بیمه، امروزه یکی از عادی‌ترین خدماتی است که بیشتر مردم نوعی از آن را در اختیار دارند. بااین‌حال، اگر نگاه دقیق‌تری به آن داشته باشیم، می‌بینیم که بیمه، یکی از مهم‌ترین دستاوردهای بشر برای فراهم آوردن زندگی آرام‌تر است. در این یادداشت درباره یکی از مهم‌ترین پوشش‌های بیمه‌ای در ایران، یعنی «بیمه شخص ثالث» نوشته‌ام و نکاتی حیاتی درباره آن آورده‌ام که بعید است پیش‌ازاین از آن‌ها اطلاع داشته باشید.
بهتر دانستم که ابتدا مروری بر خود «بیمه» داشته باشم و ماهیت آن را برای شما بازگو کنم. بیمه، در ساده‌ترین تعریف آن «سازوکاری است که در صورت ایجاد زیان مالی و جانی به افراد، جبران خسارت وارده به آن‌ها را تضمین می‌کند». به زبان ساده‌تر؛ بیمه قراردادی است که در آن «بیمه‌گذار» در ازای دریافت مبلغی، تضمین می‌کند تا خسارات ناشی از حوادثی مشخص که در قرارداد آمده است را به میزانی که در قرارداد آمده برای «بیمه‌گر» جبران کند.
اما شاید بهترین تعریف بیمه، همان تعریفی باشد که در قانون بیمه آمده است. مطابق با این تعریف «بیمه عقدی است که به‌موجب آن یک طرف تعهد می‌کند در ازای پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر، در صورت وقوع یا بروز حادثه، خسارت وارده بر او را جبران نموده یا وجه معینی بپردازد». شایان‌ذکر است که قانون بیمه در سال 1316 و در مجلس شورای ملی به تصویب رسید و این تعریف، مطابق با همان تعریفی است که 75 سال پیش به تصویب رسیده است.
بیمه، امروزه انواع مختلفی دارد و در برابر حوادث مختلف پوشش‌های متنوعی را ارائه می‌کند. البته این یادداشت مجال آن را ندارد که بیش از این درباره بیمه و انواع آن صحبت کند، بنابراین شما را ارجاع می‌دهم به یادداشت کاملی تحت عنوان بیمه چیست و انواع بیمه که در آن به‌طور کامل درباره این موضوع صحبت شده است.
بیمه شخص ثالث، همان‌طور که در ابتدای یادداشت عرض کردم، یکی از مهم‌ترین انواع بیمه در ایران محسوب می‌شود. این پوشش بیمه‌ای، به خسارات ناشی از تصادفات رانندگی اختصاص دارد. این خسارات هم شامل خسارات مالی و هم خسارات و صدمات جانی می‌شود.
قانون بیمه شخص ثالث، ابتدا در سال 1347 به تصویب مجلس شورای ملی رسید. تا سال‌های سال این قانون دست‌نخورده باقی ماند و اگرچه در سال 1375 بخشنامه‌هایی به آن اضافه شد، اما در سال 1387 بود که با تصویب «قانون اصلاح قانون بیمه اجباری مسؤولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث» قانون تصویب شده در سال 1347 به‌طورکلی لغو شد.
قانون جدید اما برخلاف قانون قبلی که 40 سال عمر کرد، تنها 8 سال دوام آورد و قانون جدید بیمه شخص ثالث مصوب 1395 فصل جدیدی را در پوشش بیمه‌ای تصادفات رانندگی باز کرد. این قانون در بخش‌هایی تفاوت‌های فراوانی با قانون‌های پیش از خود داشت. ازاین‌رو تأثیر فراوانی بر بحث دیه تصادفات رانندگی گذاشت.
