در ادامه راجعش صحبت مي كنيم:

1- رابطه ي تفكر و تحقيق با خلق و كشف نياز و ارايه ايده ي خلاقانه در زمينه اي كه نظرمون رو جلب كرده و يا بهش علاقه داريم

1-1) رابطه تفكر واگرا و ايده پردازي : تفكر واگرا باعث ميشه انسان به اصطلاح Out of box (خارج از چارچوبهاي متداول) فكر كنه و براي حل مسائل به دنبال راه حل هاي غيرتكراري و غيرمعمول باشه كه از خيال پردازي شروع ميشه و در نهايت منجر به خلق و ارايه راه حل هاي ابتكاري و جديد مي شه. در اين حالت غالبا نيازهاي جديدي توسط مبتكر خلق ميشه و اين نيازهاي جديد خودشون نياز به پاسخگويي دارن(نياز به ايده هاي جديد دارن) . اين نيازها هم مي تونن با اهداف ارزشي و در مسير صحيح خلق بشن و هم مي تونن در مسير غلط رشد كنن. مثلا شخصي كه بدافزاركامپيتوري مي نويسه داره يك نياز جديد خلق مي كنه و اون اسمش هست "ضد بدافزار" كه انسانها مجبورن براي در امان ماندن از آسيب به سخت افزارها و نرم افزارهاي كاربرديشون اقدام به خريد آنتي ويروس كنن كه به طور كلي بيزنسي غيراخلاقي و غير اصولي هست. مثال بد ديگه هكرها هستن كه دائم در حال خلق نياز درخصوص امنيت سايبري هستن و خوب بازم انسانها براي مصون بودن از سرقت اطلاعات و يا هرگونه ضرر مالي و غيره مجبورن راه كارهاي امينتي الكترونيكي و اينترنتي رو خريداري كنن و از اونها استفاده كنن و طبيعتا همونطور كه مي دونيد اين موضوع يك مقوله ي جهانگير (پاندمي) هست كه البته بازم بيزنس كثيفي پشتشه.

و اما خلق نياز در مسير صحيح و ارزشمند مثالهاي زيادي داره كه ريشه در خلق و ارايه تكنولوژي هاي جديد داره و منجر به ارتقاء كيفيت زندگي انسانها شده و تحولات زيادي رو در جهان ايجاد كرده. مثلا همين اينترنت يك نوع تكنولوژيه كه در بستر خودش كلي نياز خلق كرده و انسانهاي دگرانديش، با تفكر در ظرفيتهاي فضاي وب و همچنين خلاء ها و كمبودهاي مرتغع نشده بشر، تونستن كلي ايده پردازي خلاقه انجام بدن و محصولات و خدمات زياده خلق و ارايه كنند. مثالهاش خيلي زيادي مثل آموزش مجازي(غيرحضوري)،پزشكي و معانيات مجازي و غيرحضوري و پلتفرمهاي خرده فروشي خريد و فروش كالا و خدمات به صورت الكترونيكي و اينترنتي و كلي مثال ديگه. پس همين الان فكر كنيد و تحقيق كنيد كه راجع به مسائل حل نشده و كمبودهاي پاسخگويي نشده با استفاده از منابع و ظرفيتهاي موجود و به خصوص در بستر وب و موبايل ، چه ايده پردازيهاي
خلاقانه اي ميشه انجام داد.

1-2) رابطه ي تفكر همگرا يا منطقي با ايده پردازي

در تفكر منطقي به دنبال پيدا كردن بهترين راه حلي هستيم كه بتونه با استفاده از منابع موجود، ريسك كم(كمتر نسبت به روش تفكر واگرا) و بهره وري بالا مسائل را حل كنيم (ايده اي براي حل مسائل ارايه دهيم). در اين شيوه ي تفكر غالبا ما نيازهايي را كشف مي كنيم كه به طور كامل و يا مناسب جهت جامعه مرتفع و يا پاسخگويي نشدن و ما قصد داريم با تركيب جديدي از منابع و روشها و البته با خلاقيت و به شيوه اي متفاوت (ايده ي نوآورانه) در سطح بهتر و با كيفيت تري نسبت به راه كارهاي موجود، پاسخگوي نيازهاي جامعه و مخاطبين هدف باشيم.

