کاربری ملک از جهات مختلف مانند موقعیت استقرار و وضعیت ثبتی به انواع مختلفی دسته‌بندی می‌شود که موضوع این مقاله است. هریک از این دسته‌بندی‌ها آثار و قواعد حقوقی خاصی را در خصوص ملک تبیین می‌کند.
کاربری ملک همچنین در تعیین چگونگی استفاده از ملک و موارد حقوقی مثل خرید، فروش، تخلیه ملک یا اجاره آن مؤثر است.
تعیین چگونگی استفاده از زمین را کاربری زمین می‌گویند. در تقسیم‌بندی انواع کاربری شهری از لحاظ مدیریت شهری و شهرسازی در ایران تنوع بسیاری مشاهده می‌شود.
کاربری املاک از لحاظ کاربرد آن عبارت است از:
مبنای تعیین کاربری اراضی شهری، طرح‌های تفصیلی شهری است که به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری می‌رسد. هر تغییری در کاربری املاک باید به تصویب این شورا برسد.
از تقسیم‌بندی ذکر شده پرتکرارترین کاربری ملک که بیشتر مردم با آن سروکار دارند عبارت است از:
در ادامه این مقاله به‌صورت مختصر به معرفی این موارد می‌پردازیم.
واحد مسکونی عبارت است از هر ساختمانی که برای زندگی ساخته شده و شامل امکانات مورد نیاز زیست مثل اتاق، آشپزخانه و سرویس بهداشتی و … است. درواقع، ملک مسکونی طبق نقشه کاربری اراضی، به احداث واحدها و مجموعه‌های مسکونی اختصاص یافته است.
?
ادارات دولتی برای انجام امور محوله و وظایف مشخص نیاز به فضایی برای استقرار و مراجعه ارباب رجوع دارند. بر این اساس، معمولاً کاربری اداری به تشکیلات اداری شناخته می‌شود و هر ساختمان دولتی و یا ساختمان متعلق به نهادهای انقلاب اسلامی را ملک یا بنای اداری می‌گویند.
فعالیت‌های تجاری به شکل ابتدایی از زمان‌های پیشین وجود داشته و نمونه بارز آن بازارهای موجود در تمام شهرها است. واحد تجاری عبارت است از هر ساختمانی که برابر تبصره ذیل بند ۲۴ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها، به‌منظور کسب یا پیشه یا تجارت احداث گردیده و در آن، واحد صنفی یا واحدهای تابع قانون تجارت فعالیت داشته باشد.
در این تبصره آمده است: «شهرداری در شهرهایی که نقشه جامع شهر تهیه شده مکلف است طبق ضوابط نقشه مذکور در پروانه‌های ساختمانی نوع استفاده از ساختمان را قید کند. درصورتی‌که برخلاف مندرجات پروانه ساختمانی در منطقه غیرتجاری محل کسب یا پیشه و یا تجارت دایر شود شهرداری مورد را در کمیسیون مقرر در تبصره یک ماده ۱۱۱ این قانون مطرح می‌نماید و کمیسیون در صورت احراز تخلف مالک یا مستأجر با تعیین مهلت مناسب که نباید از دو ماه تجاوز نماید در مورد تعطیل محل کسب یا پیشه و یا تجارت ظرف مدت یک ماه اتخاذ تصمیم می‌کند.»
به‌طورکلی در امور ملکی ملک صنعتی را باید هر نوع ملکی دانست که ازلحاظ قانونی اختصاص به فعالیت صنعتی دارد. کاربری صنعتی در برگیرنده هر نوع زمین یا ساختمانی است که مجوز فعالیت صنعتی اعم از تولید، انبار و یا توزیع را داشته باشد.
کارخانه، تعمیرگاه و کارگاه تولیدی همه دارای این نوع کاربری هستند که اغلب در شهرک‌های صنعتی و یا مناطق خارج از شهر قرار دارند.
معنای زمین‌های کشاورزی و باغ روشن است و ازاین‌رو، کاربری کشاورزی و باغ نوعی کاربری است که به محل کشت و زرع یا باغ اختصاص دارد. باغ و یا زمین زراعتی به زمین‌هایی گفته می‌شود که طبق نظر کمیسیون موضوع ماده ۱۲ قانون اراضی شهری، دایر محسوب و باغ یا زمین زراعی اعلام می‌گردد. این نوع زمین می‌تواند تحت کشت یا آیش باشد یا ممکن است به‌صورت آبی یا دیم مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
