شدیدترین زلزله های تاریخ ایران

اگر سن شما هم بالای 30 سال باشد، فکر می کنم کم کم به این زلزله های گاه و بی گاه مثل من عادت کرده اید. با این حال هرقدر هم که عادی شود، همچنان ترس عجیبی در دلمان می اندازد. به بهانه زلزله اخیر، نگاهی کردم به شدیدترین زلزله های تاریخ ایران؛ زمین لرزه هایی که برای بسیاری از مردم عادی که نه، ابدی شد!

10 – 7.1 ریشتر، بجنورد

11 اردیبهشت 1308، زلزله‌ای 7.1 ریشتری مناطق مرزی ایران و ترکمنستان را لرزاند. این زلزله که ساعت 8 شب روی‌داده بود، در عمق 25 کیلومتری زمین بوده و گفته می‌شد 3257 کشته برجای گذاشته است.

9 – 7.3 ریشتر، سیلاخور، بروجرد

3 بهمن 1287 قمری (حدود 1242 خورشیدی)، دشت سیلاخور بروجرد زلزله‌ای 7.3 ریشتری را تجربه کرد. گفته می‌شود این زلزله دست‌کم 8 هزار کشته برجای گذاشته است.

8 – 7.3 ریشتر، قائن، خراسان جنوبی

در تاریخ 20 اردیبهشت 1376، در آخرین ماه‌های دولت سازندگی، زمین‌لرزه‌ای ویرانگر مرکز زعفران جهان را لرزاند. این زلزله که در عمق 10 تا 12 کیلومتری زمین به وقوع پیوست، حدود 3 هزار کشته برجای گذاشت.

7 – 7.3 ریشتر، دشت بیاض و فردوس، خراسان جنوبی

بازهم خراسان جنوبی و قائنات! ساعت 2 و 17 دقیقه بعدازظهر 9 شهریور 1347، زلزله‌ای به بزرگی 7.3 ریشتر منطقه دشت بیاض را به لرزه درآورد. این زلزله بین 7 تا 12 هزار کشته برجای گذاشت. گفته می‌شد پس از وقوع زمین لرزه افراد سرشناس زیادی در محل وقوع زلزله حاضر شدند که از آن جمله می‌توان به دکتر علی شریعتی اشاره کرد.

6 – 7.4 ریشتر، طبس

ساعت 7 بعدازظهر روز 25 شهریور 1357، در بحبوحه وقوع انقلاب اسلامی، زلزله‌ای مهیب طبس را درنوردید. این زلزله 7.4 ریشتر قدرت داشت و گفته می‌شود بین 15 تا 25 هزار کشته برجای گذاشته است.

5 – 7.4 ریشتر، رودبار و منجیل

بیشتر ما زلزله غمبار رودبار و منجیل را به خاطر می‌آوریم؛ به‌خصوص با فیلم‌های مرحوم عباس کیارستمی. 30 دقیقه بامداد نیمه‌شب 31 خرداد 1369، درحالی‌که بسیاری از مردم سرگرم تماشای مسابقات فوتبال جام جهانی 1990 ایتالیا بودند، زلزله‌ای به بزرگی 7.4 ریشتر رودبار را ویران کرد. این زلزله در عمق 13 کیلومتری زمین روی داد و درنهایت بیش از 35 هزار کشته برجای گذاشت.

4 – 7.6 ریشتر، تبریز

30 مرداد سال 421 خورشیدی، زلزله‌ای به بزرگی 7.6 ریشتر شهر تاریخی تبریز را به لرزه درآورد. از این زلزله اطلاعات زیادی در دسترس نیست، اما در منابع تاریخی آمده است که حدود 40 هزار کشته برجای گذاشته است.

می دانم که احتمالاً این سوال در ذهنتان خطور کرده است که چگونه مقیاس دقیق زلزله 1000 سال پیش را به دست می آورند. راستش من هم تخصصی در این کار ندارم، اما وقتی منابع را مرور کردم، فهمیدم که از روی آثار باقی مانده از زلزله وچندین و چند فاکتور دیگر، به صورت تخمینی بزرگی زلزله را به دست می آورند.

3 – 7.7 ریشتر، تبریز

زلزله بزرگی که در تاریخ از آن یادشده و گفته می‌شود تمام آثار و بناهای تاریخی باستانی تبریز را ویران کرد، در 6 اردیبهشت 1100 خورشیدی به وقوع پیوسته است. طبق آنچه در منابع تاریخی آمده است، این زلزله 7.7 ریشتری به‌شدت ویرانگر بوده و تبریز را با خاک یکسان کرده است. کشته‌های این زلزله 80 هزار نفر تخمین زده می‌شوند. حالا می توان فهمید که چرا تبریز با وجود داشتن تاریخ و پیشینه بسیار غنی، آثار معماری و تاریخی بسیار محدودی دارد و از شهر تاریخی آن چیز چندانی باقی نمانده است.

2 – 7.8 ریشتر، سراوان، سیستان و بلوچستان

باورش سخت است، اما دومین زمین‌لرزه شدید تاریخ ایران در سال 92 به وقوع پیوسته است و تنها در ایران یک کشته برجای گذاشته است. ساعت 3 و 14 دقیقه بعدازظهر روز 27 فروردین 1392، زلزله‌ای به قدرت 7.8 ریشتر در منطقه مرزی ایران و پاکستان روی داد. این زمین‌لرزه با توجه به عمق 82 کیلومتری آن و همچنین تراکم جمعیتی پایین سراوان، تنها یک کشته داشت. این زلزله در پاکستان 34 کشته برجای گذاشت.

1 – 7.9 ریشتر، دامغان

خیلی پیش از این‌ها و به‌اصطلاح در دوره «تیرکمون شاه» بزرگ‌ترین زلزله تاریخ ایران به وقوع پیوسته است. 2 دی 235 خورشیدی، زلزله‌ای به بزرگی 7.9 ریشتر دامغان را لرزاند. این زمین‌لرزه گفته می‌شود بیش از 200 هزار کشته برجای گذاشته است و باوجود گذشت بیش از هزار سال از وقوع آن، به‌عنوان پنجمین زلزله مرگبار تاریخ بشر از آن یاد می‌شود.

پ.ن : این یادداشت پیش از این و به شکلی دیگر در فارنت منتشر شده است.