نحوه محاسبه مالیات حق تمبر
مالیات حق تمبر یکی از انواع مالیاتهای مستقیم است که بر اسناد و مدارک خاصی اعمال میشود. این مالیات با الصاق تمبر و ابطال آن روی اوراق یا اسناد بهادار، اعتبار قانونی به آنها میدهد. به بیان ساده، تمبر کاغذی چاپشده است که با چسباندن و باطل کردن آن روی اسناد، آنها در نزد مراجع قانونی به رسمیت شناخته میشوند و فرد متقاضی باید هزینهای بهعنوان مالیات حق تمبر بپردازد. در صورتی که این مالیات در مهلت مقرر پرداخت نشود، اسناد فاقد اعتبار قانونی شده و اشخاص یا شرکتها مشمول جریمه میشوند.
محاسبه مالیات حق تمبر بر اساس مقررات قانون مالیاتهای مستقیم انجام میشود و برای هر مورد نرخ خاصی تعیین شده است. بهعنوان مثال:
- حق تمبر سهام شرکتها و افزایش سرمایه: نیم در هزار ارزش اسمی سهام یا سرمایه جدید.
- سفته و برات: نیم در هزار مبلغ مندرج در سفته یا برات.
- چک بانکی: مبلغ ثابت ۲۰۰ ریال برای هر برگ چک در زمان چاپ.
- پروانهها، کارت معافیت، گواهینامهها و غیره: مبالغ ثابت تعیینشده در قانون.
در حال حاضر، پرداخت مالیات حق تمبر اغلب بهصورت آنلاین امکانپذیر است. افراد میتوانند با ورود به سامانه سازمان امور مالیاتی و مراجعه به بخش «قبضهای مالیاتی» یا «پرداخت حق تمبر مالیاتی»، قبض مربوطه را تهیه و بهصورت برخط پرداخت کنند. علاوه بر این، امکان پرداخت حضوری نیز وجود دارد که در این روش، مودیان با مراجعه به ادارات مالیاتی یا شعب بانک ملی ایران، مبلغ را واریز کرده و رسید دریافت میکنند.
قانونگذار در برخی شرایط، معافیتهایی برای مالیات حق تمبر پیشبینی کرده است که مهمترین آنها عبارتاند از:
- شرکتهای تعاونی:
بر اساس ماده ۴۸ قانون مالیاتهای مستقیم، سهام و سهمالشرکه شرکتهای تعاونی از پرداخت مالیات حق تمبر معاف هستند. - شرکتهای فعال در مناطق آزاد تجاری:
طبق ماده ۱۳ قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری، شرکتهای فعال در این مناطق تا ۱۵ سال از تاریخ شروع بهرهبرداری (طبق مجوز) از مالیات بر درآمد و دارایی، از جمله حق تمبر، معافاند. پس از این مدت، مشمول قوانین جدید میشوند. - شرکتهای پذیرفتهشده در بورس یا فرابورس (از محل آورده نقدی):
بر اساس ماده ۲۷ قانون رفع موانع تولید رقابتپذیر، شرکتهای بورسی یا فرابورسی که افزایش سرمایه خود را از طریق آورده نقدی یا مطالبات حالشده سهامداران انجام دهند، از پرداخت مالیات حق تمبر معاف هستند. - ادغام یا ترکیب شرکتها:
مطابق بند الف ماده ۱۱۱ قانون مالیاتهای مستقیم، در صورت ادغام یا ترکیب شرکتها، تأسیس شرکت جدید یا افزایش سرمایه شرکت موجود تا سقف مجموع سرمایههای ثبتشده قبلی، از مالیات حق تمبر معاف است. - واحدهای پژوهشی و فناوری در پارکهای علم و فناوری:
طبق ماده ۹ قانون حمایت از شرکتهای دانشبنیان، واحدهای پژوهشی و فناوری مستقر در پارکهای علم و فناوری از مزایای مناطق آزاد، از جمله معافیت از مالیات حق تمبر، برخوردار میشوند.
مواد ۴۴ تا ۵۱ قانون مالیاتهای مستقیم به موضوع مالیات حق تمبر و نحوه ابطال تمبر مالیاتی پرداخته است. این مواد، اسناد مشمول، مقدار مالیات و چگونگی پرداخت آن را مشخص کردهاند. جزئیات این مواد به شرح زیر است:
- ماده ۴۴: برای هر برگ چک چاپشده توسط بانکها، مبلغی بهعنوان مالیات حق تمبر دریافت میشود.
