در این مقاله قصد داریم مروری کوتاه بر تاریخچه فرش ایرانی داشته باشیم. تاریخچه فرش مربوط به زمان آغاز تمدن در جوامع بشری میشود . از آنجایی که مردم احساس می کردند نمی توانند در خاک سرد و غبارآلود زندگی کنند، شروع به استفاده از پوست و پشم حیواناتی که شکار می کردند کردند.
تاریخچه فرش ایرانی نشان می دهد که با گسترش شهرنشینی و ساخت خانه های مختلف نیاز به فرش های بزرگتر و زیباتر به تدریج افزایش یافت . مردم ایران برای رفع این نیازها و گرم کردن خانه‌های خود، در تولید قالی تسلط یافته بودند و هیچکس نمی‌توانست با آن ها رقابت کند.
مردم ایران که ذاتاً صنعتگران ماهری بودند تا مدت ها نمی خواستند مانند اسکیموها یا هندی ها چادرهای خود را با پوست حیوانات بپوشانند. بنابراین آنها باید چیزی را ارائه می کردند که نیازهای آنها را بهتر برآورده کند و مهمتر از همه رنگ و جذابیت بیشتری داشته باشد.
هومر (شاعر یونانی) در اشعار خود از ارابه های ایرانی پوشیده شده با قالیچه های ارغوانی یاد می کند. همچنین مورخان یونانی هنگام ثبت تاریخ جنگ های ایران و یونان به این نکته اشاره کرده اند که ایرانیان از قالیچه های نرم زیر تخت خود استفاده می کردند.
در کتابی که در سال 1950 در مورد اکتشافات باستان شناس روسی پروفسور رودنکو منتشر شد، او در مورد کشف فرشی که در قبر یخ زده یک پادشاه سکایی در مغولستان در نزدیکی منطقه سیبری پیدا شد صحبت می کند. با وجود یخ های سیبری، این فرش به طرز قابل توجهی سالم باقی مانده است و در حال حاضر در موزه ارمیتاژ قرار دارد.
با مروری بر تاریخچه فرش ایرانی به این نتیجه می رسیم که قدمت این فرش به 5 قرن قبل از میلاد می رسد. از نظر تاریخی این فرش را به ایرانیان نسبت می دهند زیرا طرح و نقش ایرانی سواران و سلاح های باشکوه آن یادآور تخت جمشید است.
این فرش احتمالاً در نواحی ایرانی‌نشین خراسان بافته شده است. تاریخچه قالی ایرانی نشان می دهد که مردم ایران در 2500 سال پیش فرش های زیبایی با رنگ های چشم نواز می پوشیدند.
تقویم چینی سویی از سال 590 تا 617 ، اندکی پیش از پایان دوره ساسانیان ، فرش را در فهرست کالاهای ایرانی قرار داده است. همچنین قالی ایرانی از جمله وسایلی بود که رومیان در جنگ با خسرو پرویز پس از تصرف و غارت به دست آوردند.
یکی دیگر از شواهد فرش در زمان ساسانیان این روایت است که بر تخت خسرو پرویز هر روز قالی های مختلفی پهن می شد.
خرابی و ویرانی که حمله مغول با خود به همراه داشت همه فعالیت های هنری را در ایران متوقف کرد. اما پس از گذشت این دوران و سلطنت شاهان ایلخانی در خاک ایران، آرامش به کشور بازگشت و صنایع دستی ایران از رونق نسبی برخوردار شد. در اواخر حکومت تیموریان، رونق به اوج خود رسید.
تاریخچه قالی ایرانی نشان می دهد که شاه اسماعیل از آغاز عصر صفویه، یعنی اوایل قرن دهم هجری قمری، ضمن تأسیس و یکپارچگی ایران ، بهترین هنرمندان و قالی بافان را به پایتخت خود آورد . پسرش شاه طهماسب به همین ترتیب راه او را ادامه داد و از آنجایی که دانش کمی در نقاشی داشت، علاقه زیادی به قالی بافی نشان داد.
اما تنها در زمان شاه عباس بود که علاوه بر جنبه هنری و فاخر فرش ایران، پتانسیل تجاری آن بیشتر شناخته شد. تولید فرش در روزگار این پادشاه به شکل تولید کالا درآمد. شاه عباس تجارت خارجی ایران را تقریباً یک امر دولتی کرد. به دستور او کارگاه های بسیاری برای قالی بافی در گیلان، کاشان و اصفهان ساخته شد.
گسترش صادرات فرش ماهیت این حرفه را تغییر داد و برای ارتقای کیفیت این حرفه انجام شد. نمی توان منکر این واقعیت شد که فرش های ساخته شده در ایران بین سال های 1700 تا 1900 میلادی از نظر جنس، طرح و بافت یکی از بهترین فرش های کرمان، کاشان، قم و نائین بوده اند.
همچنین علاقه اروپا به فرش ایرانی تأثیر بسزایی در رشد و توسعه قالی بافی در ایران داشت. با مروری بر تاریخچه فرش ایران می توان به این نتیجه رسید که قالی بافی در ایران در طول زمان تغییر چندانی نکرده است.
فرش‌های ایرانی علی‌رغم اصلاحاتی که در سال‌های بعد با ذائقه اروپایی‌ها انجام شد، هویت اصلی فرش ایرانی را حفظ کردند و نسل به نسل منتقل شدند.
برای مطالعه مطالب مرتبط از جمله فرش اراک ، فرش تبریز و فرش اردبیل با مارسین همراه باشید .
مارسین-سازه هایی از جنس هنر و تجربه
