اگر برای خرید فرش ماشینی، سری به بازار فرش زده باشید، احتمالا دیده‌اید که دو نوع اصلی فرش، یعنی فرش ماشینی و فرش دستباف، از لحاظ قیمت، چه تفاوت سرسام‌آوری با یکدیگر دارند. دلیل اصلی این تفاوت قیمت، جایگاهی است که هر کدام از این فرش‌ها، در بازار برای خود تعریف کرده‌اند. فرش دستباف به عنوان محصولی لوکس معرفی شده است، اما در مقابل، فرش ماشینی، در مقایسه با نوع دستباف آن، محصولی عادی‌تر تلقی می‌شود. در بسیاری از جنبه‌ها، شاید حتی عملکرد فرش ماشینی، بهتر از نوع دستباف آن هم باشد، اما این تفاوت قیمت، بی‌دلیل نیست.
زمان صرف شده برای تولید انواع فرش‌ها
به طور کلی، یکی از بهترین و شاید در برخی شرایط، منصفانه‌ترین روش‌های ارزش‌گذاری برای یک محصول، زمانی باشد که برای تولید آن صرف شده است. هر چه زمان بیشتری از افراد مختلف، برای تولید یک محصول صرف شده باشد، احتمال این که محصول به دست‌آمده کیفیت بالایی داشته باشد، زیاد است. در صورتی که فرش ماشینی، در بسیاری از مراحل تولید، با یک ماشین اتوماتیک سر و کار دارد، برای تولید فرش دستباف، چندین بافنده ساعت‌ها پشت قالی می‌نشینند تا طرحی که هنرمند نقاش به آن‌ها داده است، با کمترین نقص و کاستی، روی دار قالی، نقش ببندد. این زمان، یکی از اصلی‌ترین دلایلی است که می‌توان برای تفاوت ارزش بین این دو نوع از فرش بیان کرد.
یکی دیگر از تفاوت‌های فرش ماشینی با فرش دستباف، معنایی است که در پس منحصر به فرد بودن یک فرش نهفته است. فرش ماشینی، در کارخانه و به کمک دستگاه‌های اتوماتیک تولید می‌شود. این موضوع سبب می‌شود تا تفاوت چندانی بین خروجی‌های یک خط تولید قائل نباشیم. در صورتی که هر فرش دستباف، برای خود یک شناسنامه‌ی منحصر به فرد دارد. از نام طراحی و نوع طرح پیاده‌شده گرفته تا نام هنرمندانی که آن را بافته‌اند. علاوه بر این، محل بافت فرش دستباف هم روی هویتی که به آن نسبت داده می‌شود، تاثیر دارد. فرشی که در کاشان بافته شده است، با فرش دستباف تبریز، تفاوت‌های عمده‌ای دارند. این شناسنامه و هویت مستقل، برای افرادی که به آثار هنری علاقه‌ی زیادی دارند، موضوع بسیار مهمی محسوب می‌شود.
مواد اولیه
علاوه بر مسائلی که در بالا بیان شد، تفاوت دیگری که می‌توان برای این دو نوع اصلی فرش برشمرد، مواد اولیه‌ای است که در بافت آن‌ها به کار می‌رود. با توجه به ماهیت صنعتی آن، تولید فرش ماشینی، امروزه با نخ‌هایی انجام می‌شود که احتمالا ریشه‌ای طبیعی ندارند. امروزه بیشتر نخ‌هایی که در کارخانه‌های بافت فرش به مصرف می‌رسد، از مواد پتروشیمی هستند. این موضوع، هم می‌تواند روی کاهش قیمت تمام‌شده‌ی کارخانه موثر باشد و هم این که می‌تواند یک سری مزیت‌های اضافی داشته باشد (مانند عدم پرزدهی).
اما در بافت فرش‌های دستباف، حال و هوای سنتی قالیبافی، هنوز هم حفظ شده است. در بافت فرش‌های سنتی، از مواد طبیعی استفاده می‌کنند. یعنی همه‌ی نخ‌های به کار رفته در بافت فرش‌های دستباف، معمولا یا از گیاهان محل زندگی قالیباف گرفته شده است و یا از پشم حیوانات تشکیل شده است. این موضوع حتی درباره‌ی رنگ‌های مورد استفاده در بافت فرش هم صادق است. در بافت فرش‌های سنتی، معمولا از رنگدانه‌هایی استفاده می‌شود که در محیط اطراف قالیباف یافت می‌شود.
