شاید ما ایرانیها، اگر بخواهیم با یک محصول، تمدن خود را به سایر جهانیان معرفی کنیم، فرش، اولین انتخاب ما باشد. این انتخاب، اتفاقا کاملا درست هم هست. در خیلی از کشورهای دنیا، ایران را با نام فرشش میشناسند. فرش ایرانی، هنوز هم یکی از اصلیترین صادرات غیرنفتی ایران است. طرح، نقش و نگار این فرش، تبدیل به یک برند شده است که در سرتاسر دنیا، آن را با نام فرش پرشین، یا همان ایرانی میشناسند. وجود چنین طرحی روی یک فرش، میتواند قیمت آن را کلی افزایش دهد و تقاضای زیادی هم برای آن ایجاد کند.
اما فرش، فقط مخصوص به تمدن ایرانی نیست. در داخل ایران هم اقوام و عشایر زیادی هستند که فرشهایی با ویژگیهای منحصر به فرد تولید میکنند. فرش تبریز و کاشان و قم، هر کدام دارای نقش و نگار مخصوص به خود هستند که از آبا و اجداد خود به یادگار بردهاند. حتی مواد اولیه و رنگدانههایی که در فرآیند بافت فرش مورد استفاده قرار میگیرد، از محیط و طبیعت اطراف الهام گرفته شده است. همین موارد، ضامن اصالت فرش ایرانی هستند. اما در دنیا، تمدنها و فرهنگهای دیگری هم داریم که در بافت فرش، دستی بر آتش دارند.
در همین ایران خودمان اگر به بازار فرش سری بزنید، با نامهای گوناگونی مواجه میشوید که نام یک ملیت یا کشور خاص، به نوعی از فرش نسبت داده میشود. یکی از این انواع فرشها، فرش مراکشی است. قومی از بومیان آفریقا که در شمال شرق کوههای اطلس، در کشور مراکش ساکن هستند، اصول خاصی در بافت فرش دارند که زبانزد جهانیان شده است. شغل اصلی مردم این قبلیه، دامداری و پرورش گوسفند است. از این رو، میتوان به راحتی حدس زد که مادهی اصلی در بافت فرش مراکشی، پشم گوسفند است. با استفاده از این ماده، فرشهایی که به دست میآیند، دارای نرمی و لطافت خاصی هستند. این نرمی، دلیل اصلی خرید فرش مراکشی از جانب بسیاری از مشتریان است.
امضای فرش ایرانی
طرح و نقشهای اسلیمی و ایرانی، از جمله امضاهای فرش ایرانی هستند که در هر جا ببینید، ذهنتان به سمت فرش ایرانی میرود. حتی اگر یک فرش در ایران بافته نشده باشد، در صورتی که دارای علائم و نقش و نگار خاصی باشد، نام فرش ایرانی بر آن اطلاق میشود. طرح و نقشه، یکی از عوامل اصلی تشکیلدهندهی هویت یک فرش هستند. حتی همانگونه که گفتیم، خود فرش ایرانی هم وقتی در سطح اقوام و عشایر مختلف ریز میشود، میتواند دارای ویژگیها و طرح و نگارهای خاصی باشد.
این موضوع دربارهی فرش مراکشی هم صدق میکند. استفاده از خطوط شکسته و اشکال سادهی هندسی، چیزی است که میتواند به عنوان یک امضا برای فرش مراکشی در نظر گرفته شود. همین موضوع باعث شده است که با وجود قدمت تاریخی زیاد، این دسته از فرشها، نوعی از فرش مدرن محسوب شوند. البته زمان ورود آنها به بازار ایران هم در این امر بیتاثیر نبوده است. در گذشته، فرش جزو کالاهای پرتقاضای وارداتی ایران نبوده است. چرا که امکانات حمل و نقل محدود بود و ایران هم در زمینهی این محصول خودکفا حساب میشده است. البته همین الان هم، بسیاری از فرشهای مراکشی موجود در بازار، تولید داخل هستند.