در پی آشوب‌های اخیر، اینترنت کشور به مدت محدود از دسترس خارج شد. طبق اعلام مسئولین ذی‌ربط قطعی اینترنت تا زمانی که اغتشاشگران بخواهند از بستر اینترنت علیه مردم سواستفاده کنند، ادامه خواهد داشت.
چندین روز پس از قطع اینترنت در ایران، کشور به ظاهر عدالت‌طلب و حامی حقوق بشر، تحریم‌های مربوط به حوزه اینترنت را رفع کرد. از این رو ایلان ماسک نیز اعلام کرد که اینترنت ماهواره‌ای قرار است به ایران برسد و مردم نگرانی بابت عدم دسترسی به اینترنت نداشته باشند.
پس از اعلام ایلان ماسک و رفع تحریم‌های واردات تجهیزات به ایران، آذری جهرمی، وزیر پیشین ارتباطات، ادعایی در خصوص اینترنت ماهواره‌ای کرده و در این روزهای بحرانی کشور، با دادن اطلاعات ناقص آتش بیار معرکه شده است.
نگاهی گذرا به چیستی اینترنت استارلینک یا همان اینترنت ماهواره‌ای، خبر از آن می‌دهد که وزیر پیشین ارتباطات ابعاد مختلف این موضوع را بررسی نکرده است.
استارلینک پروژه شرکت اسپیس ایکس است. این شرکت سالانه راکت‌های زیادی را روانه فضا می‌کند که این راکت‌ها حامل ماهواره‌ها و همچنین کپسول‌های فضانوردی هستند. این شرکت در نظر دارد با استفاده از استارلینک، اینترنت را در اختیار تمام مردم جهان به‌خصوص در مناطق محروم قرار دهد.
سرویس یاد شده شامل هزاران ماهواره‌ای است که یک صورت فلکی در مدار زمین تشکیل داده و اینترنت را به زمین می‌رساند. البته ناگفته نماند که برای دریافت اینترنت باید ایستگاه‌هایی در روی زمین ایجاد شوند تا بتوانند اینترنت را در زمین دریافت کنند.
هرچقدر تعداد ماهواره‌ها بیشتر شود، سرعت و کیفیت اینترنت ماهواره‌ای استارلینک افزایش یافته و مردم دسترسی بهتری به اینترنت خواهند داشت.
ماجرای اینترنت استارلینک در ایران از زمانی آغاز می‌شود که زیر توییت ایلان ماسک برای شروع سرویس‌دهی استارلینک در ۷ قاره جهان، یک کاربر ایرانی درباره وضعیت ارائه این اینترنت در ایران سوال می‌کند. ماسک در جواب این کاربر گفت: «استارلینک به دنبال معافیت از تحریم‌ها علیه ایران است».
پس از گفته ایلان ماسک در خصوص استارلینک، وزارت خزانه‌داری آمریکا برخی از تحریم‌های تکنولوژی علیه ایران را لغو کرده و ماسک نیز اعلام می‌کند که اینترنت استارلینک به ایران خواهد رسید. وزارت ارتباطات ایران در واکنش به این ادعاها سایت استارلینک را در اکثر اپراتورها فیلتر کرد.
حال اگر پای استارلینک واقعا به ایران برسد، آیا مردم به راحتی و بدون هیچ مشکلی می‌توانند از آن استفاده کنند و به گفته‌ی جهرمی با هیچ چالش هزینه‌ای روبه‌رو باشند؟
نکته‌ی بسیار مهم در خصوص استفاده از استارلینک، نیاز به تجهیزات خاص است. برای استفاده از اینترنت ماهواره‌ای باید کیت مربوط به آن خریداری شود. کیت‌های اینترنت ماهواره‌ای شامل دیش و گیرنده‌ای است که اکنون با قیمت ۵۹۹ دلار به فروش می‌رسد.
استفاده از استارلینک صرفا منوط به خرید کیت نبوده و پس از آن نوبت به خرید سرویس می‌رسد. هزینه‌ی سرویس استارلینک ماهانه حدود ۱۱۰ دلار است که اگر حتی از هزینه‌ی بالای آن برای کاربران ایرانی چشم‌پوشی کنیم، تحریم‌های مالی امکان خرید این سرویس را از طریق ایران غیرممکن می‌سازد.
