مدار فرمان از جمله کاربردی‌ترین تجهیزات مدارهای الکتریکی است که وظیفه محافظت از مدار قدرت را بر عهده دارد. این مدار از اجزای خاصی تولید می‌شود و مدل‌های مختلفی دارد. صنعتگران با استفاده از این قطعه توانایی کنترل مدار قدرت را دارند.
این روز‌ها به‌لطف پیشرفت صنعت برق بسیاری از ساختمان‌ها با کاربری‌های مختلف از جمله مسکونی، تجاری یا اداری با مدارهای فرمان سروکار دارند. در واقع هدف اصلی استفاده از مدارهای فرمان به کارگیری آنها در تابلوبرق‌ها است. این ابزار در کنار مدار قدرت وظیفه کنترل قطع‌ووصلی جریان الکتریسیته را بر عهده دارد.
برای استفاده از مدار فرمان باید درباره وظایف و تفاوت‌های آن با مدار قدرت اطلاعاتی به‌دست آورید. این قطعه هم‌اکنون تبدیل به مهمترین تجهیزات سیستم‌های الکتریکی شده است، بنابراین تمام برق‌کاران باید درباره آن نکاتی را بدانند. ما به‌عنوان راهنما در کنارتان هستیم تا اطلاعات مفیدی درباره این تجهیزات در اختیارتان بگذاریم.
📷
برای درک عملکرد مدار فرمان باید با مدار قدرت آشنا شوید. مدارهای قدرت ابزاری برای انتقال جریان مستقیم برق هستند که وظیفه قطع یا وصل‌کردن آن را بر عهده دارند. این قطعات به تنهایی امکان کنترل بخش‌های مختلف تابلوبرق را ندارند، بنابراین صنعتگران از مدارهای فرمان استفاده می‌کنند. مدارات فرمان و قدرت با وجود برخی تفاوت‌ها کاملاً به یکدیگر وابسته‌اند.
مدار فرمان با جریان پایین کار می‌کند و با استفاده از پلاتین‌های فرمان، شستی‌های فلزی، تایمر‌ها و ... موجب کارکرد مطلوب سیستم می‌شود. با استفاده از این قطعه به‌راحتی می‌توانید کلید‌ها و تجهیزات را کنترل کرده و بر عملکرد آنها نظارت داشته باشید. ساده‌ترین مثال برای درک کارایی این ابزار کلید‌های برق هستند که لامپ را روشن یا خاموش می‌کنند.
هم‌اکنون PLC دنیای صنعت برق را دگرگون کرده است، اما هنوز مدارات فرمان و قدرت جزء اصلی‌ترین تجهیزات هر سیستم الکتریکی شناخته می‌شوند. با این ابزار‌ها امکان راه‌اندازی سیستم الکتریکی را دارید و نحوه عملکرد ماشین‌آلات مختلف را کنترل می‌کنید.
مدارهای فرمان در 2 نوع مختلف تولید می‌شوند:
این ابزار همانطور که از نام آن پیداست، به‌صورت دستی کنترل می‌شود. در این تجهیزات اپراتور حتماً باید سوئیچ راه‌انداز را بچرخاند تا موتور روشن یا خاموش شود.
مدارات فرمان اتوماتیک نسل پیشرفته مدارهای دستی هستند. با اینکه در برخی از صنایع از مدل‌های دستی استفاده می‌شود، اما بسیاری از صنعتگران به مدل‌های اتوماتیک روی آورده‌اند که قابلیت راه‌اندازی خودکار را دارند. در برخی از این تجهیزات بعضی مراحل دستی و برخی نیز اتوماتیک طراحی شده‌اند؛ مثلاً راه‌اندازی به‌صورت دستی و متوقف‌سازی به‌صورت خودکار است.
