مُهَندِس (وامواژه از زبان عربی، جمع: مهندسين) کسی است که تلاش میکند یک ساختار عملیاتی و عملی از مفهومی را ایجاد کند و در یکی از رشتههای مهندسی آموزش دیده باشد
یا بهطور حرفهای در آن رشته مشغول بکار باشد.
مهندسان از فناوری، ریاضیات، و دانش برای حلّ مسائل کاربردی استفاده میکنند.
لذا در صنعت ، بجز رشته هایی که در ارتباط با طراحی ، ساخت و نظارت بر ساخت و عملیات می باشند و توانایی انجام محاسبات فنی در این امور را دارند ، مابقی رشته ها که به نحوی در صنعت وابسته و در خدمت رشته های مهندسی می باشند مانند خدمات اداری ، مالی ، بهداشت محیط و ایمنی و غیره جز رشته های کارشناسی و خدماتی محسوب می شوند.مهندس-مهندسین مشاور-مهندس طراح
هر چند نمیتوان تعریفی دقیق و جامع از مهندس ارائه نمود و آن را دقیقاً به تحصیلات دانشگاهی در رشتههای مهندسی و یک حوزه کاری خاص خلاصه کرد.
اما با کمی مسامحه، مختصراً و بر اساس مبحث دوم مقرّرات ملّی ساختمان «مهندس فردی است حرفهای که با دارا بودن مدرک دانشگاهی معتبر در یکی از رشتههای ساختمان و تأسیسات برقی و مکانیکی مبادرت به ارائهٔ خدمات امور مهندسی در بعد:
۱- طرّاحی و محاسبات ۲- نظارت بر اجرا و ۳- اجرای پروژه (مجری) میکند.» البته شرکتهای مهندسی هم وجود دارد. در این گونه موارد، شرکت که شخصیّت حقوقی است، در عوض مدارک صلاحیّت حرفهای، گواهینامهٔ صلاحیّت خدمات مشاوره یا پیمانکاری ملاک ارزیابی را داراست.
ریشه واژهٔ مهندس واژه فارسی اندازه است. این واژه در فارسی میانه به گونهٔ تلفظ میشده که پس از وام گرفته شدن این واژه از سوی عربی و صرف آن در یکی از بابهای آن زبان واژه مهندس به معنی اندازه گر از آن ساخته شدهاست. اما امروزه مهندس به کسی اطلاق میشود که به یکی از علوم مهندسی آشنا باشد و در میان عامه کسی که هندسه بداند را مهندس خطاب نمیکنند.مهندسین مشاور - مهندسی مشاور
در افغانستان از واژه انگلیسی آن استفاده میشود.مهندس-مهندسین مشاور-مهندس طراح
در ابتدا، مهندس به کسی گفته میشد که ماشینهای نظامی را میراند. مفهوم مهندس غیرنظامی در قرن شانزدهم در هلند پدید آمد و به سازندگان پلها و جادهها نسبت داده میشد، سپس این مفهوم در انگلیس و سایر کشورها هم ظاهر شد.
مهندسی بهکارگیری علوم با استفاده از قوانین طبیعت و فیزیکی به منظور ساخت و طراحی مواد، ساختارها، ماشینها، ابزار و سیستمها یا پردازشها است. شخصی که در رشته مهندسی تحصیل کردهاست را مهندس مینامند.
انجمن مهندسین آمریکایی برای پیشرفت حرفهای، مهندسی را به صورت زیر تعریف کرد:
کاربرد خلاقانه اصول علمی برای طراحی یا توسعه ساختارها، ماشینها، ابزار یا فرایندهای ساخت یا برای کار جداگانه و همراه با آنها یا ساخت و بهکارگیری موارد مشابه با آگاهی کامل از طراحی آنها یا پیشبینی عملکرد آنها تحت شرایط عملیاتی خاص و به عنوان یک نقش اقتصاد عملیاتی یا امنیت زندگی یا دارایی به آنها احترام گذاشته میشود.
