شرکت های توزیع از بدو تاسیس از دستگاهی به نام کنتور برق برای محاسبه و صورتحساب مصرف برق شهروندان استفاده کرده اند. این دستگاه می تواند انرژی جریان را بر حسب ژول یا کیلووات در ساعت محاسبه کند. این دستگاه بر حسب کیلووات ساعت اندازه گیری می شود، یعنی 3600000 ژول یا همان کیلووات استفاده شده برای 60 دقیقه.
برخی از شرکت ها از مگاژول برای محاسبه متر خود استفاده می کنند. توان راکتیو متر نیز بر حسب کیلووات در مدت زمان 60 دقیقه اندازه گیری می شود.
در کنتورهای برق، مبنای انجام کار نیروی الکترومغناطیسی است و زمانی که جریان از سیم عبور می کند، میدان مغناطیسی در اطراف خود ایجاد می کند. جهت و قدرت جریان میدان تشکیل شده در اطراف سیم به انرژی عبوری از سیم پیچ بستگی دارد.
در یک متر تک فاز دو سیم پیچ مشاهده می شود که قطر یکی از دیگری بیشتر و سرعت کمتری نسبت به دیگری دارد. سیم پیچ با کمترین سرعت و بزرگترین قطر سیم پیچ جریان است و سیم پیچ معمولی دیگر سیم پیچ ولتاژ نامیده می شود.
کنتور برق در یک تعریف ساده فنی، دستگاهی است که میزان مصرف برق شهروندان را اندازه گیری می کند و آن را بر حسب کیلووات ساعت به ازای هر نفر نمایش می دهد. عملکرد کنتور برق این است که یک میدان الکترومغناطیسی را از سیم پیچ خود عبور دهد و میزان توان مصرفی را بر اساس آن اندازه گیری کند.
کنتورهای برق به طور کلی به دو زیرمجموعه خانگی و صنعتی تقسیم می شوند و هر زیرگروه دارای زیر گروه هایی می باشد. کنتور برق سه فاز و تک فاز خانگی را کنتور برق فعال و فعال می نامند.کنتورهای صنعتی نیز به دو گروه شارژ دوبل و راکتیو تقسیم می شوند.
کنتور برق های تک فاز برای مصارف خانگی در نظر گرفته شده اند، در حالی که کنتور برق های سه فاز باید در صنعت استفاده شوند. سیم کشی برق خانگی کنتور برق سه فاز نیست مگر اینکه مصرف کننده بخواهد در یک موقعیت خاص از سیم سه فاز استفاده کند. ساختمان های مسکونی اغلب برای تامین برق خود از برق تک فاز استفاده می کنند.
فرض کنید ساختمان از برق سه فاز استفاده می کند، اما هر منبع برق از سیم فاز استفاده نمی کند، در عوض، هر منبع برق یک سیم فاز جداگانه دارد که به سیم نول متصل است که به آن سیم برق تک فاز می گویند. اختلاف ولتاژ بین سیم های نول و فاز حدود 230 ولت است اما اختلاف ولتاژ بین سیم های فاز 380 ولت است. برای کنتورهای خانگی 230 ولت کافی است اما برای صنعت باید 380 ولت استفاده شود. سیم های کنتور برق خانگی از خود متر عبور می کنند، اما در کنتور برق صنعتی نه.
اعداد موجود در کنتور برق تأثیر قابل توجهی بر میزان اسکناس های صادر شده دارند. نتیجه این است که برای خواندن توان مصرفی، شماره درج شده در بدنه کنتور باید با کد ارسال شده به کاربر در پیامک توانیر که برای کاربر ارسال می کند، مطابقت داشته باشد. در انواع قرائت کنتور برای کنتور برق سه فاز و تک فاز تفاوتی وجود ندارد، اما عملکرد خاصی دارند که بر اساس آن می توان بار مصرف را محاسبه کرد. در این روش نیازی به خواندن آخرین رقم سمت راست نیست.
قرائت کنتور در کنتورهای دیجیتال به این صورت است که در مرحله اول باید دکمه خوانده شود و در مرحله دوم میزان مصرف برق روی نمایشگر و در قسمتی که با کارت قرمز مشخص شده است نشان داده شود.هر بار که دکمه خواندن فشار داده می شود، اطلاعاتی مانند میزان پیک بار، بار متوسط و بار کم نمایش داده می شود. نمونه ای از قرائت کنتور کد 1.8.2 است که در آن بار 3364 است و دکمه قرائت کنتور باید مکررا فشار داده شود تا نرخ بعدی نمایش داده شود.
در کشورهای پیشرفته از فناوری پیشرفته تری برای صدور صورت حساب استفاده می شود و روش سنتی کنتور خوانی ایرانی در این کشورها از بین رفته است. سکه های برقی در این کشورها رایج است و با محاسبه بار به شرکت های برق ارسال می شود.
سپس این کنتورها به طور خودکار نرخ مصرف انرژی را ارسال می کنند و شرکت توزیع به طور خودکار صورتحساب را از حساب مشتری برداشت می کند. در صورتی که حساب مشتری موجودی نداشته باشد و قبض برق دریافت نشود، مصرف کننده اخطارهای متعددی دریافت می کند تا در نهایت بدهی خود را پرداخت کند یا شرکت برق برق خانه او را قطع می کند.