📷
این قطعه وظایف مختلفی بر عهده دارد که عبارت هستند از:
· امکان خاموش یا روشن‌کردن ماشین‌آلات مختلف به‌شیوه‌های متنوع
· امکان اولویت‌بندی و ترتیب‌بندی با رعایت هماهنگی و زمان‌بندی در الکتروموتور‌ها
· قابلیت افزایش یا کاهش سرعت تولید به‌واسطه میکروسوئیچ‌ها و سنسورها
· اطلاع‌رسانی وضعیت ماشین‌آلات صنعتی به‌منظور جلوگیری از بروز مشکلات
· جلوگیری از آسیب‌دیدگی سیستم به‌دلیل خطا‌های انسانی یا حتی مکانیکی
· جلوگیری از کارکرد مداوم ماشین‌آلات، صرفه‌جویی در هزینه‌ها و حفظ طول عمر دستگاه‌ها
آیا می‌دانید مهمترین تفاوت‌های مدارات فرمان و قدرت چه هستند؟
مدار قدرت
مدار فرمان
ولتاژ بسیار بالا
ولتاژ کم
قطع‌ووصل جریان برق
کنترل سیستم
دارای سیم‌هایی با سطح مقطع بزرگ
دارای سیم‌هایی با سطح مقطع کوچک
طراحی با برق 3 فاز
طراحی با برق تک‌فاز AC یا DC
مسیر‌های زیادتر در مدار
مسیر‌های کمتر در مدار
عیب‌یابی ساده
عیب‌یابی سخت
عملکرد مدار قدرت به فرمان بستگی دارد؛ در صورت قطع‌شدن مدار فرمان، مدار قدرت نیز کارایی خود را از دست می‌دهد؛ بنابراین با وجود تفاوت‌های بسیار، این 2 قطعه کاملاً به یکدیگر وابسته هستند و برای کارکرد مطلوب سیستم باید هر 2 آنها با کیفیت بالا کار کنند.
در مدار فرمان از اجزای مخصوصی استفاده می‌کنند که باعث عملکرد مطلوب سیستم می‌شوند. مهمترین اجزای استفاده‌شده در این مدارات عبارت هستند از:
کلید‌ها امکان کنترل وسایل الکتریکی را بر عهده دارند و با تغییر حالت باعث قطع یا وصل‌شدن جریان برق می‌شوند.
کلید‌ها در 2 نوع تولید می‌شوند:
1. ساده: در این کلید‌ها نیروی مکانیکی به‌صورت مستقیم اعمال می‌شود. انواع کلید‌های یک‌پل، 2 پل و 3 پل در این دسته قرار می‌گیرند.
2. مرکب: کلید‌های مرکب نیروی مکانیکی را به‌واسطه جریان الکتریسیته اعمال می‌کنند. انواع رله‌ها و کنتاکتورها در این دسته‌بندی قرار دارند.
📷
با استفاده از کنتاکتورها امکان قطع یا وصل‌کردن جریان مدار الکتریکی را دارید. صنعتگران از این ابزار در سیستم‌هایی با ظرفیت جریان حمل بیشتر استفاده می‌کنند.
مزیت‌های استفاده از کنتاکتورها نسبت به کلید‌های دستی زیاد است، به‌همین‌دلیل صنعتگران ترجیح می‌دهند که از این ابزار استفاده کنند. مهمترین مزیت‌های کنتاکتورها را در ادامه لیست می‌کنیم:
· قابلیت کنترل مصرف‌کننده از راه دور و چندین محل مختلف
· امنیت بالاتر
· دوام و ماندگاری بالا
· جلوگیری از خطرات وصل ناگهانی برق به دستگاه
امکان کنترل مدار در بازه‌های زمانی مختلف توسط تایمر وجود دارد. این ابزار مدار را در زمان مشخصی فعال یا غیرفعال می‌کند.