کسی که کارهای مهندسی انجام میدهد را مهندس گویند و کسی که پروانهٔ انجام کارهایی برای اهداف رسمی مثل مهندسی حرفهای، نمایندهٔ مهندسی طراحی، مهندسی دارای پروانه، مهندسی شرکت ثبت شده یا مهندسی اروپایی را دارد.
نوشتار اصلی: تاریخچه مهندسی
مهندسی از قرون وسطی و در زمانی که انسانها اختراعهای مثل چرخ و قرقره را داشتند وجود دارد. هرکدام از این اختراعها با تعریف مدرن از مهندسی مطابقت دارد و اصول مکانیکی اصلی برای ساخت اهداف و ابزار مفید را کشف کرد.مهندس-مهندسین مشاور-مهندس طراح
خود اصطلاح مهندسی نیز ریشهشناسی دارد که از کلمه مهندسی آمده و به سال ۱۳۰۰ و از زمانی بر میگردد که واژه مهندسی (کسی که بر روی موتور کار میکند) را به سازنده موتورهای مهندسی میگویند. اکنون در این زمینه موتور، به ماشین نظامی مثل موتورهای مکانیکی در جنگ گفته میشود. نمونههای این استفاده مطلق در این زمان، محصولات مهندسی شده نظامی مثل محصولات نظامی مهندسین هستند.
خود کلمه موتور یک منشأ قدیمی تر دارد که از کلمهای لاتین به معنای کیفیت کامل و بهخصوص قدرت ذهنی میآید.
سپس با طراحی ساختارهای تمدن مثل پلها و ساختمانها به صورت یک اصل فنی، اصلاح مهندسی شهری دارد و اثر کار شد و روشی برای تمایز قائل شدن بین این ساختارهای اختصاصی پروژههای غیرنظامی و اصیل در اصل قدیمی تر مهندسی نظامی هستند.
فانوس دریایی اسکندریه، اهرام مصر، باغهای معلق بابلی، قلعه اکروپلیس و پارتنون اریوپان یا ابپا و کلوسوم تیوتیها کان و مهرها و اقوام مایان، انیکا و امپراتوری از تک و دیوار عظیم چین، معبد بریهاد سوارتانجاوور در بین دیگران شهارتی برای مهارت مهندسین شهری و نظامی باستان هستند؛ اما مهندسین اولیه شهری را من هوتپ مینامیدند.
او به عنوان یکی از مسئولین دجوسر ساختار هرم دجوسر را در ساکارا در مصر حول سالهای ۲۶۳۰–۲۶۶ بیسی طراحی و سرپرستی کرد.
یونان باستان ماشینهایی را در حوزه شهری و نظامی ساخت.
مکانیزم آنتی کتیرا اولین کامپیوتر ماشینی مشهور و اختراع مکانیکی هخامنشیان نمونههایی از مهندسی اولیه شهری هستند.
بعضی از اختراعها هخامنشیان مثل مکانیزم آنتی کیتارا به دانش پیچیدهای از رندهای مختلفی نیاز داشت که دو اصل کلیدی در تئوری ماشینی است که به طراحی دنبالههای دنده انقلاب صنعتی کمک کرد و امروزه در زمینههای گستردهای مثل رباتیک و مهندسی اتومبیل از آن استفاده میشود. ارتشهای چین، یونان و رم ماشینهای پیچیده نظامی و اختراعهای را در قرن ۴ بیسی مثل تریوم، بالستا و کاتاپوست ساختند.
ویلیام گیلبرت اولین مهندس الکتریسیته با ۱۶۰۰ انتشار دمگنت است.
اما اصطلاح «الکتریسیته» را اختراع کرد. اولین موتور بخار در سال ۱۶۹۸ و توسط توماس ساوری مهندس مکانیک ساخته شد.
