دستکاری (منیپولیشن) ستون فقرات
یکی از تکنیک فیزیوتراپی، منیپولیشن است که در آن درمانگر با ایجاد فشار یا کشش جهتداری به انتهای دامنه حرکتی غیر فعال (یا فیزیولوژیک) مفصل ایجاد می‌کند.
در زمان انجام این تکنیک معمولا صدایی مشابه با قولنج شکستن شنیده میشود. در مورد این صدا، همچنان اختلاف نظر های زیادی وجود دارد، اما عموم متخصصان پدیده حفره‌زایی یا کاویتاسیون در مفاصل فاست (آپوفیزیال) را علت اصلی تولید این صدا می دانند. در این پدیده، زمانی که فشار مایع بین مفصلی، کمتر از فشار نرمال میشود، حباب‌های گازی ایجاد میشوند که با افزایش فشار، این حباب‌ها می‌ترکند و صدا تولید میکنند.
منیپولیشن، نوعی مداخله درمانی به حساب می آید که از دوران ابتدایی فیزیوتراپی، رایج بوده است. با وجود آنکه منیپولیشن ستون فقرات منحصر به یک حوزه و تخصص خاص نمی‌باشد، اما بسیاری از متخصصان، از جمله کایروپراکتورها، مدعی هستند که منیپولیشن ستون فقرات در حوزه تخصصی فیزیوتراپیست ها قرار نمی گیرد.
به علت، تاثیرات متعدد دستکاری ستون فقرات که یک روش درمانی به حساب می آید، در اینجا دامنه کامل این تاثیرات ذکر نشده‌اند و تنها به شرح تاثیرات مرتبط و مشهودتر اکتفا شده است.
در یک مطالعه تحقیقاتی انجام شده، یک چهارم شرکت‌کنندگان ابراز کردند که دستکاری ستون فقرات باعث بهبود درد آن ها شده است.
همچنین لازم به ذکر است که، این تکنیک در کاهش خشکی ستون فقرات نیز بسیار موثر است. علاوه بر این مطالعه، گزارشات دیگری نیز وجود دارند، که تاثیر دستکاری ستون فقرات در بهبود کمر درد را تاکید میکنند. با توجه به مطالعاتی که در زمینه این درمان شده است و با توجه به مطالعات دیگر که شامل 47 گروه کارآزمایی با کنترل تصادفی، و 9211 شرکت‌کننده بود، برای مقایسه تاثیرات منیپولیشن واقعی و سوری انجام شد. نتیجه این مطالعه نشان داد که منیپولیشن واقعی از نظر بالینی در کاهش کوتاه مدت درد و ناتوانی در ناحیه کمر نسبت به دستکاری سوری، بسیار موثر تر بوده است.
مجموعه دستورالعملهای مرکز ملی سلامتی مکمل نیز گزارش می‌کند که دستکاری ستون فقرات می‌تواند به کاهش درد کمک کند. این اثر تسکین درد می‌تواند ناشی از تغییرات نوروفیزیولوژیک یا اثرات روانشناختی باشد:
این طور به نطر می رسد که دستکاری ستون فقرات باعث تغییرات بیومکانیکی در ستون فقرات و در نتیجه تغییرات فیزیولوژیکی میشود و بر همین اساس منیپولیشن ستون فقرات می‌تواند بر حجم و طبیعت اطلاعات حسی که توسط سیستم عصب مرکزی دریافت میشوند، تاثیر بسیاری بگذارد. علت این موضوع، تحریک تاندون‌های گلجی و ماهیچه‌های دوکی آوران در عمل منیپولیشن ستون فقرات است. همچنین، دستکاری ستون فقرات تحریک پذیری نورون حرکتی را تغییر داده و بر بازده عصبی رفلکس نیز تأثیر می گذارد.
با وجود آنکه جنبه روانشناختی دستکاری ستون فقرات معمولاً در بررسی‌های سیستماتیک اثرات آن، نادیده گرفته می شود، اما تاثیر روانشناختی منیپولیشن ستون فقرات بر بیماران موضوعی شناخته شده است. در یک بررسی سیستماتیک در 2007، با بررسی 12 کارآزمایی کنترل تصادفی مشخص شد که دستکاری ستون فقرات در مقایسه با مداخلات کلامی، آثار درد و حالات روانی را به طور موثر تری کاهش میدهد.
