اسپکتروفتومتر میزان جذب نور یا عبور طول موج های مشخصی از نور،از محلول را اندازه گیری می کند یا به عبارت دیگر میزان نور جذب شده توسط محلول رنگی است که طبق قاعده ی بیر لامبرت میزان جذب نور متناسب با غلظت ماده ی حل شده در محلول است.
قاعده ی بیر لامبرت زمانی صادق است که:
1-نور منتشر شده به محلول تک رنگ باشد
2-غلظت ماده ی حل شده باید در محدوده خطی باشد
اسپکتروفتومتر ها بر اساس پرتو نوری که به اشکار ساز دستگاه می رسد به دو نوع تک پرتویی و دو پرتویی تقسیم می شوند.در نوع تک پرتویی یک جایگاه برای محلول و بلانک وجود دارد که در این نوع ابتدا محلول بلانک در جایگاه قرار می گیرد و بعد شده اینکه صفر کردیم محلول نمونه در جایگاه قرار می گیرد و طول موج را می خوانیم.ولی در دو پرتویی دو جایگاه مجزا برای محلول و بلانک وجود دارد که در این حالت پرتو تابش شده به طور مجزا از محلول بلانک و نمونه همزمان عبور میکند.
منبع نور
برای تولید نور با طول موج 300-900 نانومتراز لامپ های تنگستنی استفاده می شود ولی برای تولید پرتوهای فرابنفش از لامپ های هیدروژنی یا دوتریومی با طول موج های 450-200 نانومتر استفاده می شود که لامپ های دوتریومی معمولا پایدارترند
کووت
کووت ها محفظه های شفاف هستند که محلول در آن ریخته می شود و در مسیر نور تک رنگ قرار می گیرد.کووت ها نیز با توجه به نوع مصرف،جنس،شکل و حجم متفاوتی دارند که برای محلول های اسیدی و قلیایی از کووت های شیشه ای و برای طول موج های زیر 320 نانومتر از کوارتز یا پلاستیک استفاده می شود
مونوکروماتور
مونوکروماتور دستگاه که معمولا منشور یا سیستم گریتینگ می باشد نور مخلوط را به پرتو های تک رنگ تجزیه می نماید.
متمرکز کننده پرتو
ترکیبی از عدسی و آینه های کوچک می باشد که به پرتو هایی با طول موج خاص اجازه عبور می دهد.میزان مونوکروماتیک بودن پرتو تابیده به کووت خیلی مهم است که با فاکتور Spectral band width(SBW) نمایش داده می شود که بر حسب نانومتر مشخص می شود.هرچقدر عرض شکاف نور کنمتر باشد در نتیجه SBW نیز کمتر و کیفیت دستگاه بهتر خواهد بود.
دتکتور
انرژی نورانی عبورکرده از محلول را به انرژی الکتریکی تبدیل و آن را تقویت می کند
آشکار ساز ها به سه دسته تقسیم می شوند:
در ناحیه ی مرئی و فرابنفش از دتکتور های فتوالکتریکی مانند فتولیتیک و فتومالتی پلایر تیوب استفاده می شود.
رکوردر
دستگاهی است که جریان الکتریکی دتکتور را اندازه می گیرد
نحوه ی کار
1-دستگاه را روشن کنید و به مدت 10 دقیقه منتظر بمانید تا دستگاه گرم و آماده ی کار شود
2-نور محفظه را تغییر دهیدتا به طول موج مورد نظر برسد.
3-کووت را تا نیمه پر محلول کنید کووت نباید حاوی نمونه ناشناخته باشد.
4-دو طرف کووت را با دستمال پر کنید.
5-ان را در محفظه قرار دهید و درب ان را ببندید
6-منتظر بمانید تا اندازه گیری تمام شود.
در هنگام نصب دستگاه اسپکتروفتومتر باید به نکات زیر توجه داشت
1-اسپکتروفتومتر باید روی سطحی سفت و در محیطی خشک و تمیز نصب شود.
2-جهت امکان جریان هوا در اطراف اسپکتروفتومتر باید بین دستگاه و دیوارهای اطراف 50 میلی متر فاصله داشته باشد.
3-کابل برق دستگاه به پریز گراند شده با ولتاژ مناسب وصل شود.
4-پرینتر وصل کردپس از اتصال آداپتور AC به برق خروجی آن باید به گونه ای به دستگاه وصل شود که منبع ذخیره DC در مسیر ان قرار گیرد.
5-در صورت یکه خود دستگاه فاقد پرینتر است باید از پورت مخصوص آن را به پرینتر وصل کرد
دستگاه اسپکتروفتومتر قابلیت اندازه‌گیری شدت و میزان جذب نور و عبور همه طول موج‌ها را در لحظه دارد و لذا براساس اندازه‌گیری مشخصه‌های طیف نوری از مواد مختلف می‌تواد ترکیبات مختلف را اندازه‌گیری کند.اسپکتروفتومتر با آشکارسازی آرایه‌ای ، قابلیت طیف‌گیری در ناحیه مرئی- فرابنفش طیف الکترومغناطیس را در کمتر از ثانیه به طور همزمان دارد به دلیل این ویژگی‌هایی که دستگاه اسپکتروفتومتر دارد، برای آنالیز نمونه‌های شیمیایی و بیوشیمیایی کاربرد دارد و کاربردهای دیگر آن در صنایع نفت و پتروشیمی (برای اندازه‌گیری گاز موجود در ترکیبات نفتی)، در آب و این دستگه در صنایع دارویی برای اندازه‌گیری DNA و پروتئین و همچنین در صنایع فلزی و معدنی، مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی و آزمایشگاه‌های پزشکی و کلینیکی کاربرد داردمحیط‌زیست (برای اندازه‌گیری میزان نیترات)، در صنایع غذایی (برای اندازه‌گیری میزان فلزات سنگین در مواد غذایی) است
