کنار هم قرار گرفتن کشش های زمانی مختلف در یک الگوی متناوب را ریتم (ضرباهنگ) می نامند. در طبیعت گردش فصول یا توالی روز و شب پدیده های ریتمیک به شمار می آیند. یقینا طول تمام روزها یا شبها یکسان نمی باشد ولی چون در یک الگوی متناوب (= شبانه روز تکرار می شوند، پس دارای ریتم هستند.
می توان وجود ریتم را در ضربان قلب، نفس کشیدن، راه رفتن دویدن، توالی امواج دریا و نیز تشخیص داد. تمامی آنها از الگوهای ریتمیکی تشکیل شده اند که ممکن است به طور منظم و زمانمند باشند یا نباشند. در هنرهای تجسمی تکرار، تغییر و حرکت عناصر بصری (نقطه، خط، سطح و …) موجب پیدایش ریتم خواهد شد. اما در موسیقی از کنار هم قرار گرفتن ارزش های زمانی متفاوت یا یکسان (سفید، سیاه، چنگ و …) ریتم به وجود خواهد آمد.
پیشنهاد می کنم قبل از خواندن ادامه مطلب ، حتما فیلم تئوری موسیقی را مشاهده کنید .
الگوهای ریتمیکی نیز وجود دارند که می توان آنها را به صوتهای تأكیددار و بی تأكید تقسیم نمود و غالبا دارای دوره های منظم می باشند. به عنوان مثال هرگاه با اندکی دقت به تیک تاک ساعت گوش دهیم، یک دوره ی دوضربه ای که به طور مرتب تکرار میشود ،قابل تشخیص است.تیک تاک . ( البته دوره های سه ضربه ای و چهار ضربه ای نیز میتوانند وجود داشته باشند.
این ضربه های منظم و تکرار شونده که می توانند موسیقی را به واحدهای برابر زمانی تقسیم کنند،
ضرب (Beat) نام دارند . اگر ضربها را در قالب گروه های منظم – و دارای ضربهای قوی و ضعيف – سازمان دهیم، متر (Meter) یا وزن به وجود می آید. با مترونوم میتوانیم ریتم های مختلف را تنظیم کنید.
بر روی خطوط حامل یک دوره ی دوضربی ، سه ضربی یا … را بین دو خط عمودی قرار می دهند و به آن میزان ( Measure – Bar ) می گویند.
متشکل از دو عدد است که روی یکدیگر ( بدون خط کسری ) نوشته می شوند. عدد بالایی نمایانگر تعداد نت ها و عدد پایینی نمایانگر شکل نت در هر میزان است.
میزان های دو ضربی : هر دوره آن ها از دو ضرب تشکیل شده است . ضرب اول قوی و ضرب دوم ضعیف. ( تیک تاک ساعت )
میزان های سه ضربی : هر دوره آن ها از سه ضرب تشکیل شده است . ضرب اول قوی و دو ضرب بعدی ضعیف. (رقص والس )
میزان های چهار ضربی : هر دوره آن ها از چهار ضرب تشکیل شده است . ضرب اول قوی ، ضرب دوم ضعیف ، ضرب سوم نیمه قوی و ضرب چهارم ضعیف ( مارش نظامی )
