بالا بودن سطح گلوکوز خون در بیماران دیابتی می تواند به عروق خونی و اعصاب آسیب وارد کند و به همین دلیل است که بیماران دیابتی مستعد ایجاد زخم در اندام تحتانی،به دلیل خونرسانی نامناسب و آسیب عصبی می باشند.کنترل صحیح قند خون موجب کاهش این عوارض می شود و از وخیم شدن آن ها جلوگیری می کند.
علل ایجاد زخم پای دیابتی
نوروپاتی دیابتی:نوروپاتی محیطی علت اولیه زخم پای دیابتی است.نوروپاتی در حقیقت عدم کارکرد صحیح اعصاب و ایجاد ضعف عملکردی در ماهیچه هایی است که به وسیله ی آن رشته ها عصب رسانی می شوند.در بیماری دیابت،افزایش ضخامت جداره های مویرگی که خون رسانی اعصاب را بر عهده دارند،موجب ایسکمی اعصاب می گردد.این وضعیت همراه با تحلیل رفتن غلاف میلین پوشاننده ی اعصاب در نهایت منجر به نوروپاتی می شود.
ایسکمی:بیماران دیابتی بیشتر در معرض ابتلاء به بیماری عروق محیطی (PVD) می باشند.با کاهش جریان خون محیطی در اندام های تحتانی،بافت ها به مرور زمان از بین می روند و زخم بستر ایجاد می شود.
نوروایسکمی:در بسیاری از موارد هر دو عامل نوروپاتی و ایسکمی در ایجاد زخم پای دیابتی دخالت دارند.
ویژگی زخم های نوروپاتیک
در این زخم ها،پاها،اغلب اوقات گرم تر از حد معمول هستند وتا حدی قرمز رنگ به نظر می رسد.پوست پا خشک شده و زخم بستر در بخش های کف پا و انگشتان و روی برجستگی های استخوانی ایجاد می شود.معمولآ در مناطق تحمل وزن پینه تشکیل می شود.حس اندام تحتانی مختل است و رفلکس ها معمولأ وجود ندارند یا تخفیف یافته ایت.نبض اندام ها قابل لمس و اغلب جهنده است.ورید ها نیز برجسته به نظر می رسند.در شرایط نوروپاتی،پا ممکن است دچار تغییر شکل شده و به صورت پای چماقی شکل و یا مفصل شارکو درآیند.
ویژگی زخم های ایسکمیک
در این زخم ها معمولأ پا سرد است و هنگامی که بالا نگه داشته می شوند بی رنگ و زمانی که پائین گرفته می شوند ،قرمز رنگ به نظر می رسند.ناخن ها اغلب تغییر شکل می دهند و پوست حالت نازک و شکننده ای به خود می گیرد.زخم در پاهای ایسکمیک بیشتر در نوک انگشتان،پاشنه،سطح پشتی و کناره های پا ایجاد می شود.اندام تحتانی اغلب دردناک است و نکروز به صورت عمقی در آن تشکیل می شود.رفلکس ها معمولأ طبیعی هستند ولی نبض های اندام قابل لمس نیستند و یا بسیار ضعیف هستند.
نوروپاتی بیماری دیابت چگونه به اعصاب آسیب وارد می کند؟
اعصاب حسی:در نوروپاتی حسی،ایسکمی یااز بین رفتن غلاف میلین پوشاننده ی اعصاب موجب مرگ عصب یا آسیب آن می شود.به این ترتیب فرد مبتلا به نوروپاتی حسی به تحریکات محیطی دردناک پاسخ نمی دهد.در ابتدای این نوع نوروپاتی بیمار در اندام تحتانی خود احساس سوزش و گزگز می کندکه شب ها شدیدتر می شود.با از دست رفتن حس،ریسک وارد شدن آسیب های محیطی به اندام ها افزایش می یابد.
اعصاب حرکتی:با از بین رفتن اعصاب حرکتی یا آسیب دیدن آن ها،به تدریج عضلات عمقی کف پا که به وسیله ی این رشته ها عصب رسانی می شوند،دچار ضعف و آتروفی می گردند.به این ترتیب شکل اندام تحتانی دستخوش تغییر می شود و قوس کف پا افزایش می یابد و انگشتان و کف پا بیشتر در معرض انواع آسیب ها بخصوص آسیب های فشاری واقع می گردند.
اعصاب اتونوم(خودکار):در دیابت کنترل نشده،آسیب اعصاب خودکار به خصوص اعصاب سمپاتیک که تنگ کننده ی عروق محیطی اندام تحتانی می باشند،موجب عدم کنترل جریان خون اندامی و برداشت مواد معدنی استخوان ها می شود و در نهایت به استئوپنی و کاهش حجم استخوان های تشکیل دهنده ی پا و مچ می انجامد.این استخوان ها مستعد آسیب خواهند بود وبه راحتی قطعه قطعه می شوند و به مرور زمان موجب تغییر شکل اندامایجاد مفصل شارکو و افزایش ریسک ایجاد زخم خواهند بود. از طرف دیگر آسیب اعصاب خودکار که عصب دهی غدد عرق را بر عهده دارند موجب از دست رفتن توانایی تعریق در اندام می شود.این مسئله با ایجاد خشکی شدید در پوست اندام تحتانی،این عضو را مستعد تشکیل پینه(callus)و به دنبال آن ایجاد ترک خوردگی می سازد.ترک ها محل مناسبی برای ایجاد زخم هستند.
طبقه بندی زخم پای دیابتی بر اساس سیستم واگنر
مرحله صفر:در این مرحله پا شدیدآ مستعد ایجاد زخم می باشد،ولی هنوز زخمی ایجاد نشئه است.
مرحله ۱:زخم سطحی در پا ایجاد شده است.
مرحله ۲:زخم عمقی با درگیری ماهیچه،تاندون و مفصل بدون درگیری استخوانی.در این مرحله زخم ممکن است دچار عفونت شده باشد.
مرحله ۳:زخم عمقی که استخوان را نیز درگیر کرده باشد.در این مرحله احتمالآ استئومیلیت وجود دارد و ممکن است آبسه نیز تشکیل بشود.
مرحله ۴:گانگرن موضعی در انگشتان،جلوی پا یا پاشنه.
مرحله ۵:گانگرن شدید که ممکن است به آمپوتاسیون و قطع عضو منجر شود.
