❎ این پست به صندوق‌های دولتی مربوط نمی‌شود ❎
صندوق‌های قابل معامله یا Exchange-Traded Funds) ETF) به گونه‌ای از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک اطلاق می‌شود که مانند سهام در سامانه معاملات کارگزاری‌ها معامله می‌شوند و شباهت زیادی با صندوق‌های عادی دارند. این نوع نهادها به جای ضامن نقدشوندگی از حضور بازارگردان بهره می‌برند و خالص ارزش دارایی (NAV) آن‌ها به ازای هر واحد، هر دو دقیقه یکبار به طور خودکار محاسبه شده و به اطلاع سرمایه‌گذاران می‌رسد.
در حال حاضر ۱۴ صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله از نوع «در سهام» و «مختلط» در بازار سرمایه حضور دارند؛ علاوه بر این دو گروه، تعداد زیادی صندوق قابل‌معامله به نام «درآمد ثابت» نیز فعالیت دارند که به دلیل تمرکز کمتر آن‌ها در بحث سهام از ذکر آن‌ها صرف نظر شده است.
صندوق‌های «در سهام» حداقل ۷۰ درصد از دارایی خود را در سهام و حق تقدم سهام سرمایه‌گذاری می‌کنند و گزینه‌ی مناسبی برای سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای اما علاقه‌مند به بازار پرریسک سهام به شمار می‌روند. در این گزارش علاوه بر صندوق‌های سهامی، صندوق‌های «مختلط» نیز بررسی شده‌اند (تخصیص حداقل ۴۰ درصد دارایی‌ها به سهام) تا مقایسه کامل‌تری بین صندوق‌های ETF شکل بگیرد.
كليه صندوق‌های سرمايه‌گذاری موظفند مانده حساب‌های سرمايه‌گذاری صورت گرفته را ظرف حداكثر ۱۰ روز پس از پايان هر ماه، در تارنمای اطلاع‌رسانی صندوق و سامانه اطلاع‌رسانی ناشران (كدال) افشا نمايند.
هم‌زمان با رشد شاخص‌های بازار سهام در سال‌های اخیر، ارزش این صندوق‌ها نیز چند برابر شده که طبیعتاً بازدهی صندوق‌های سهامی بیشتر از مختلط بوده است. صندوق "سپهر کاریزما" بیشترین بازدهی سالانه را به ارمغان آورده هرچند استمرار آنرا نمی‌توان تضمین کرد.
بازده اضافی سرمایه‌گذاری در مقایسه با بازده شاخص کل، آلفا نام‌گذاری شده است؛ این معیار، نوسانات قیمت را حذف کرده و عملکرد تعدیل‌شده با ریسک آنرا با شاخص کل مقایسه می‌کند.
پرتفوی بورسی "امین تدبیرگران فردا" و "بذر امید آفرین" بیشترین تنوع را دارد، از سویی دیگر صندوق "آرمان سپهر آشنا" شامل تنها ۲۱ سهم می‌شود. صندوق "هستی‌بخش آگاه" بزرگترین صندوق قابل معامله مختلط یا سهامی لقب می‌گیرد و از طرف دیگر مجموع دارایی‌های صندوق "سپهر اندیشه نوین" کمی بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان ارزش دارد.
اواسط اردیبهشت‌ماه و زمانی که اکثر صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک برای مدتی توانایی صدور واحدهای جدید را نداشتند، صندوق‌های قابل معامله همچنان خرید و فروش می‌شدند اما به قیمت‌هایی بالاتر از ارزش NAV که گاهی این اختلاف به ۲۰ درصد هم می‌رسید. هم‌اکنون (قبل از شروع معاملات ۱۷ خرداد) تمام این صندوق‌ها زیر ارزش ذاتی خود قرار داشته و کمی از ریسک روزهای آتی را پوشش می‌دهند.
برای مقایسه بیشتر پیشنهاد می‌شود به سایت‌های پردازش اطلاعات مالی ایران (fipiran) و رصد سیستمی اطلاعات مالی (رسام) مراجعه نمایید!
امكان پيش‌بينی دقیق نرخ سود صندوق‌های سرمايه‌گذاری «در سهام» و «مختلط» با توجه به ماهيت تركيب پرتفو و ريسک موجود در آن، وجود ندارد اما با تحلیل صنایع و شرکت‌هایی که وزن بیشتری از پرتفوی هر صندوق در اختیار دارند می‌توان کیفیت سودآوری صندوق‌ها را مورد ارزیابی قرار داد.
نمودار ۱۲ صنعت و شرکت برتر مورد توجه مدیران هر صندوق در ادامه و به صورت متوالی ارائه می‌گردد سپس در قالب دو جدول، مقایسه‌ای کلی بین آن‌ها صورت می‌گیرد. نمودارها مربوط به وزن صنایع یا شرکت‌ها از کل دارایی‌های بورسی است؛ وزن سهامی که در اردیبهشت‌ماه خریداری شده (به بهای تمام شده) با رنگ زرد معین گردیده و درصد نسبت مجموع ارزش سهام به کل دارایی‌ها در میانه پایینی تصویر آمده است.