با بررسی‌های صورت گرفته، می‌توان فهمید که ادعاهای آذری جهرمی تنها بازی سیاسی خلاف واقع است که در این برهه‌ی حساس زمانی شبیه پالس دادن به اغتشاشگران برای ادامه‌ی آشوبگری‌ها و دادن امید واهی به اغتشاشگران برای دسترسی به اینترنت است.
البته اصلاح‌طلبان همیشه خود را داعیه‌دار مردم دانسته و در هر شرایطی سعی دارند خود را فرشته‌ی نجاتی جلوه دهند که ناراحت از اتفاقات جامعه و مبارز حق‌طلبی هستند که هیچ نقشی در وقایع ندارند. کمااینکه در اکثر مواقع بی‌توجهی این قشر سیاسی به مسائل جامعه، ایجاد کننده‌ی مشکلات و بحران‌هایی برای مردم بوده که همیشه با تصمیمات غلط به خواسته‌های دشمنان این مرز و بوم دامن زده و فریاد مردم از وضعیت پیش آمده خسته‌اند سر می‌دهند.
چند روزی است که بحث ورود اینترنت ماهواره‌ای استارلینک به کشور داغ شده اما طبق قوانین و مصوبات شورایعالی فضای مجازی به عنوان نهاد سیاستگذار کشور در حوزه فضای مجازی، این سرویس نیاز به اخذ مجوز برای فعالیت در کشور را دارد.
«اینترنت ماهواره ای استارلینک به ایران رسید.»؛ این تیتر پس از خبرهای مربوط به ناآرامی های این چند روز در کشور، پر تکرارترین تیتر خبری رسانه ها در روزهای اخیر بوده است. دشمنان ایران و شبکه های معاند فارسی زبان یک صدا این موضوع را بزرگنمایی می کردند و از ایلان ماسک می خواستند و می خواهند تا اینترنت ماهواره ای خودش را به ایران نیز برساند.
چند روز قبل بود که ایلان ماسک اعلام کرد درخواستی را برای رفع تحریم اینترنت ماهواره ای به خزانه داری آمریکا می فرستد، زمزمه هایی از اینکه آیا می توان از این اینترنت در کشور استفاده کرد یا خیر شنیده می شود.
حدود دو سال قبل ایلان ماسک، مالک شرکت فضایی اسپیس ایکس اینترنت ماهواره ای استارلینک را معرفی کرد. این نوع از اینترنت سرعت بالایی در آپلود و دانلود محتوا دارد. در ژوئن ۲۰۲۱، ایلان ماسک ادعا کرد که استارلینک ظرف چند ماه جهان را فرا خواهد گرفت. اما نزدیک به یک سال بعد، این سرویس، به استثنای چند مورد، به طور انحصاری در آمریکای شمالی، اروپا و استرالیا در دسترس قرار گرفته است.
تجهیزاتی که برای اتصال به اینترنت ماهواره ای لازم است شامل سخت افزارهایی مثل دیش ماهواره‌ای و قطعات اتصالی و دیگر وسایل مورد نیاز می‌شود. آن‌طور که شرکت استارلینک اعلام کرده قیمت تجهیزات این ماهواره ۵۹۹ دلار آمریکا خواهد بود.
البته برای استفاده از این اینترنت به یک برنامه موبایلی هم نیاز است. در روزهای اخیر که بحث ورود این نوع از اینترنت به کشور داغ شد، برخی سودجویان شروع به معرفی برنامه‌هایی کردند که ادعا می‌شود با آنها می‌توان اینترنت ماهواره‌ای داشت اما کارشناسان هشدار دادند که این نوع برنامه‌ها جعلی و بدافزار است. برای استفاده از استارلینک باید دیش و بقیه تجهیزات را داشت. هنوز هیچ برنامه موبایلی برای استفاده از استارلینک معرفی نشده است.
مجوز برای فعالیت استارلینک در کشورها ضروری است
اما مهمترین نکته ای که در این بین وجود دارد، نیاز به مجوز برای فعالیت این نوع اینترنت در کشورهای مختلف است.
خبرگزاری سی بی سی آمریکا در سال ۱۳۹۹ با انتشار خبری اعلام کرد که استارلینک توانسته مجوز اینکه به طور آزمایشی دسترسی به سرویس اینترنت استارلینک در این کشور فراهم شود را کسب کند. به گفته این خبرگزاری قانونگذاران این کشور همراه با «وزارت نوآوری، علوم و توسعه اقتصادی» کانادا با درخواست این شرکت درباره ارائه خدمات اینترنتی از این ماهواره‌ها موافقت کرده بودند.
