پدیدارهای آشنای «بومیسازی» و «اسلامیسازی» که سدافسوس اکنون شکستخورده بنظر میرسند و جا دارد آسیبشناسانه پژوهش شوند و نیز دراینباره طرحی نو درانداخت، تاریخی بدرازای مواجهه با «تجدد» و «علوم جدید» دارند که نیازمند بررسی موشکافانه است؛ اما دراینمیان، رسالهی پزشکی دکتر امیرخان امیراعلم با نام «بهداشت و اسلام» (بهداشت در اسلام) در دانشگاه «لیون» فرانسه از نخستینهاست که آن را خود از فرانسوی بفارسی درآورده و «نامهی احمدی» یا «حفظالصحهی اسلامی» نام نهاده؛ چراکه 1. احمد نام پیامبر خاتم صلواتاللهعلیهوآله است و این رساله بهداشت را از دید اسلام میبررسد و 2. احمد نام آخرین شاه قاجار معاصر اوست که بدومی تصریح کرده و نخستین را تلویحی گفته است! این نامه برای اولینبار بسال 1332 ق. با خوشنویسی ملکالخطاطین (زینالعابدین شریفی قزوینی) بچاپ رسیده است.
دربارهی این رسالهی ارجمند در جای خود فراوان میتوان داد سخن داد؛ اما همزمان با انتشار نامهی احمدی، او با یاری برادرش، غلامحسین اعلم، بیمارستانی در قورخانهی کهن (ایستگاه متروی امام خمینی/توپخونه) برای نظامیان ساخت و آن را نیز بنام احمدشاه قاجار (مریضخانهی نظامی) «احمدیه» نامید. این شیوهی نامگذاری با تفاوتهایی در این مرزوبوم تاریخی بس دراز دارد؛ چنانکه از کتابها گرفته تا شهرها اینچنین نام میگرفتند که موضوعی درخور بررسیست.
نام احمدیه را گویا فارغ از احمدشاه قاجار، دکتر عبدالله احمدیه، فارغالتحصیل دارالفنون و یکی از پزشکان این مریضخانه که سپس در راه زندهسازی و احیای طب ایرانی (سنتی) مستقلانه بسیار کوشیده، بعنوان نشان یا نام خانوادگی خود برمیگزیند و بدان شهره میشود. موضوع سبک و شیوهی برگزیدن نام خانوادگی یا نشان نیز بسیار گیرا و درخور پژوهش است.
نام احمدیه بسیار پراکنده شده و فراوان بکار رفته؛ چنانکه نام دو فرقهی «قادیانیه/مرزاییه» (میرزا غلاماحمد/هند) و «بدویه/سطوحیه» (احمد بدوی/مصر) در جهان اسلام است که هیچ نسبتی با بیمارستان احمدیه و دکتر عبدالله احمدیه ندارند و نیز نام خانقاهها و مدارسی کهن و نو در جهان اسلام و بویژه ایران است که هریک تاریخ خواندنی و پژوهیدنی خود را دارند.
