هوشمندسازی کلاس درس به همراه نرم افزار مدیریت مدرسه یك اقدام مدبّرانه در راستای سند چشم انداز نظام، تحول بنیادین آموزش و پرورش و سند توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات آموزش و پرورش و ضرورتی انکار ناپذیر با هدف اجرای پیشرفته‌ترین روش‌های مدیریتی و آموزشی و نگاه علمی و فناورانه به وضعیت كنونی نظام آموزشی كشور است
امروزه مهمترین دغدغه نظام آموزشی و پرورشی یك كشور، ایجاد بستری مناسب جهت رشد و تعالی سرمایه‌های فكری در جامعه‌ی اطلاعاتی و دانایی محور می باشد.
برای آنكه همه گروه‌های اجتماعی قادر باشند به طور مؤثّر در چنین جامعه‌ای مشاركت داشته باشند، باید یادگیری پیوسته، خلاقیت، نوآوری و نیز مشاركت فعال و سازنده اجتماعی را بیاموزند.
تحقّق این امر مستلزم تعریف مجدد و نوینی از نقش و كاركرد مدارس به عنوان اصلی ترین نهادهای آموزشی در جامعه می باشد.
امروزه نظام آموزشی كشور به مدرسهای نیاز دارد كه با بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات، امکان یادگیری پیوسته را فراهم نموده و فرصت‌های نوینی را در اختیار افراد برای تجربه‌ی زندگی در جامعه اطلاعاتی قرار دهد، به گونه‌ای كه این فناوریی نه به عنوان ابزار، بلکه در قالب زیرساخت توانمند‌ساز برای تعلیم و آموزش حرفه‌ای محسوب شود.
به كارگیری گسترده‌ی فناوری اطلاعات و ارتباطات در فرایند آموزش و پرورش، همزمان با تحوّل در رویكردهای آموزشی درجهان، زمینه‌‌ی شكل‌گیری هوشمندسازی کلاس درس به همراه نرم افزار مدیریت مدرسه را فراهم آورده است.
این مدارس از جمله نیازمندیهای كلیدی جوامع دانش‌بنیان میباشند و رویكردهای توسعه‌ی مهارتهای دانشی و كارآفرینی دانش‌آموزان را دنبال می نمایند.
در این مدارس، فرایندهای یاددهی – یادگیری تقویت شده و محیط تعاملی یكپارچه برای ارتقای مهارتهای كلیدی دانش‌آموزان با تكیه بر فعالیت‌های گروهی، در عصر دانایی محور فراهم می شود.
با توجه به اهمیت این موضوع در پژوهش حاضر به مطالعه و بررسی تاثیر هوشمندسازی کلاس درس در تعمیق و سرعت یادگیری دانش آموزان پرداخته شده است.
بیان مساله در خصوص نرم افزار مدیریت مدرسه
ازآنجا که درحال حاضر معلم محوری پایه آموزش و پرورش درکشور می‌باشد، به روزكردن مدارس، استفاده از فناوری های روز، برخورداری از خلاقیت‌های جدید درآموزش وپرورش و اهمیت دادن به توانایی های دانش‌آموزان، لازمة این تحوّل می‌باشد.
واژه‌ی مدارس هوشمند چندی است در ادبیات آموزش و پرورش کشور وارد شده است و فعالیت‌های ارزشمندی نیز به صورت پراكنده در این حوزه انجام شده است.
وزارت آموزش و پرورش با الهام از آموزه‌های دینی و مقتضیات زمانی و دستیابی به اهداف عالیه نظام تعلیم و تربیت و گسترش عدالت آموزشی، اقدام به تعریف ساختار، جایگاه، ساماندهی، شرایط و ضوابط توسعه‌ی هوشمندسازی کلاس درس به همراه نرم افزار مدیریت مدرسه بر اساس معیارهای علمی، بین المللی و شرایط بومی در سطح كشور نموده است.