در روسیه اما مجلس دومای این کشور تصمیم گرفت افراد و شرکت‌هایی که از سرویس‌های اینترنت ماهواره‌ای غربی استفاده می‌کنند را جریمه کند. پایگاه خبری آرس تکنیکا در این باره نوشت: این قانون شامل حال سرویس‌های اینترنت ماهواره‌ای استارلینک، وان وب یا دیگر شرکت‌های اینترنت ماهواره‌ای غربی در حال توسعه می‌شود. جریمه‌های پیشنهادی برای کاربران عادی بین ۱۰ تا ۳۰ هزار روبل (۱۳۵ تا ۴۰۵ دلار) و برای شرکت‌ها بین ۵۰ هزارتا یک میلیون روبل (۶۷۵۰ تا ۱۳۵۰۰ دلار) تعیین شده بود.
کسب تاییدیه نظارتی، بزرگترین چالش جهانی استارلینک است
اسپیس ایکس عرضه استارلینک را در بازارهای عظیمی مانند آفریقای جنوبی به عقب انداخته است. تاریخ مورد انتظار برای در دسترس قرار گرفتن این سرویس از سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳ بدون هیچ توضیحی به تعویق افتاده است.
ماه گذشته، تعداد مشترکین این سرویس از ۲۵۰ هزار مشترک در ۲۵ کشور فراتر رفت. اما طبق آمار Cloudflare نزدیک به ۸۰ درصد از کاربران تا به امروز در آمریکای شمالی و ۱۸ درصد دیگر در استرالیا، نیوزیلند و اروپا قرار دارند. تنها ۲ درصد از کاربران در سایر نقاط جهان زندگی می کنند. اگرچه بسیاری از تاخیرها به چالش های نظارتی مربوط می شود، اما مشخص نیست که آیا این سرویس بازارهای موجود را در اولویت قرار می دهد یا قصد دارد بازارهای جدید را وارد بازی کند.
بخشی از دلایل شکست استارلینک در گسترش خارج از غرب، چالش های نظارتی بوده است.
چالش‌های استارلینک برای کسب مجوز در فرانسه
به نوشته سایت زد دی نت، در فوریه سال جاری بود که آژانس ملی مخابرات برزیل (Anatel) به استارلینک مجوز فعالیت در این کشور را اعطا کرد. این شبکه ماهواره‌ای مداری مجوز را دریافت کرد و حق بهره‌برداری از آن تا سال ۲۰۲۷ ادامه دارد.
فرانسه در ابتدا مجوز فعالیت استارلینک در این کشور را صادر کرد اما پس از شکایت دو سازمان فعال محیط زیست فرانسوی که نگرانی‌هایی از جمله تأثیر ابرصورت‌های فلکی بر منظره‌های آسمان شب و زباله‌های فضایی مطرح کرده بودند، این مجوز را لغو کرد.
اسپیس نیوز در ژوئن سال جاری از اعطای مجوز فعالیت دوباره این سرویس در فرانسه خبر داد. این سایت نوشته: استارلینک اسپیس در ۲ ژوئن و پس از یک رایزنی عمومی یک ماهه در این کشور، مجوز فعالیت در فرانسه را پس گرفت. رگولاتور مخابراتی فرانسوی ARCEP گفت که تصمیم گرفته مجدداً مجوز فعالیت را به استارلینک اعطا کند.
همین سایت از اعطای مجوز فعالیت به استارلینک در فیلیپین به عنوان اولین کشور در جنوب شرقی آسیا، خبر داد.
درهای فضای مجازی هند به روی اینترنت ماهواره ای بسته است
هند اما برخلاف سایر کشورها در نوامبر سال گذشته اعلام کرد استارلینک حق فعالیت در این کشور را ندارد. اینسایدر در این باره نوشته: قانونگذاران هندی گفتند که سرویس اینترنتی استارلینک، علیرغم اینکه مشتریان رزرو حق اشتراک داشتند، مجوزی برای فعالیت در این کشور ندارد. در بیانیه ای که در یک وب سایت دولتی منتشر شده آمده: وزارت ارتباطات دولت هند خاطرنشان کرده که خدمات اینترنتی استارلینک مجوزی برای ارائه خدمات اینترنت مبتنی بر ماهواره در هند ندارد.
