یکی از رایج‌ترین پرسش‌هایی که همواره از منجمان آماتور پرسیده می‌شود چیستی اشیاء نورانی و درخشان در آسمان شب است که گاهی بسیار سریع و گاهی نیز آرام در آسمان حرکت می‌کنند. در این یادداشت قصد داریم به طور اجمالی به پرسش فوق پاسخ دهیم و با این اشیاء نورانی بیشتر آشنا شویم. در همین زمینه ابتدا به بررسی اشیاء نورانی که بسیار سریع در آسمان حرکت می‌کنند می‌پردازیم. نورهای بسیار سریع و گذرا که آنها را حدود ۱ الی ۳ ثانیه در آسمان مشاهده می‌کنیم، در واقع شهاب هستند. این نور، حاصل برخورد سنگریزه‌های آسمانی با جو زمین و سوختن و شعله‌ور شدن آنهاست و اگر درخشندگی بسیار زیاد و خیره کننده‌ای داشته باشند به نحوی که از سیاره پر نور ناهید (زهره) نیز درخشنده‌تر دیده شوند، آنها را آذرگوی (Fireball) می‌نامند که هیجان تماشایشان غیر قابل وصف است!! (مانند آنچه در تصویر مشاهده می‌کنید) در صورتی که این سنگ‌های آسمانی ابعاد بزرگ‌تری داشته باشند و به طور کامل در جو نسوزند و قسمتی از آن بتواند از جو زمین عبور کند، در نهایت به زمین برخورد می‌کند و آنگاه شهاب سنگ نامیده می‌شوند. البته احتمال اینکه شهاب سنگ‌ها با مناطق مسکونی برخورد کنند بسیار بسیار اندک است اما احتمال آن صفر هم نیست!! اشیاء نورانی که آرام (صرفا به صورت ظاهری و از دید ناظر زمینی) در آسمان حرکت می‌کنند همگی دست ساخته بشر هستند. هواپیماها یکی از این دست ساخته‌ها هستند که به واسطه لامپ‌های تعبیه شده در زیر بدنه آنها، به صورت چشمک زن و در حال حرکت در آسمان شب دیده می‌شوند. جهت مشاهده مشخصات هواپیماهای مسافربری که از آسمان بالای سر ما عبور می‌کنند می‌توانید به برنامک (اپلیکیشن) یا تارنمای flightradar24 مراجعه کنید. اما اشیاء نورانی که با نور ثابت و آرام در آسمان حرکت می‌کنند، در فاصله چند صد کیلومتری از زمین قرار دارند. یکی از معروف‌ترین آنها ایستگاه فضایی بین المللی (ISS) است که در ارتفاع حدود ۴۳۰ کیلومتری از سطح زمین قرار دارد و با سرعت تقریبی ۷.۶۵ کیلومتر بر ثانیه، هر ۹۳ دقیقه یکبار به دور زمین می‌گردد. این ایستگاه فضایی که ابعادی در حدود یک زمین چمن فوتبال دارد، با نور خیره کننده خود گاهی می‌تواند حتی از پرنورترین ستاره آسمان شب (ستاره شباهنگ) و حتی از سیاره درخشان ناهید نیز پر نورتر دیده شود. به عنوان مثال ساعت ۰۵:۵۳ دقیقه بامداد جمعه ۳ اردیبهشت ماه، ایستگاه فضایی بین المللی با قدر (درخشندگی) عالی ۳.۳ - در حرکت خود از افق جنوب غربی به سمت افق شمال شرقی، به راحتی از بیشتر مناطق کشورمان از جمله فسا قابل مشاهده خواهد بود. علاوه بر ایستگاه فضایی بین المللی، ماهواره‌های بسیار زیادی نیز از بالای سر ما دائما در حال عبور هستند که بر اثر تابش نور خورشید به سلول‌های خورشیدی آنها و بازتاب این نور به سمت کره زمین، به صورت نقطه نورانی در حال حرکت دیده می‌شوند. یکی از معروف‌ترین این ماهواره‌ها، منظومه ماهوارهای استارلینک متعلق به شرکت خصوصی اسپیس اکس می‌باشد که وظیفه تامین اینترنت ماهوارهای در سرتاسر کره زمین را برعهده دارد. علاوه بر ماهواره‌ها، نور خیره کننده راکت‌های پرتاب کننده آنها و حتی موشک‌های نظامی نیز گاهی اوقات در آسمان شب قابل مشاهده هستند که معمولا در ابعاد بین المللی خبرساز می‌شوند. تقریباً بیشتر مردم جهان کم و بیش با نام تلسکوپ فضایی هابل آشنا هستند و شاید برایتان جالب باشد که این تلسکوپ را هم می‌توان از آسمان به صورت یک نقطه نورانی مشاهده کرد. به طور مثال این تلسکوپ فضایی نیز ساعت ۲۱:۰۹ دقیقه یکشنبه ۵ اردیبهشت ماه با قدر نسبتا مناسب ۰.۶ در حرکت خود از افق غربی به سمت افق شرقی، از مناطق جنوبی کشورمان از جمله فسا قابل مشاهده خواهد بود. برای اطلاع از زمان دقیق عبور اجرامی که در این یادداشت به آنها اشاره شد می‌توانید به برنامک یا تارنمای heavens-above مراجعه نمایید.
سجاد صیادی
