در چند روز اخیر، پروازهایی حاوی تسلیحات جدید از آنکارا و تل آویو به جمهوری آذربایجان ثبت شده بود و انتظار می‌رفت که باکو به زودی تصمیم به تشدید تنش بگیرد. از مدت‌ها پیش این پنداشت جدی وجود داشته که باکو قصد دارد به تدریج مناطق جنوبی از خاک ارمنستان به ویژه استان سیونیک را با حمایت ترکیه و البته اسرائیل اشغال کند، جایی که باریکه مرزی ۴۴ کیلومتری این کشور با ایران باقی مانده است.
در چند ماه گذشته نیز که غرب و روس ها درگیر نبرد اوکراین بودند برخی بازیگران در قفقاز جنوبی پویا تر از گذشته درحال اجرای برنامه های خود با اهداف خاص شدند.از طرفی ویلیام برنز، دیپلمات آمریکایی و رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، سیا با سفر غیر منتظره به ایروان به پاشینیان توصیه کرد که با علی اف به صلح برسد تا خطوط لوله گاز و نفت شرکت های چندملیتی آمریکایی و غربی پس از جنگ اوکراین آسیب نبیند اسرائیل نیز در این ماه های اخیر بیکار نبود و همکاری هایش با باکو را در زمینه های امنیتی، نظامی و فناوری بسیار گسترده کرد. اسرائیل در تجهیز و تقویت ارتش و امنیت آذربایجان نقش موثری دارد.
ترکیه نیز با هدف تطبیق و اجرایی کردن مفاد توافق‌نامه آتش‌بس ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰ به باکو کمک کرد و برای شکل گیری دالان زنگزور – لاچین حمایت همه جانبه نظامی وآموزشی به آذربایجان را در دستور کار خود قرار داد.
روسیه نیز گرچه متاثر از جنگ اوکراین مجبور به کاهش نیروهای صلح بان خود در منطقه قفقاز جنوبی شده اما برای گشایش فضای تنفسی برای تردد اتباع خود به اروپا و همچنین بهره برداری از آسمان و جاده‌های مواصلاتی این منطقه همچنان سعی بر حفظ نقش میانجیگری خود داشته و چندان به باکو سخت نگرفته است.
در این بین حدود دو هفته پیش نیز دیدار سه جانبه الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان، نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان و شارل میشل رئیس شورای اتحادیه اروپا در بروکسل برای تهیه پیش نویس صلح و تعیین حدود مرزی پس از جنگ دوم قره باغ برگزار شد، اما سوال این جاست که چشم انداز رخدادهای قفقاز جنوبی چیست و آیا سیونیک می تواند در میان گرو کشی ها بین بازیگران و حرص و طمع های الهام علی اف از کنترل ایروان خارج شود؟
سیونیک از شرق توسط جمهوری آذربایجان و از غرب توسط نخجوان احاطه شده است و فقط مرز ۴۴ کیلومتری از جنوب با جمهوری اسلامی ایران دارد. این منطقه با توجه به موقعیت استراتژیک و ژئوپلیتیک خاص خود نه تنها برای آذربایجان، ترکیه و ارمنستان مهم است، بلکه برای جمهوری اسلامی ایران دارای جایگاه حیاتی است، اگر هدف با کو این باشد که بتواند مناطق مرزی ایران و ارمنستان را تصرف کند عملا بخشی از راه ارتباطی ایران با ارمنستان و به تبع آن ارواسیا و اروپا را کاملا در اختیار خواهد گرفت و می تواند از آن به عنوان یک اهرم فشار بسیار قدرتمند استفاده کند، چرا که خط اصلی کمربند استراتژیک خلیج فارس- دریای سیاه نیز از این مسیر می گذرد.
سالانه میلیون‌ها دلار تجارت خارجی ایران با همسایگان و حتی کشورهای اروپایی از این مسیر صورت می‌گیرد. درواقع باید توجه داشت که بی توجهی در این زمینه باعث قطع مرز ایران و ارمنستان، حضور نظامی اسرائیل در مرزهای شمال غرب ایران، تشکیل ناتوی ترکی و افزایش تحرکات پان ترکیسم و تبعات آن در شمال ایران، اقدامات خرابکارانه و تحریکات قومی خطرناک، اختلال در سوآپ گاز ایران به نخجوان و سوآپ گاز ترکمنستان به ترکیه از مسیر ایران، اختلال جدی در صادرات گاز ایران به ارمنستان، گرجستان و در نهایت اروپا و در حذف بخشی از راهگذر شمال- جنوب (مرز نوردوز- ارمنستان- گرجستان- داغستان- مسکو- سن پترزبورگ) خواهد شد و تسلط ترکیه و آذربایجان بر قسمت عمده راهگذرهای ترانزیتی و انرژی منطقه را تسهیل خواهد کرد.
همه این اقدامات بی‌ثبات کننده و مخرب باکو زمانی در جریان است که دولت سیزدهم قصد دارد توسعه مناسبات تجاری با همسایگان را در دستور کار قرار دهد واین اقدامات باکو می تواند این روند را تحت الشعاع قرار دهد. ایران با هدف حفظ ثبات و امنیت منطقه همان‌طور که در جنگ دوم قره‌باغ موضع خود را در قبال نبود تغییر مرزهای بین‌المللی و حفظ منطقه سیونیک با اعزام نیروهای نظامی و ارتش به نزدیکی مرزهای آذربایجان و ارمنستان و برگزاری رزمایش نشان داد و با توجه به تاکید رهبر انقلاب که «نباید مرزهای بین‌المللی تغییر کند»، از این مسئله کوتاه نخواهد آمد و به دنبال آن است.
این منطقه توسط محور آذربایجان- ترکیه- اسرائیل تصرف نشده و دسترسی ایران از دست نرود. از این رو الهام علی اف نیز به خوبی می داند نباید با دم شیر بازی کند و جمهوری اسلامی با هیچ قدرتی شوخی ندارد.
پس این فرض را نیز نباید از نظر دور داشت که علی اف در شرایطی نیست که بتواند از خطوط قرمز تعیین شده از سوی تهران عدول کند اما به علت ضعف مفرط پاشینیان و تنگنای جدیدی که برای روس ها برسر نبرد اوکراین پیش آمده است ، با ایجاد درگیری هایی درصدد کسب امتیازگیری های زیاده خواهانه از ایروان در نشست بعدی بروکسل در ماه نوامبر است. روندی که البته اگر جلوی آن گرفته نشود می تواند با تحریکات بیرونی فرایندی غیر قابل کنترل به خود بگیرد و تبعات غیر قابل پیش بینی داشته باشد .