از این رو برای نیل به این هدف، نیاز به همّتی مضاعف داشته که ازجمله عوامل اصلی آن می توان به تغییرنگرش درشیوه‌ی آموزش و مدیریت مراکز آموزشی و پرورشی و نیز تأمین زیرساخت ها نمود.
که اعمال تغییرساختار و معماری اجرایی درآنها باعث افزایش بهره وری و مدیریت زمان برای مدیران، کارکنان، معلمان، دانش‌آموزان و همچنین اولیای دانش‌آموزان خواهد بود.
مدرسه ای که درآن روند اجرای کلیه فرآیندها اعم از مدیریت، نظارت، كنترل، یاددهی_ یادگیری، منابع آموزشی و کمک آموزشی، ارزشیابی، اسناد و امور دفتری، ارتباطات و مبانی توسعه آنها، بر اساس فناوری اطلاعات و ارتباطات و در جهت بهبود نظام آموزشی و تربیتی پژوهش محور طراحی شده است را “هوشمند” می گویند.
در واقع مدرسه هوشمند مدرسهای فیزیكی است كه كنترل و مدیریت آن، مبتنی بر فن‌آوری رایانه و شبكه انجام می‌گیرد و محتوای اكثر دروس آن الكترونیكی و سیستم ارزشیابی و نظارت آن هوشمند است.
در چنین مدرسهای یك دانش‌آموز هوشمند، با صرف وقت بر روی موضوعات به شكل مستمر، منابع و قابلیت‌های اجرایی خود را توسعه و تغییر می‌دهد و این نكته‌ای است كه به مسؤولان مدرسه اجازه می‌دهد تا با توجه به تغییرات به‌وجود آمده و افزایش سطح اطلاعات دانش‌آموزان، آنها را برای اخذ اطلاعات جدید آماده نمایند.
همچنین مدرسهای است كه جهت ایجاد محیط یاددهی ـ یادگیری و بهبود نظام مدیریتی مدرسه و تربیت دانش‌آموزان پژوهنده طراحی شده است.
به عبارتی دیگر، مدرسه هوشمند مؤسسه آموزشی است كه در جهت فرآیند یادگیری و بهبود مدیریت به صورت سیستمی نظام یافته بازسازی شده تا كودكان را برای عصر اطلاعات آماده سازد و آموزش در آن هوشمند شده باشد.
بنابراین نیاز کنونی جامعه آموزشی ما تغییر و حرکت به سوی هوشمند سازی آموزش و آموزش بر اساس نیازها و استعدادها است.
۱) زیر ساخت توسعه یافته فناوری اطلاعات
۲) محیط یادددهی و یادگیری مبتنی بر محتوای چندرسانه‌ای
۳) مدیریت مدرسه توسط سیستم یکپارچه‌ی رایانه
۴) توانمندسازی معلمان در حوزه فناوری اطلاعات
۵) برقراری ارتباط یکپارچه رایانه‌ای با مدارس دیگر
در هوشمندسازی کلاس درس به همراه نرم افزار مدیریت مدرسه سخت‌افزار، نرم‌افزار، ارتباطات و تجهیزات كمك آموزشی از جمله الزامات اصلی است و در ساخت مدرسه هوشمند باید بر اساس نیازمندی‌ها و احتیاجات فرآیند یاددهی یادگیری توسعه یابد.
در هوشمندسازی کلاس درس به همراه نرم افزار مدیریت مدرسه حداكثر استفاده از زیرساخت و تجهیزات موجود باید صورت گیرد و وجود سخت‌افزار و نرم‌افزار به خودی خود، به معنی هوشمندشدن مدرسه نیست. در مدارس هوشمند، زیرساختی حائز اهمیت است كه در ارتقای فرآیند یاددهی- یادگیری موثر باشد.
استفاده از محتوای چندرسانه‌ای و الكترونیكی در فرآیند یاددهی- یادگیری، ركن اصلی هوشمندسازی کلاس درس به همراه نرم افزار مدیریت مدرسه است.با استفاده از محتوای چندرسانه‌ای طیف وسیع‌تری از حواس دانش‌آموزان در فرآیند یاددهی- یادگیری درگیر شده و این فرآیند تعمیق می‌شود.