خوب براساس متن بالا متوجه شديم كه با تفكر و تحقيق هم مي تونيم نيازها رو خلق كنيم و هم مي تونيم كشف كنيم و براي حل و پاسخگويي به اونها مي تونيم ايده پردازي خلاقانه اي هم انجام بديم كه قاعدتا
ايده هاي ما همون راه كارها، محصولات و يا خدمات نوآورانه و جديد و ابتكاري ما براي شروع و يا توسعه كسب و كار خواهند بود

نكته مهم : نقش تحقيق، دانش و اطلاعات در خلق و كشف نياز و ارايه ايده خلاقانه

ما نمي تونيم بدون تحقيق و داشتن آگاهي و اطلاعات مناسب و كافي در يك زمينه اي به ايده پردازي خلاقانه موفقيت آميز نائل بشيم. البته اين دانش و اطلاعات داراي طيف و عمق وسيعي هست. بعضي وقتها ما تصادفا دچار يك مشكلي مي شيم و واقعا نمي دونيم چرا دچار آسيب شديم و هيچ اطلاعاتي در خصوص اون نداريم و تصميم مي گيرم براش راه حل پيدا كنيم تا دوباره دچارش نشيم، بعضي وقتها هم موضوعي نظر ما رو به شدت به خودش جلب مي كنه و ما رو علاقمند مي كنه كه در اون خصوص تحقيق كنيم و اطلاعات بدست بياريم كه در نهايت اين مسير منجر به كشفيات جديد درباره اون مساله (نياز) ميشه و ما رو به سمت حل اون مساله و ايده پردازي خلاقانه هدايت مي كنه. البته مسير طبيعي هم سرجاش هست و اونم تحقيق و مطالعه در
زمينه ي مورد علاقمون از ابتدا هست كه بازم ما رو مي تونه به سمت شناخت و خلق و كشف نيازها و ايده هاي مرتبط به يك موضوع(مساله و يا نياز) خاص سوق بده. انسانهاي بسياري ايده پردازي در زمينه ي مورد علاقه شون رو بدون پشتوانه تخصصي پيشين شروع كردن و خوب بديهيه در ادامه كار خودشون و هم تيمي هاشون اقدام به كسب دانش و جمع آوري و تحليل اطلاعات لازم در اون زمينه بخصوص كردن تا تونستن ايده ي خلاقانه ي تاثيرگذاري رو به سرانجام برسونن. تاكيد مي كنم نتيجه ي بسياري از تحقيقات علمي و مشاهدات تجربي ثابت كرده افرادي كه با تجربه و اطلاعات قبلي در زمينه اي وارد مي شن و اقدام به ايده پردازي مي كنن به مراتب از افراد فاقد دانش و تجربه قبلي موفقترند و ضروريه كه به اين نكته ي مهم بابت ايده پردازي و شروع كسب و كار توجه بشه.

جمع بندي تا اينجا راجع به نكات كليدي خلق/كشف نياز و ايده پردازي

براي ايده پردازي ناب شما يك نياز اساسي برآورده نشده در جامعه ي هدف لازم داريد. حالا اين نياز رو به صورتيكه كه در بالا گفتم هم ميشه خلق كرد و هم ميشه كشف كرد. در مرحله ي بعدي لازمه براي پاسخ به نياز و يا رفع اون راه كاري منطقي و قابل اجرا و قابل ارايه داشته باشيم. هرچقدر نياز ضروري تر باشه كسب و كار بنا شده بر روي اون از پتانسيل موفقيت بيشتري برخورداره و قاعدتا اگه بتونيم ايده ي ابتكاري و نويي براي حل اون در قالب خدمت و يا محصول به جامعه هدف بديم كه اون نياز رو به خوبي مرتفع كند در مسير صحيح حركت كرديم. يادمون باشه راه كار ما بايد بتونه بر جايگزينهاي موجود (فضاي رقابتي) غلبه كنه و يا در كنار اونها جايي (مشترياني) براي خودش پيدا كنه، لذا لازمه راه كار، محصول و خدمت ما حتما يك چيز متفاوت نوآورانه داشته باشه كه هم براي مشتري ارزش جديد ارايه بده تا جذبش كنه و براي كسب و كار مزيت رقابتي خلق كنه و براي خودش موقعيتي قابل قبول در بازار هدف رو بدست بياره و تثبيت كنه(Positioning).

2- ارزيابي و اعتبار سنجي ايده

طبيعيه كه تمامي ايده ها قابليت تجاري سازي و تبديل شدن به كسب و كار موفق و سودآور رو ندارن لذا ضرويه اونها را از چهاربعد مورد ارزيابي و اعتبار سنجي قرار بديم. منظور از ارزيابي و اعتبار سنجي مجموعه اي از مهارتهاي نرم(تواناييهاي فكري و روحي) ، مهارتهاي سخت (تواناييهاي عملي)، دانش، اطلاعات، تجارب ، تكنيكها و رويه هايي ست كه حصول اطمينان كنيم ايده ي ما مي تونه تبديل به كسب و كار موفق و سودآور و پايدار بشه يا نه!