اما نکات حیاتی‌ای که ابتدای یادداشت درباره آن‌ها گفتم، از اینجای یادداشت آغاز می‌شود. تعهدات جانی بیمه شخص ثالث، باوجوداینکه در هنگام خرید بیمه کمتر موردتوجه بیمه‌گران قرار می‌گیرد، اما در حقیقت اصلی‌ترین و حیاتی‌ترین بخش بیمه شخص ثالث است.
باورهای غلط در مورد پوشش خسارات جانی بیمه شخص ثالث باعث شده است تا بسیاری از مردم تصور نادرستی از حقوق خود در بیمه شخص ثالث داشته باشند. در ادامه پوشش‌های جانی شخص ثالث در شرایط مختلف را بیان می‌کنم.
عابر پیاده در تصادفات همیشه تحت پوشش بیمه‌نامه راننده مقصر است. البته شرایط خاصی همچون عبور از عرض بزرگراه، عبور از زیر پل عابر پیاده و ... نیز وجود دارند که در آن‌ها عابر پیاده مقصر است و قادر به گرفتن دیه خود از بیمه‌نامه راننده نخواهد بود. بااین‌حال با یک کار حقوقی خوب می‌توان دیه این افراد را نیز وصول کرد.
راننده و سرنشینان خودروی زیان دیده به‌طور کامل تحت پوشش بیمه شخص ثالث خودروی مقصر خواهند بود و دیه خود را به‌طور کامل می‌توانند دریافت کنند.
ازجمله تصورات غلط در مورد بیمه شخص ثالث، همین بخش است. در حال حاضر و مطابق با قانون جدید، تمامی سرنشینان خودروی مقصر می‌توانند از بیمه‌نامه خودروی مقصر دیه خود را به‌طور کامل دریافت کنند.
راننده خودروی مقصر به‌اندازه مبلغ «تعهد حوادث راننده» که در بیمه‌نامه شخص ثالث خود درج‌شده است می‌تواند دیه خود را دریافت کند. این مبلغ نهایتاً به‌اندازه دیه کامل سال خرید بیمه‌نامه است و نمی‌تواند تعدد دیات را پوشش دهد. بااین‌حال برخی وکلای تصادفات رانندگی توانسته‌اند از برخی محاکم قضایی رأی گرفته و تعدد دیات راننده مقصر را از بیمه‌نامه او وصول کنند.
اگر راننده مقصر گواهینامه نداشته باشد، حتی به‌اندازه مبلغ «تعهد حوادث راننده» هم نمی‌توان دیه خود را وصول کند اما اگر راننده خودروی زیان دیده گواهینامه نداشته باشد، برخلاف تصور رایج، به‌طور کامل تحت پوشش بیمه‌نامه شخص ثالث راننده مقصر بوده و می‌تواند دیه خود را به‌طور کامل وصول کند.
گرفتن دیه تصادف روالی قانونی دارد که به نظر شفاف و ساده است. این روال قانونی از دادسرا شروع و پس از پزشکی قانونی با تشکیل جلسه در دادگاه خاتمه میابد. وظیفه وکیل بیمه تصادفات رانندگی این است که در تمامی این مراحل جلوی تضییع حق موکل خود را بگیرد.
برخلاف آنچه به نظر می‌آید، گرفتن دیه تصادف چندان هم ساده و بی‌دردسر نیست. با توجه به شلوغی محاکم قضایی و پزشکی قانونی و تلاش شرکت‌های بیمه برای پرداخت دیه کمتر، در بسیاری از موارد مشاهده شده است که مبلغ زیادی از حقوق افراد زیان دیده در مراحل مختلف گرفتن دیه تضییع می‌شود.
این اتفاق مخصوصاً برای افرادی که مشمول تعدد دیات می‌شوند بیشتر اتفاق می‌افتد. در برخی از موارد حتی خود افراد زیان دیده هم از نادیده گرفته شدن بخشی از دیه خود مطلع نمی‌شوند؛ بنابراین گرفتن وکیل تصادفات رانندگی کمک فراوانی به جلوگیری از ضایع شدن حق آسیب دیدگان تصادفات رانندگی می‌کند.