دراین مدارس محتوای الكترونیكی مبتنی بر برنامه درسی در فرآیند یاددهی- یادگیری توسط معلمان مورد استفاده قرار می‌گیرد.همچنین دانش‌آموزان نیز در یادگیری از محتوای چندرسانه‌ای به صورت خودآموز استفاده می‌كنند.
فناوری اطلاعات می‌تواند مدیران مدارس را در انجام ماموریت‌ها و وظایف آموزشی و اداری خود یاری نماید.
استفاده از سیستم‌های نرم افزار مدیریت مدرسه، باعث می‌شود مدیران مدارس از امور جاری فراغت یافته و اوقات خود را صرف برنامه‌ریزی، نظارت و تصمیم‌گیری هوشمندانه‌تر مدارس نمایند.
اولویت مدارس هوشمند، ارتقای فرآیند یاددهی-یادگیری است.
لیكن پیاده‌سازی و بهره‌گیری از سیستم‌های نرم افزار مدیریت مدرسه نیز در مسیر هوشمند سازی مدارس، باید مورد توجه قرار گیرد.
معلمین در مدارس هوشمند باید مهارتهای مورد نیاز را در این مدارس را فراگیرند.علاوه براین، استفاده از نرم‌افزارهای گرافیكی تنها بخشی از مهارتهای مدارس هوشمند است.
معلمین باید بتوانند طرح خود را برای استفاده از محتوای الكترونیكی در برنامه درسی ارائه كرده و محتوا را تالیف نمایند.آنها باید مهارت طراحی برنامه درسی الكترونیكی و انتخاب اجزای محتوا برای بكارگیری در برنامه درسی را كسب نمایند.
ارتباط یكپارچه رایانه‌ای با سایر مدارس
مدارس هوشمند باید در جهت تعامل بیشتر با یكدیگر در ارتباط بوده و به اشتراك تجربیات موفق و برتر با یكدیگر بپردازند.در ارتباطات یكپارچه، معلمین مدارس هوشمند می‌توانند جدیدترین تجربیات خود را در اختیار سایرین قرار داده و از تجربیات آنها استفاده نمایند.
به اشتراك‌گذاری محتوا و منابع آموزشی نیز از دیگر اركان هوشمندسازی کلاس درس به همراه نرم افزار مدیریت مدرسه است.
پیدایش رایانه با سابقه بیش از سه دهه باعث شده است که رایانه در بسیاری از عرصههای کاربردی اجتماعی و فردی وارد شود به گونه‌ای که در دهه نود، در بسیاری از کشورها، حتی مدارس ابتدایی هم مجهز به امکانات رایانه ای متناسب شدند.
اختراع و توسعه رایانه، ایجاد شبکه‌های رایانه‌ای و پس از آن ظهور پدیده اینترنت را در پی داشت.
تفکر استفاده از رایانه ها و شبکه های رایانه ای برای کارهای مدرسه ای و عملی، به قرن بیستم و اوایل دهه۱۹۶۰ برمیگردد اینترنت که در سال ١٩٦٩در دوران جنگ سرد از درون شبکه معروف پا گرفت، بسیار سریع رشد کرد. هیچ کس گمان نمیکرد این شبکه اطلاع رسانی در سال ٢٠٠٠ صاحب ١٨٠ میلیون کاربر باشد.
سرعت و شتاب این رشد به گونه‌ای بود که به حدود ٥٠٠ میلیون کاربر در سال ٢٠٠٣ بالغ گردید.
این توسعه سریع فناوری اطلاع رسانی به همراه عوامل دیگری چون تبدیل جامعه صنعتی به جامعه اطلاعاتی، تغییرات جمعیتی، جهانیتر شدن فعالیت های حرفه‌ای، گسترش نیروهای بازار در محدوده آموزش و به عبارت دیگر تجاری شدن مقوله آموزش، همه و همه، تاثیرات شگرف و چشمگیری در امر آموزش داشته اند.
