اصول اقدام پژوهی مشارکتی

(خلاصه‌ای از مقاله‌ای با همین نام اثر مک تاگارت)

این مقاله با عنوان "اصول اقدام پژوهی مشارکتی" نوشته‌ی رابین مک‌تاگارت، چارچوبی برای درک و به کارگیری تحقیق مشارکتی عمل‌گرا ارائه می‌دهد. مک‌تاگارت با اشاره به اینکه درک و به‌کارگیری دقیق اصول این روش برای محققان ضروری است، به بررسی ۹ اصل کلیدی می‌پردازد و آنها را با مثال‌هایی از تحقیقات انجام‌شده در جوامع بومی استرالیا توضیح می‌دهد.

مک‌تاگارت در ابتدا به اهمیت اصول در تحقیق اشاره می‌کند، اما تاکید می‌کند که تمرکز بیش از حد بر اصول می‌تواند موجب غفلت از توجه به نیازهای افراد مورد مطالعه شود. او سپس به این نکته اشاره می‌کند که اصول نه تنها جنبه‌ی توصیفی، بلکه جنبه‌ی تجویزی نیز دارند، و به عنوان ابزاری برای آموزش و هدایت محققان عمل می‌کنند. او با اشاره به اینکه اقدام پژوهی مشارکتی در حوزه‌های مختلف (کشاورزی، مدیریت اجتماعی، آموزش و پرورش و ...) کاربرد دارد، بر اهمیت توجه به تفاوت‌های فرهنگی و زمینه‌های مختلف تاکید می‌کند.

مقاله به طور خاص بر مفهوم "مشارکت" و ضرورت تفکیک آن از "نقش داشتن" تمرکز می‌کند. مشارکت واقعی به معنای سهیم شدن در همه‌ی مراحل تحقیق از ایجاد طرح پژوهشی تا تجزیه و تحلیل داده‌هاست و کنترل بر کل فرایند را برای مشارکت‌کنندگان به دنبال دارد. مک‌تاگارت با اشاره به کار تاندون، سه عامل کلیدی مشارکت را برمی‌شمارد: نقش مشارکت‌کننده‌ها در تشکیل موضوع پژوهش، نقش آنها در جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها، و کنترل بر نتیجه‌های پژوهش.

مقاله سپس به تشریح اصول اساسی تحقیق مشارکتی عمل‌گرا می‌پردازد، از جمله شناسایی پروژه‌های فردی و جمعی، تغییر و مطالعه گفتمان، عمل و سازمان اجتماعی و توزیع قدرت. در این بخش، نقش مکانیزم‌های قدرت در شکل‌دهی به ساختارهای اجتماعی و چگونگی نگاه به مشارکت در این ساختارها مورد بحث قرار می‌گیرد.

مک‌تاگارت همچنین به اهمیت روش‌های کیفی تحقیق و ضرورت ادغام دانش تئوری و عمل در تحقیق اشاره می‌کند. او به اهمیت بررسی نگاه مشارکت‌کنندگان به فرآیند و نتایج پژوهش و نقش خودبازتابی در تفسیر یافته‌ها تاکید می‌کند. او در ادامه به ضرورت ایجاد یک دایره معرفتی خودبازتاب میان مشارکت‌کننده‌ها برای بهبود روش‌ها و تغییر عمل اشاره می‌کند.

در نهایت، مقاله با ارائه دو نمونه‌ی موردی از تحقیقات انجام‌شده در جوامع بومی استرالیا، کاربرد عملی این اصول را نشان می‌دهد و به ضرورت توجه به زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی در انجام این نوع پژوهش تاکید می‌کند. این دو مثال، یکی از دیدگاه محققان غربی و دیگری از دیدگاه بومیان استرالیا، به بررسی و تحلیل ارائه شده‌ی اصول و مفاهیم مورد بحث در مقاله می‌پردازند. در نتیجه، مقاله به عنوان یک راهنمای عملی برای محققان علاقه‌مند به به‌کارگیری تحقیق مشارکتی عمل‌گرا ارائه شده و به ضرورت در نظر گرفتن ملاحظات اخلاقی و فرهنگی در این نوع از پژوهش‌ها اشاره میکند.

McTaggart, R. (1991). Principles for participatory action research. Adult Education Quarterly, 41(3), 168–187.