در ادامه بیانیه آمده: بدین وسیله به اطلاع عموم می‌رساند که شرکت مذکور هیچ گونه مجوز/مجوزی برای ارائه خدمات اینترنتی ماهواره‌ای که در وب‌سایت خود رزرو می‌شود، دریافت نکرده است.
ورود جدی شورایعالی فضای مجازی به موضوع اینترنت ماهواره‌ای
همزمان با معرفی استارلینک در جهان، شورایعالی فضای مجازی بیانیه ای صادر و از مشکلات و چالش هایی که این نوع از ارتباط برای حکمرانی کشور به وجود می آورد منتشر کرد.
رئیس مرکز ملی فضای مجازی در این بیانیه و درباره وجود اینترنت ماهواره‌ای و ضرورت مواجهه با آن گفته بود که کارگروهی برای مواجهه با خدمات اینترنت ماهواره‌ای تشکیل خواهد شد برای آنکه با ورود این فناوری، حکمرانی فضای مجازی خدشه‌دار نشود، باید تدابیری صورت داد؛ وی همچنین خبر از قانون‌گذاری در حوزه اینترنت ماهواره‌ای برای کاربران و لزوم دریافت مجوز برای ارائه‌دهندگان این نوع اینترنت داده بود.
مرکز ملی فضای مجازی مهمترین چالش‌های پیش‌روی ایران در حوزه اینترنت ماهواره‌ای را “بهره برداری از فرصت‌ها و پیشگیری از آسیب‌ها”، “ظرفیت‌ها و نیاز کشور”، “لزوم فعالیت اپراتورهای ماهواره‌ای در چارچوب قانون” و ” تعیین راهبرد و تدوین طرح‌های کلان در کارگروه منظومه‌های ماهواره‌ای” می‌داند. این مرکز تاکید کرده است که بومی‌سازی چرخه کامل زنجیره ارزش ماهواره و راه‌اندازی منظومه‌های ماهواره‌ای می‌تواند جان تازه‌ای به صنعت فضایی ایران ببخشد.
مرکز ملی فضای مجازی با اشاره به اهداف پیدا و پنهان پروژه اینترنت ماهواره‌ای در جهان تاکید کرده است: «پوشیده نیست که مدیریت هوشمند فرصت‌ها و چالش‌های کارکرد منظومه‌های ماهواره‌ای برای تمام حاکمیت‌ها حتی کشورهای پیشرو در این زمینه از اولویت بالایی برخوردار است. از دامنه تأثیر فراگیر خدمات منظومه‌ای می‌توان به حوزه‌های فضای مجازی، ارتباطات و دسترسی به اینترنت، داده و محتوا، شبکه‌های زیرساختی در معماری ارتباطات، کیفیت دسترسی به خدمات اپراتوری، اقتصاد دیجیتال، امنیت و حاکمیت اشاره کرد.»
زارع پور: استارلینک حتما باید قواعد ایران را رعایت کند
دوباره و با داغ شدن بحث ورود اینترنت ماهواره ای به کشور، عیسی زارع پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات چند روز قبل از لزوم اخذ مجوز برای ورود این اینترنت به کشور خبر داد. زارع پور گفت: شورایعالی فضای مجازی ضوابطی را برای اپراتورهایی که بخواهند در کشور اینترنت ارائه کنند، مصوب کرده است. اپراتورهایی که بخواهند به صورت قانونی اینترنت ماهواره‌ای ارائه دهند حتما باید قواعد ایران را رعایت کنند. بعید می‌دانم به این زودی بتوانند این سرویس را در ایران فراهم کنند چون هنوز سرویس‌شان کامل نیست. این خاصیت اینترنت ماهواره ای است اما با توجه به قوانین بین المللی و شرایط شبکه ای آنها که کامل نیست و ضوابط داخلی ما ، بسیار بعید است به این زودی ها امکانش باشد.
باتوجه به صحبت های وزیر ارتباطات و مصوبه شورایعالی فضای مجازی برای فعالیت اپراتورهای ارائه دهنده اینترنت در کشور، باید منتظر ماند و دید آیا استارلینک پرحاشیه پس از ورود تجهیزات، می تواند در کشور ارائه خدمت کند یا خیر. در همین راستا کارشناسان هشدار دادند برنامه هایی که با نام استارلینک معرفی می شوند و ادعا می کنند که با استفاده از آنها می توانید به این سرویس متصل شوید جعلی است و هنوز مجوزی برای فعالیت این سرویس صادر نشده است.