در سال ۱۹۸۴ دیوید پركینز و همكارانش در دانشگاه هاروارد، طرح مدارس هوشمند را به عنوان تجربهای نوین در برنامه های آموزش و پرورش، با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات ارائه نمودند.
این طرح به تدریج در چند مدرسه اجرا گشت و بعدها تاحدودی توسعه یافت.
گفته می‌شود اولین مدارس هوشمند در سال ۱۹۹۶ در انگلستان تاسیس شد و سپس طرح راه‌اندازی مدارس هوشمند درکشور مالزی در سال ۱۹۹۸ به اجرا درآمد و با ارایه الگویی موفق، توانست تجربه خود را به سایر کشورها نیز منتقل کند و امروزه علاوه بر مالزی کشورهای فرانسه، ایرلند، مصر و استرالیا نیز برای هوشمند کردن مدارس خود اقدام کرده‌اند.
در دهه های اخیر، گستره فعالیت در زمینه آموزش و یادگیری نیز چون دیگر فعالیت‌های علمی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و غیره، از توسعه و پیشرفت سریع فناوری و ظهور پدیدههایی چون ماهواره، رایانه، اینترنت و غیره متاثر و دگرگون شده است.
استفاده از فناوری در آموزش ایران به زمان بهره گیری از ابزارهای کمک آموزشی سمعی بصری شامل نمایش اسلاید و فیلم های آموزشی در کلاس درس باز می گردد.
پس از آن، تلویزیون به عنوان رسانه آموزشی مورد توجه قرار گرفت و تلویزیون آموزشی ملی ایران به طور رسمی به امر آموزش همگانی در سراسر کشور پرداخت.
پس از ورود صنعت رایانه به ایران و رشد و نفوذ رایانه های شخصی در میان اقشار مختلف فرهنگی اجتماعی، فعالیت در زمینه آموزش مبتنی بر رایانه نیز آغاز گشت و بیش از ده سال است که در این زمینه فعالیت می شود و این امر با تولید لوح های فشرده آموزشی آغازگردیده است.
به طور کلی، از نیمه دوم سال ١٣٨٠ به بعد، رویکرد به این مقوله جدی تر و فعالیت های عملیاتی در زمینه آموزش اینترنتی و بهره‌گیری از پهنای باند مخابراتی برای ارائه دوره های آموزشی در گوشه و کنار کشور آغاز شد تا اینکه طبق مصوبات شورای فناوری اطلاعات و ارتباطات وزارت آموزش وپرورش در سال تحصیلی ۱۳۸۴-۱۳۸۳ پایلوت مدارس هوشمند به سازمان آموزش و پرورش شهر تهران محول گردید.
بر اساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد از نظر شاخص دسترسی مدارس به اینترنت، ایران از میان ۱۴۲ کشور، در رتبه ۱۱۸ قرار دارد. در این ردهبندی کشورهای ایسلند، سوئد، استونی، فنلاند، هلند، سنگاپور، قطر، دانمارک، سوئیس و کره جنوبی با کسب بالاترین نمره، رده‌‌های اول تا دهم را از آن خود کرده‌اند و کشورهای بوروندی، یمن، آنگولا، چاد و‌هائیتی در پایین‌ترین رده جدول دسترسی به اینترنت در مدارس قرار گرفته‌اند.
همچنین، چین پرجمعیت‌‌ترین کشور جهان در این ردهبندی رتبه ۲۸ را به خود اختصاص داده است.
در منطقه خاورمیانه بهترین وضعیت از نظر شاخص دسترسی مدارس به شبکه اینترنت مربوط به کشورهای قطر، امارات و بحرین است و ایران از نظر این شاخص در میان کشورهای خاورمیانه، بالاتر از سوریه قراردارد.
