🔷️عنوان:صدور چک بلامحل

تحلیل جرم صدور چک بلامحل در پرتو قانون جدید صدور

📌 چکیده

چک یکی از مهم‌ترین اسناد تجاری در نظام حقوقی ایران است که نقش اساسی در مبادلات اقتصادی دارد. با وجود اصلاحات متعدد در قانون صدور چک، همچنان جرم صدور چک بلامحل یکی از پرتکرارترین دعاوی کیفری در محاکم است. این مقاله به بررسی مبانی جرم‌انگاری صدور چک بلامحل، شرایط تحقق جرم و ضمانت اجراهای پیش‌بینی‌شده در قانون جدید صدور چک می‌پردازد.

🔹 مقدمه

چک به عنوان وسیله پرداخت، جایگاه ویژه‌ای در معاملات دارد. اما صدور چک بدون پشتوانه مالی موجب سلب اعتماد عمومی از این سند تجاری شده است. قانون‌گذار در راستای حمایت از دارنده چک، صدور چک بلامحل را جرم‌انگاری نموده و برای آن مجازات تعیین کرده است. با تصویب قانون اصلاح قانون صدور چک مصوب ۱۳۹۷، تغییرات مهمی در این زمینه به وجود آمده که نیازمند بررسی دقیق است.

---

۱. مفهوم و مبانی جرم صدور چک بلامحل

ماده ۷ قانون صدور چک، صدور چک بدون وجود وجه نقد یا عدم امکان برداشت را جرم می‌داند.

فلسفه جرم‌انگاری: حمایت از دارنده چک و تأمین امنیت معاملات تجاری.

---

۲. شرایط تحقق جرم

وجود حساب جاری معتبر

صدور چک توسط صاحب حساب یا نماینده قانونی

نبودن وجه کافی در حساب در تاریخ سررسید

سوءنیت صادرکننده

---

۳. ضمانت اجراها در قانون جدید

مجازات کیفری: حبس تعزیری درجه شش تا چهار (بسته به مبلغ چک)

محرومیت‌های اجتماعی: مثل ممنوعیت افتتاح حساب و دریافت دسته‌چک جدید

مقررات جدید بانکی: ثبت فوری در سامانه صیاد و محدودیت‌های بانکی علیه صادرکننده

---

۴. رویه قضایی و آرای وحدت رویه

رأی وحدت رویه شماره ۵۳۶ دیوان عالی کشور (سال ۱۳۶۹): صدور چک وعده‌دار مشمول وصف کیفری نیست.

نظریات مشورتی اداره حقوقی قوه قضاییه: تأکید بر لزوم وجود سوءنیت در تحقق جرم.

---

🔹 نتیجه‌گیری

با وجود اصلاحات قانون چک، همچنان چک بلامحل یکی از مهم‌ترین مشکلات نظام بانکی و قضایی است. قانون‌گذار علاوه بر مجازات کیفری، تدابیر غیرکیفری مانند ممنوعیت‌های بانکی را نیز در نظر گرفته تا بازدارندگی بیشتری ایجاد شود. آگاهی شهروندان و فعالان اقتصادی از مقررات جدید می‌تواند نقش مهمی در کاهش دعاوی مرتبط داشته باشد.

---

📚 منابع

قانون صدور چک (اصلاحی ۱۳۹۷)

آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور

نظریات مشورتی اداره حقوقی قوه قضاییه

کتب دکتر کاتوزیان، دکتر اسکینی، دکتر شهیدی

---

✍️ نوشته: سمیرااقتداری

وکیل پایه یک دادگستری

وکیل پایه یک دادگستری – دانشجوی کارشناسی ارشد