2-1) ارزيابي جذابيت ايده از نگاه مشتري-بازار

در اين مرحله بايد مطمئن بشيم نياز درست تشخيص داده شده يا نه، و در قدم بعدي چون قراره كسب و كار راه اندازي كنيم بايد ببينيم اين نياز مربوطه به چه ميزان از افراد جامعه ست واصطلاحا سايز بازار بالفعل و بالقوه را هم بايد ارزيابي كنيم. اگر سايز بازار خيلي كوچك باشه قاعدتا انتخاب صحيحي براي ايده پردازي كسب و كار نخواهد بود. البته توجه كنيم بعضي وقتها سايز بازار كوچيكه ولي محصول/خدمت ارايه شده مثلا برخي محصولات لاكچري به دليل گردش مالي بالا توجيه پذيره.

شايان تاكيده در اين مرحله حتما عملكرد رقبا و جايگزين هاي موجود را هم بايد مجدد بررسي كنيم تا به خلاء و كمبودها و نواقص اشراف بيشتري پيدا كنيم تا ايده ي ما براي پاسخگويي به نياز از كيفيت بالاتر در خلق ارزش نو و ايجاد مزيت رقابتي برخوردار بشه

2-2) ارزيابي قابليت حيات و دوام ايده به لحاظ مدل درآمدي براي كسب و كار

در اين مرحله بررسي مي كنيم كه آيا براساس ساختار هزينه اي تجاري سازي و عرضه ايده، آيا درآمد و سود ايجاد شده براي ما مقرون به صرفه و قابل قبول خواهد بود يا خير. چرا كه در غير اينصورت سرمايه مالي و غيرمالي(مثل آبرو و زمان) خودمون رو هدر خواهيم داد.

2-3) امكانسجي عملياتي پديدآوري ايده در قالب راه كاري قابل استفاده، محصول و يا خدمات قابل فروش و ارايه به مشتريان

در اينجا به منابع مورد نياز و فعاليتهاي كليدي مورد نياز براي تبديل كردن ايده ي ذهني و يا روي كاغذ به محصول/خدمت قابل ارايه مي پردازيم و بررسي مي كنيم كه آيا توانايي فني و اجرايي و عملياتي و سرمايه مالي مورد نياز رو در بعد پديدآوري ايده و تبديل كردنش به محصول و خدمت قابل عرضه به بازار داريم يا نه! و يا اينكه چطور مي تونيم اونها رو تهيه و تامين كنيم.

2-4) آماده سازي و عرضه محصول اوليه و تست بازار

در قدم نهايي روشهاي آماده سازي و عرضه محصول/خدمت اوليه و آزمايشي رو در قالب محصولي با حداقل ويژگيهاي كاركردي و داراي مزيت و ارزش رو بررسي مي كنيم و در ادامه بايد اطمينان پيدا كنيم كه مشتري براي ايده حاضره پول پرداخت كنه يا نه!

طبق تجربه مراحل فوق با استفاده از ابزارهايي مثل مدل كسب و كار و تحليل هاي امكانسجي فني و عملياتي و مالي در بعد ذهني، مكتوب و در فضاي واقعي كسب و كار طراحي، پياده سازي و باخوردگيري ميشه و به مرور زمان و متناسب با نوع ايده پرورش پيدا مي كنه و دست آخر يا به لحاظ قابليتهاي چهارگانه فوق تاييد و
تجاري سازي مي شه و يا مردود و آرشيو ميشه. طبيعيه كه در ميانه‌‌ي راه براساس بازخوردها بخواهيم بارها و بارها اطلاعاتمون و اركان مدل كسب و كارمون را بازآفريني و تغيير بديم و البته هم در برخي اوقات هيج
نتيجه اي دربرنداره و نتايج تحقيقات و ارزيابي ها و اعتبار سنجي منفي بودن پنانسيل موفقيت تجاري سازي ايده را گزارش مي كنه كه بايد به اون بعد هم توجه كنيم و غيرموجه و غير اقتصادي و يا غيرعملي بودن ايده هم جزو حقايق مستخرج از فرايند ارزيابي و اعتبارسنجي ايده ست.

در پايان اميدوارم اين نوشته راهنماي مختصر و مفيد بوده باشه براي دوستاني كه علاقمند هستند در مسير ايجاد و يا كسب و كار موفق،سودآور و پايدار ايده پردازي كنند و خوشحال مي شم سوالات و يا نظرانت خودتون رو هم در ذيل همين نوشته و يا از طريق ايميل sharif.askari74@gmail.com اعلام بفرماييد.