این در حالی است که بــراساس آمار وب ســایــت Internet World Stats، بیش از نیمی از کاربران اینترنت خاورمیانه به کشور ایران اختصاص دارند، ولی با این حال ایران نتوانسته است از نظر شاخص پیشرفت در زمینه اتصال مدارس به اینترنت، جایگاه مناسبی را به خود اختصاص دهد.
موانع هوشمندسازی مدارس به همراه نرم افزار مدیریت مدرسه
هنوز با توجه به گذشت چندین دهه از تولید این فناوری‌ها، متاسفانه فرهنگ استفاده از آن چندان جا نیافته است و مقاومت‌های زیادی در این مسیر وجود دارد.
هنوز بسیاری از خانواده‌ها به «رایانه» به عنوان یک ابزار بازی و تفریح می‌نگرند و وقتی خیال شان آسوده می شود که فرزندشان پشت میزمطالعه نشسته است و کتاب‌های درسی‌اش را باز کرده و مشغول مطالعه است.
این خانواده‌ها می اندیشند روشن شدن رایانه منجر به حواس پرتی دانش آموز می‌شود و به همین دلیل از ورود تجهیزات الكترونیكی به منزل خودداری یا در استفاده فرزندان شان از این ابزار سخت‌گیری می‌کنند.
متاسفانه هنوز شبكه‌های ارتباطی كشور بسیار نامناسب است و برقراری تعاملات اینترنتی مخابراتی چندان آسان نیست. خطوط عادی تلفن، جوابگوی نیازهای آموزشی جمعیت میلیونی دانش‌آموزان نیست و اخلال در این سیستم، انگیزه فعالیت را در آنان کاهش می‌دهد.
بسیاری از خانواده‌ها برای تامین حداقل یك دستگاه رایانه مشکل دارند که این خود مانع بزرگی در مسیر موفقیت هوشمندسازی کلاس درس به همراه نرم افزار مدیریت مدرسه است و این مساله زمانی بیشتر محسوس می‌شود كه تصور کنیم مدارس هوشمند قرار است به عنوان یک طرح ملی اجرا شود.
بنابراین لازم است در این باره از خانواده‌های محروم حمایت شود تا همه دانش آموزان به طور برابر از امکانات رایانه‌ای بهره مند شوند.
با وجود این که آموزش زبان انگلیسی در برنامه‌های درسی دوره‌های راهنمایی و دبیرستان وجود دارد، اما متاسفانه دانش‌آموزان صرفاً از تسلط لازم برای استفاده از منابع انگلیسی برخوردار نیستند و با وجود صرف هزینه‌های زیاد، آموزش زبان به هیچ وجه کاربردی نیست، بنابراین بیشتر دانش‌آموزان صرفاً توانایی استفاده از سایت‌های فارسی را دارند و از دستیابی به منابع علمی خارجی بی بهره می‌مانند.
۱)دانش خلاق
۲)استعداد یادگیری
۳)توجه به فهم مطالب
۴) آموختن با هدف تسلط و انتقال آن
۵) ارزیابی آموخته‌ها به شكل متمركز
۶) غلبه بر مشكلات
۷) مدرسه به عنوان یك سازمان آموزشی.
مطالعات نشان می دهد آموزش به وسیله ی تابلوی هوشمند در میزان یادگیری دستور و ساختار جملات انگلیسی، افزایش میزان درک و فهم دانش آموزان از مطالب انگلیسی، یادگیری لغات و اصطلاحات انگلیسی، ارتقای مهارت های نوشتاری زبان انگلیسی و در یادگیری مشارکتی تدریس زبان دوم دانش آموزان موثر است و برای یادگیری درس زبان در همه ی پایه ها و مقاطع راهنمایی و متوسطه وحتی دانشگاه از تابلوی هوشمند با روش یادگیری مشارکتی استفاده نمایند تا یادگیری بهتری صورت گیرد همچنین از الگوهای یادگیری تدریس به همراه تابلوی هوشمند تحقیق و پژوهش صورت گیرد با توجه به استعداد دانش آموزان برنامه ای جداگانه برای تدریس داشته باشند(کریمی، ۱۳۹۱).