- ماده ۴۵: مالیات حق تمبر سفته و برات، نیم در هزار ارزش اسمی آنها محاسبه میشود.
- ماده ۴۶: اسناد تجاری قابل انتقال (بهاستثنای موارد ذکرشده در مواد ۴۵ و ۴۸)، بارنامههای دریایی و هوایی، و بیمهنامههای مالالتجاره مشمول مالیات حق تمبر هستند. تبصره این ماده نیز به دریافت مالیات از مدارکی مانند کارت معافیت سربازی، گواهینامه رانندگی، پروانه پزشکی و غیره با نرخهای مشخص اشاره دارد.
- ماده ۴۷: قراردادها و اسناد بانکی که در دفاتر اسناد رسمی ثبت نشده باشند، طبق قانون باید حق تمبر بپردازند.
- ماده ۴۸: سهام یا سهمالشرکه شرکتهای ایرانی (بهجز تعاونیها) به میزان نیم در هزار ارزش اسمی مشمول مالیات حق تمبر است. در صورت افزایش سرمایه شرکت، مبلغ مازاد نیز شامل این مالیات میشود.
- ماده ۵۱: اگر مالیات حق تمبر در زمان مقرر پرداخت نشود، علاوه بر مبلغ اصلی، جریمهای معادل دو برابر آن اعمال خواهد شد.
مالیات حق تمبر بسته به نوع اسناد و اوراق، دستهبندیهای مختلفی دارد که مهمترین آنها عبارتاند از:
- مالیات حق تمبر ثبت شرکت: شرکتهای ثبتشده بر اساس قانون تجارت (بهاستثنای تعاونیها) باید ظرف دو ماه از تاریخ ثبت، مالیات حق تمبر را پرداخت کنند. این مالیات نیم در هزار ارزش اسمی سهام یا سهمالشرکه است و عدم پرداخت آن جریمهای دوبرابری به دنبال دارد.
- مالیات حق تمبر پروانه کسب: پروانه کسب، یکی از مدارک ضروری برای شروع فعالیت شغلی است. هنگام صدور یا تمدید آن، مالیات حق تمبر بر اساس نوع پروانه و مقررات قانونی دریافت میشود. در صورت عدم پرداخت بهموقع، متقاضی علاوه بر اصل مالیات، جریمه نیز خواهد پرداخت.
- مالیات حق تمبر افزایش سرمایه: شرکتهایی که سرمایه خود را افزایش میدهند، باید برای مبلغ مازاد بر سرمایه قبلی (که حق تمبر آن پرداخت شده) نیم در هزار مالیات بپردازند. مهلت پرداخت، دو ماه از تاریخ ثبت افزایش سرمایه است. اگر شرکت قبلاً سرمایه را کاهش داده باشد، تا سقف مالیات پرداختی قبلی، نیازی به پرداخت مجدد نیست.
- مالیات حق تمبر چک و سفته: چکهای بانکی هنگام چاپ مشمول مالیات حق تمبر میشوند که توسط بانک پرداخت میگردد. برای سفته نیز نیم در هزار ارزش اسمی آن بهعنوان حق تمبر دریافت میشود. این نرخ پیشتر سه در هزار بود که با اصلاح قانون به نیم در هزار کاهش یافت.
- مالیات حق تمبر اسناد تجاری و بارنامهها: بارنامههای دریایی، هوایی و بیمهنامههای مالالتجاره با نرخهای مشخص مشمول مالیات حق تمبر هستند. بارنامه زمینی نیز جداگانه این مالیات را دارد. همچنین، اسناد تجاری قابل انتقال (بهجز موارد استثناشده در قانون) باید حق تمبر قانونی را پرداخت کنند.
مالیات حق تمبر و ابطال تمبر مالیاتی یکی از بخشهای مهم مالیات بر دارایی در ایران است که برای رسمیتبخشیدن به اسناد مختلف اعم از سفته، برات، سهام شرکتهای تجاری، بارنامهها، پروانههای کسب، قراردادهای بانکی، وکالتنامهها و … دریافت میشود. بر اساس قانون، اشخاص حقیقی و حقوقی موظفاند در زمان مقرر مالیات حق تمبر را بپردازند و در صورت سرپیچی، علاوه بر اصل مالیات، مشمول جریمه دوبرابری خواهند شد. همچنین در قانون برای برخی شرکتها و اسناد معافیتهایی در نظر گرفته شده که اطلاع از آنها میتواند در کاهش هزینههای مالی مؤثر باشد.
منبع: آموزشگاه سرای حسابدار