اطلاعات زیر مربوط به گزارشات مالی منتهی به پایان اردیبهشت ۹۹ است:
پرتفوی بورسی صندوق‌های فوق تقریباً یکنواخت و متوازن است اما مدیران برخی صندوق‌ها توجه بیشتری به یک یا دو سهم خاص معطوف داشته‌اند. اکثر صندوق‌ها در ماهی که گذشت فعالیت قابل قبولی داشته‌اند به نحوی که ظرف مدت یک ماه تغییرات زیادی در ترکیب پرتفوها اعمال کرده‌اند.
توصیه می‌شود قبل از هرگونه تصمیم‌گیری، علاوه بر کسب آگاهی کامل از ویژگی این نهادها با کارشناسان مشورت نمایید!
در شکل زیر خلاصه‌ای از سهم صنایع مختلف در صندوق‌های ETF مورد بررسی گردآوری شده است:
جایگاه نخست به گروه "بانک‌ها و مؤسسات اعتباری" تعلق دارد، گروه‌های "فلزات اساسی"، "محصولات شیمیایی" و "استخراج کانه‌های فلزی" نیز سهم زیادی از سبد صندوق‌های قابل معامله به خود اختصاص داده‌اند.
در ادامه خلاصه‌ای از سهم شرکت‌ها نمایش شده است:
بانک ملت (وبملت) سهم زیادی در پرتفوی صندوق‌های ETF دارد که در اردیبهشت نیز اکثر صندوق‌ها در مقام خریدار سهام بانک ملت ظاهر شده‌اند. ملی صنایع مس ایران (فملی) تنها سهمی است (به استثنای عرضه‌های اولیه) که در پرتفوی تمام این صندوق‌ها به چشم می‌خورد. گروه مپنا (رمپنا) نیز جایگاه خوبی در بین صندوق‌های قابل معامله پیدا کرده است. بانک پاسارگاد (وپاسار)، فولاد مبارکه اصفهان (فولاد) و معدنی صنعتی چادرملو (کچاد) در رده‌های بعدی قرار می‌گیرند.
اطلاعات پرتفوها از سایت کدال جمع‌آوری شده و برای عموم قابل دسترس است.
مهم‌ترین نکته‌ای که در زمان خرید یا فروش این نوع صندوق‌ها باید به آن توجه داشت بحث فاصله گرفتن قیمت‌های خرید در تابلوی معاملات با ارزش واقعی یا NAV هر صندوق است. محدودیت عرضه‌ها در هفته‌های گذشته گاهی باعث شده بود که تقاضای ETF ها واقعی نبوده و سرمایه‌گذاران پس از ناتوانی در خرید سهام مدنظر خود به این صندوق‌ها رو بیاورند، در زمان تشکیل صف‌های فروش در بخش زیادی از بازار نیز به علت نبود محدودیت دامنه نوسان در صندوق‌های قابل معامله، فروش‌های هیجانی شکل گرفته و تشدید نگرانی‌ها باعث شد تا سفارشاتی زیر قیمت تئوریک (یا قیمت ابطال) راهی سامانه معاملات شود.
به دلایلی که ذکر شد و همچنین به خاطر ماهیت میان‌مدتی یا بلندمدتی سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها اکیداً توصیه می‌شود تصمیم خرید یا فروش خود را قبل از شروع زمان معاملات روزانه گرفته باشید تا متحمل اضافه پرداخت (یا دریافت به کسر قیمت) نشوید!
با نگاهی به ترکیب سبد این صندوق‌ها و پیش‌بینی حرکت قیمت سهام تشکیل‌دهنده می‌توان تا حدودی تشخیص داد که پتانسیل رشد (یا کاهش) قیمت تا چه اندازه وجود دارد و آیا پرداخت مبلغی مازاد بر ارزش NAV (یا دریافت مبلغی کمتر) در کوتاه‌مدت جبران می‌گردد یا خیر.
به تازگی مطلبی مشابه در مورد چند شرکت سرمایه‌گذاری منتشر گردیده که از این آدرس قابل دسترسی است.
این پست ماهیت آموزشی نداشته و بسته کاملی برای کسب سود در بازار نیست، صرفاً اطلاعاتی ارائه شد که کمتر مورد اشاره قرار می‌گرفت. امید است که پس از آگاهی از خطراتی که بازارهای مالی به همراه دارند، با کمک ابزارهای مالی و گردش اطلاعاتی که وجود دارد بتوانیم در وهله اول ارزش سرمایه خود را حفظ کنیم و سپس با سرمایه‌گذاری هدفمند به کسب و کارها رونق بخشیم و سود مناسبی به دست آوریم.
پرسود باشید ۹۹/۳/۱۶