در این پژوهش هدف بررسی تاثیر هوشمندسازی کلاس درس به همراه نرم افزار مدیریت مدرسه در تعمیق و سرعت یادگیری دانش آموزان بوده است.
آیا هوشمندسازی کلاس درس به همراه نرم افزار مدیریت مدرسه در تعمیق و سرعت یادگیری دانش آموزان تاثیر دارد؟
در این پژوهش روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده است.
در این پژوهش از ابزار و منابع کتابخانه ای، مجلات و سایت های معتبر علمی برای جمع آوری اطلاعات استفاده شده است.
نتایج این پژوهش نشان داد که با هوشمندسازی کلاس درس به همراه نرم افزار مدیریت مدرسه مطالب علمی در محیطی جذاب به دانش آموزان منتقل می‌شود و معلم از مواد آموزشی چندرسانه‌ای شامل فیلم، عکس و اسلاید استفاده می‌کند تا کیفیت و ماندگاری آموزش را ارتقا بخشد.
در این سیستم دانش‌آموزان، اولیا و معلمان وكادر مدرسه در تعامل همیشگی و پویا، برنامه‌هایشان را پیش خواهند برند و دانش آموزان با تسلط به تمامی مطالب و دریافت بازخورد از روند پیشرفت، نقاط قوت و ضعف خود را به خوبی تشخیص می‌دهند و به یاری سیستم برای رفع آن تلاش می‌كنند.
همچنین با استفاده از محتوای درسی الكترونیكی می توان باعث تفهیم بهتر مطالب درس و صرفه‌جویی در وقت شد و دانش‌آموزان هم این فرصت را دارند كه توانایی و قابلیت های خود را نشان دهند.
به طور کلی با توجه به نتایج می توان گفت هوشمندسازی کلاس درس به همراه نرم افزار مدیریت مدرسه در تعمیق و سرعت یادگیری دانش آموزان موثر می باشد.
بر اساس آنچه در این پژوهش بیان شد می توان گفت هوشمندسازی کلاس درس به همراه نرم افزار مدیریت مدرسه، نیازمند تغییردر نظام آموزش و پرورش كشور است.
به عبارتی راه‌اندازی مدارس هوشمند میسر نخواهد شد، مگر این که درساختار نظام آموزش و پرورش تغییراتی ایجاد گردد و این امر نیازمند برنامه‌ریزی بلندمدت است تا بسترهای مورد نیازکه شامل زیرساخت ارتباطی، محتوای مناسب، آموزش معلمین، تغییر روش‌های آموزشی و فرهنگ‌سازی والدین است، ایجاد گردد و این امر باید گام به گام و با درایت و تفكر صورت گیرد.
سیستم جدید آموزش الكترونیكی فواید و مزایای منحصر به فردی را برای افراد، سازمان ها و مراكز آموزشی به همراه دارد.
در گذشته تمامی آموزش ها به شیوه كلاس های حضوری برگزار می‌گردید كه در آن محوریت كلاس با مربی آموزش بود.
با ظهور اینترنت، آموزش الكترونیكی باعث گسترش دامنه آموزش و باعث به اشتراك گذاشتن دانش و اطلاعات شد.
با هوشمندسازی کلاس درس به همراه نرم افزار مدیریت مدرسه رایانه می تواند در نحوه تدریس و ارزشیابی تأثیرزیادی بگذارد و برنامه‌های درسی را تا حدودی تغییر می‌دهد.
با تنوع در رسانه‌های آموزشی و متنوع‌سازی فضا و محیط‌های یاددهی و یادگیری در برنامه درسی، این امكان فراهم خواهد شد تا دانش‌آموزان و معلمان تجارب جدیدی را در حوزه دانش و پژوهش كسب نمایند.
بر اساس نتایج پژوهش پیشنهادات و راه کارهای زیر ارائه می گردد:
منابع