ساخت این وسیله باعث انقلاب صنعتی در چند دهه و باعث آغاز تولید حجیم شد. با ظهور مهندسی به عنوان یک حرفه در دهه ۱۸ این اصطلاح در زمینههایی به کار میرود که درون ریاضی و علم مورد استفاده قرار میگیرد. اما این زمینه به علاوه مهندسی نظامی و شهری، هنرهای مکانیکی ادغام شده مهندسی دارد.
شبیهسازی رایانهای، کاری که مهندسان بسیار با آن سر و کار دارند.
مراحل اولیه مهندسی الکتریسیته شامل آزمایشها انساندررو ولتا در دهه ۱۸۰۰، آزمایشها مایکل فارادی جورج اوهم و دیگران و اختراع موتور الکتریسیته در سال ۱۸۷۲ است. کار جیمز مکس ول و هنریچ هرتز در اواخر قرن ۱۹ این رشته الکترونیک را ایجاد میکند.
اختراع بعدی لوله بخار و ترانزیستور به توسعه الکترونیک کمک کرد و مهندسین الکترونیک و الکتریسیته همکاران خود را در حال افزایش میبینند.
اختراع توماس ساوری و یک مهندس اسکاتلندی به نام جیمز وات باعث ایجاد مهندسی مکانیک مدرن شد. ساخت ماشینهای اختصاصی و ابزار نگهداری آنها در طی انقلاب صنعتی باعث رشد سریع مهندسی مکانیکی در بریتانیا و خارج میشود.
جان اسمیتون مهندس شهری بود و به عنوان پدر مهندسی عمران شناخته میشد. او یک مهندس عمران انگلیسی مسئول طراحی پلها، کانالها و قناتها بود و یک مهندس مکانیک و فیزیکدان برجسته بود.
اسمیتون سومین فانوس سنگی را طراحی کرد که پیشگام استفاده از آهک هیدرولیکی بود و تکنیک شامل بخشهای گرانیک در ساخت آن را ایجاد کرد.
این فانوس دریایی تا سال ۱۸۷۷ مورد استفاده قرار گرفته و مجدداً در پلی مانت هو ساخته شد که به عنوان برج اسمیتون شناخته شد.
او در تاریخ و کشف و ساخت سیمان مدرن حائز اهمیت است زیرا او نیازهای ترکیبی برای «هیدروالکتریکی» بودن سیمان را میشناسد و در نهایت منجر به اختراع سیمان پورتلند میشود.
مهندسی شیمی مثل مهندسی مکانیکی در قرن ۱۹ و در طی انقلاب صنعتی شکل گرفت. سازنده مقیاس صنعتی تقاضای مواد و فرایندهای جدیدی را تا سال ۱۸۸۰ برای تولید در مقیاس زیاد مواد شیمیایی دارد که درون یک صنعت جدید ساخته و برای ساخت مقیاس زیاد مواد شیمیایی در دستگاههای صنعتی به کار میرود. نقش مهندسی شیمی طراحی دستگاهها و فرایندهای شیمیایی است.
مهندسی هوافضا در مورد طراحی سفینه است در حالی که مهندسی هوا فضا یک اصطلاح پیچیدهتر است که شامل طراحی فضا میشود و منشاَ آن به پیشگامان هوایی در آغاز قرن ۲۰ برمی گردد، اگرچه کار سرجوج کایلی نیز از اواخر دهه قرن ۱۸ است، دانش اولیه مهندسی با مفاهیم و مهارتهایی از شاخههای مهندسی همراه است.
اولین پی اچ پی در مهندسی در ایالات متحده برای جوسیه ویلیارد گیبر در دانشگاه یال ۱۸۶۳ و پی اچ پی دوم در علم آمریکا ست اما برادران رایت یک دهه پس از پروازهای موفق، مهندسی هوا فضا را از طریق سفینه نظامی مورد استفاده در جنگ جهانی دوم ایجاد کردند.مهندسین مشاور
در سال ۱۹۹۰ و با ایجاد تکنولوژی کامپیوتری، اولین موتور تحقیقی توسط مهندس کامپیوتر به نام ادلان امتاگ ساخته شد.