شهرك صنعتی به شهرکی در فاصله حداقل 20 کیلومتری از شهر اصلی گفته می شود که فقط شامل تعدادی کارخانه و کارگاه تولیدی می شود. شهرك صنعتی منطقه ای است که به منظور توسعه صنعتی و متمرکز شدن تولیدات صنعتی در نظر گرفته شده است. هدف از ایجاد شهرك صنعتی، توسعه صنعتی کشور در خارج از مناطق شهری است تا تاثیرات منفی بار صنعتی بر ساکنین شهری را به حداقل رسانده، آلایندگی را کم کرده و با دسترسی آسان به مسیر حمل و نقل، کمترین بار ترافیکی را در مناطق شهرنشین به بار آورد. صنعتگران و تولید کنندگان برای بازاریابی محصولات خود می توانند از خدمات آلفا صنعت بهره بگیرند.
شهرك صنعتی منطقه ای است که به منظور توسعه صنعتی و متمرکز شدن تولیدات صنعتی در نظر گرفته شده است. هدف از ایجاد شهرك صنعتی، توسعه صنعتی کشور در خارج از مناطق شهری است تا تاثیرات منفی بار صنعتی بر ساکنین شهری را به حداقل رسانده، آلایندگی را کم کرده و با دسترسی آسان به مسیر حمل و نقل، کمترین بار ترافیکی را در مناطق شهرنشین به بار آورد.
از دیگر اهداف ایجاد شهرك های صنعتی در جهان، تولید علم و گردش دانش موجود در شرکت ها و صنایع متمرکز و بهبود آن می باشد. گردش دانش موجب رونق با ثبات کسب و کار و تولید شده و صنایع را در برابر بحران ها و شرایط غیر متعارف حفظ می کند. چنانچه این هدف مورد توجه و عمل قرار نگیرد؛ موجب تضعیف شرکت ها، ضعف در تولید و ارائه خدمات فنی مهندسی، ضعف در رقابت با سایر رقبا و در نهایت سبب ورشکستگی و بیکاری خواهد شد و تولید ناخالص ملی را دچار کاهش و تنزل می کند. از این رو این هدف از اهمیت و اولویت بالایی برخوردار است و کشورهای جهان حرکت های مطلوبی را در این موضع آغاز نموده اند و به دستاوردهای موثری نائل می گردند.
این باز توزیع فضایی صنعت اهداف مختلفی را در دستیابی به پیشرفت وتوسعه دنبال می کند که شامل موارد زیر می شود:
اهداف ایجاد شهرك های صنعتی در ایران را می توان در دو سطح خرد و کلان طبقه بندی نمود:
شرکت شهرک های صنعتی ایران اهدافی را براي ایجاد و توسعه شهرک های صنعتی در نظر گرفته است که مهمترین آنها عبارتند از:
در شهرهای قدیمی ایران، نحوه استقرار واحدهای تولیدی و خدماتی ، اصولا بر پایه نوعی سلسله مراتب عملکردی و انطباق فعالیت با مکان استوار بوده است. اما در تحولات جدید شهرنشینی، به دلیل رشد سریع و بی رویه توسعه شهری از یک سو و تنوع صنایع و خدمات از سوی دیگر، پدیده مکانیابی صنایع شهری با مشکلاتی روبرو شده که به اختلال و عدم تعادل در روابط شهر و صنعت انجامیده است. از یک منظر، توسعه شهري در ایران متکی به توسعه صنعتی بوده و به همین دلیل بخش مهمی از مسائل و مشکلات مکان گزینی و استقرار صنایع، به فرآیند توسعه صنعتی و توسعه شهرنشینی در ایران مربوط می شود. به طور کلی می توان مراحل توسعه صنعتی در ایران و بازتاب آن در توسعه شهری را به سه مرحله عمده تقسیم نمود:
مرحله اول - آشنایی با صنایع جدید : اواخر دوره قاجار و همزمان با نخستین تحولات کالبدی در شهرها
مرحله دوم – شکل گیری صنایع جدید: بین سال های 1320-1340 همراه با نوسازی شهرها و رشد آرام توسعه
مرحله سوم – تسلط اقتصاد صنعتی : دهه 40 به بعد همراه با رشد سریع شهرنشینی و شهرسازی
ویژگی توسعه صنعتی در ایران همراه با رشد شتابناك شهرنشینی و شهرگرایی ، طی چند دهه اخیر ، جدا از عوارض زیست محیطی، اثرات نامطلوبی بر توسعه کالبدی فضایی شهرهای کشور به جاي نهاده است. از یک سو، توزیع جغرافیایی صنایع به صورتی ناموزون درآمده و از سویی دیگر، سازمان کالبدی فضایی شهرها با انواع تزاحم، تراکم و ناسازگاري روبرو شده است. بررسی چگونگی روند مکان گزینی و استقرار صنایع در شهرهای ایران و مسائل ناشی از آن ها بیانگر دو ویژگی غالب است:
از آغاز روند صنعتی شدن در کشور تا به امروز، اقدامات گوناگونی در جهت هدایت و نظارت بر «استقرار و توسعه صنعتی» صورت گرفته، که به عرصه های مختلف مانند ضوابط و معیارهای استقرار محیط زیست، قوانین شهرداری ها، قوانین شهرسازی، مدیریت توسعه صنعتی و ... مربوط می شد. یکی از اقدامات مهم در زمینه مدیریت توسعه صنعتی در کشور، تصویب قانون شهرک های صنعتی در سال 1362 و اصلاحیه بعدی آن سال 1379 بوده است، به نحوی که تا پایان سال 1390، تعداد شهرك های صنعتی مصوب کشور 897 مورد گزارش گردید، این درحالی است که علیرغم تشکیل شهرك های صنعتی، نواحی صنعتی خودجوش و واحدهای صنعتی پراکنده زیادی نیز در داخل و پیرامون شهرها فعال می باشند. می توان گفت که در حال حاضر یکی از مهمترین مشکلات موجود در شهرهای کشور، استقرار نامناسب و نامتوازن فعالیت های صنعتی در میان سایر کاربری هاست که این امر ضمن ایجاد مزاحمت برای واحدهای همجوار، موجب بروز آلودگی های زیست محیطی در شهرهای مختلف کشور شده است. بر همین اساس و برای پاسخگویی به نیازهای شهروندان، به موازات ایجاد حداقل مسائل و مشکلات زیست محیطی ناشی از استقرار صنعت و خدمات، به استناد تبصره 2 ماده 13 قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا، نخستین مصوبه راجع به استقرار صنایع در تاریخ 26/12/1378 به تصویب هیئت دولت رسید و اصلاحیه این مصوبه در تاریخ 21/3/1380 ابلاغ شد. این ضوابط طی تصویب نامه مورخ 15/4/1390 هیئت دولت به روز گردیده و در حال حاضر ملاك عمل می باشد.