شستی Stop وظیفه قطع‌کردن 2 کنتاکت و شستی Startوظیفه وصل‌کردن 2 کنتاکت را برعهده دارد. بعضی از این ابزار‌ها کنتاکت‌ها را به‌صورت همزمان قطع‌ووصل می‌کنند که به آنها شستی استاپ استارت می‌گویند. برای تحریک شستی استاپ استارت باید به آن نیروی مکانیکی وارد کنید.
فیوز جزء مهمترین تجهیزات الکتریکی است که باعث از کار افتادن سیستم در زمان خطر می‌شود. با استفاده از این ابزار می‌توانید از مدار کنتاکتور در برابر اتصال‌های کوتاه محافظت کنید.
فیوز‌ها انواع مختلفی دارند و در مدل‌های فشنگی، اتوماتیک، مینیاتوری، بکس، کاردی، شیشه‌ای و فشار قوی تولید می‌شوند. صنعتگران بر اساس ویژگی‌های هر سیستم از آنها استفاده می‌کنند.
سنسورها وظیفه باز و بسته‌کردن کنتاکت‌ها را بدون اعمال نیروی فیزیکی بر عهده دارند. در واقع این قطعه‌ها به‌واسطه چشم‌های الکتریکی در فاصله‌ای مشخص به سیستم واکنش نشان می‌دهند و فرمان را صادر می‌کنند. سنسورها قابلیت واکنش از فاصله یک میلی‌متری تا 8 متری را دارند. این قطعات این روز‌ها تبدیل به بخش اصلی بسیاری از دستگاه‌های صنعتی و خطوط تولید شده‌اند.
ترموستات‌ها ابزاری حساس به حرارت هستند که با واکنش به کاهش یا افزایش دما موجب تعادل حرارتی در سیستم می‌شوند. با وجود این قطعه کنتاکت‌ها در صورت افزایش حرارت باز یا بسته می‌شوند.
عمده کاربرد ترموستات‌ها در وسایل حرارتی و برودتی مختلفی مثل شوفاژ‌ها، یخچال‌ها و ... است.
یکی از پرکاربردترین ابزار‌ها در تابو‌های صنعتی و فرمان لامپ‌های سیگنال هستند که آنها را با نام علامت‌دهنده نیز می‌شناسند. صنعتگران از این ابزار برای هشدار به کاربر استفاده می‌کنند.
صنعتگران در مدارهای فرمان از چراغ‌های کم‌قدرت ۲ / ۱ تا ۵ وات استفاده می‌کنند. این لامپ‌ها انرژی موردنیاز خود را از برق 24 تا 220 ولت شهری به‌دست می‌آورند. شما می‌توانید چراغ‌های سیگنال را در 3 رنگ‌بندی مختلف سبز، قرمز و نارنجی در مدارهای فرمان ببینید که هر کدام وظیفه اعلان وضعیت خاصی را بر عهده دارند.
مدار فرمان ابزاری پرکاربرد در تجهیزات الکتریکی است که به‌همراه مدار قدرت قابلیت کنترل کامل سیستم را بر عهده دارد. این تجهیزات در مدل‌های مختلفی تولید می‌شوند، برای همین صنعتگران ابتدا نوع تابلوبرق‌ها و سیستم‌های الکتریکی را بررسی و سپس بر اساس قطعه‌های به‌کاررفته در آنها از یکی از مدارهای فرمان دستی یا اتوماتیک استفاده می‌کنند.
برای به‌کارگیری مدار فرمان در سیستم‌های الکتریکی نیاز به دانش و تخصص کافی دارید. در صورت عدم اطلاعات کافی در این زمینه می‌توانید برای تشخیص بهترین مدار فرمان برای تابلوبرق ساختمان از کارشناس‌های حرفه‌ای و فعال در زمینه راه‌اندازی سیستم‌های برقی مشورت بگیرید. این افراد با تکیه بر دانش و مهارت خود کمکتان می‌کنند تا جلوی بروز هرگونه اشتباه را بگیرید و با استفاده از این قطعات مدار قدرت را کنترل کنید.