در یک بررسی سیستماتیک و متاآنالیز اخیر نیز، که به منظور ارزیابی اثرات دستکاری و تحرک ستون فقرات بر روی پارامترهای قلبی عروقی انجام شد، مشخص شد که دستکاری و تحرکات ستون فقرات ممکن است فشار خون سیستولیک و دیاستولیک را نیز به طور قابل توجهی کاهش دهد.
قانون پیش بینی بالینی برای منیپولیشن ستون فقرات
قانون پنج فاکتوری پیش‌بینی دستکاری ستون فقرات، همانگونه که از اسم آن برمیآید، از 5 عامل زیر تشکیل شده است.
تداوم درد کمتر از 16 روز
عدم وجود علائم در فواصل دور از زانو
نمره FABQ کمتر از 19
چرخش داخلی بیشتر از 35 درجه در حداقل یک ران
کاهش دامنه حرکتی (هیپوموبیلیتی) به اندازه حداقل یک سطح، در ستون فقرات
بیمارانی که بیشترین بهره را از دستکاری ستون فقرات دریافت میکنند، افرادی هستند که از میان پنج فاکتور بالا، حداقل چهار مورد شامل حال آنان میشود.
اما در بین این فاکتور ها، مهمترین آن ها دو مورد اول هستند، یعنی:
تداوم درد کمتر از 16 روز
عدم وجود نشانه در فواصل دور از زانو
برای تشخیص، نیاز افراد به دستکاری ستون فقرات ناحیه گردن نیز، 6 فاکتور زیر بررسی میشوند:
نمرات اولیه در شاخص ناتوانی گردن کمتر از 50/11 باشد
داشتن الگوی درگیری دو جانبه
عدم انجام کار در وضعیت نشسته، به اندازه بیشتر از 5 ساعت در روز
کاهش درد با حرکت گردن
کاهش درد با کشیدن گردن
ابتلا به اسپوندیلوزیس بدون علائم رادیکولوپاتی
وجود چهار یا تعداد بیشتری از این فاکتورهای پیش‌بینی کننده، احتمال موفقیت عمل دستکاری ستون فقرات را به میزان 89٪ افزایش می دهد.
ستون فقرات ناحیه گردن
ناحیه گردنی ستون فقرات مهره‌های C1-C7 را شامل میشود و بالاترین ناحیه ستون فقرات (گردن) است. دستورالعمل های NICE در ارتباط با دردهای نامشخص گردن، به 2 نوع دستکاری قابل استفاده برای این بخش از ستون فقرات اشاره می کند. اولین راه درمان، استفاده از دستکاری های توراسیک یا ستون فقرات صدری مرتبط با گردن درد هستند، اما در همین دستورالعمل‌ها بیان شده است که میتوان از دستکاریهای ناحیه گردن در بیمارانی که به تازگی مبتلا به گردن درد شده‌اند هم استفاده کرد. در دستورالعملهای NICE آمده است که دستکاری های درجه 5 برای درد گردن میتوانند به تنهایی یا در ترکیب با سایر روشهای درمانی مانند ورزش‌های تقویتی و تمرینات ROM نیز استفاده شوند.
در یک مطالعه سیستماتیک شامل 27 کارآزمایی کنترل تصادفی (RCT) و 1522 شرکت کننده، که به کمک داده‌های بانک‌های اطلاعاتی کاکرین، به منظور ارزیابی تاثیر مثبت منیپولیشن یا تحرک بخشی در ارتباط با کاهش درد، عملکرد/ناتوانی، رضایت بیمار، کیفیت زندگی، و برداشت کلی بزرگ سالان مبتلا به گردن درد حاد، کمتر حاد یا مزمن با یا بدون علائم سرویکوژنیک یا رادیکولیک، انجام شد. نتایج کلیدی حاصل شد، که در ادامه میتوانید آن ها را مطالعه کنید:
شواهدی با کیفیت متوسط وجود دارد (دو کارآزمایی، 369 شرکت کننده) که نشان میدهند منیپولیشن و تحرک بخشی برای دردهای کمتر حاد یا مزمن گردن در کوتاه مدت و میان مدت، تغییرات مشابهی در درد، عملکرد و رضایت بیمار ایجاد می کنند.
شواهدی با کیفیت پایین (سه کارآزمایی، 130 شرکت کننده) وجود دارند که نشان میدهند دستکاری ستون فقرات خود به تنهایی می تواند در پی یک تا چهار جلسه درمان، موجب کاهش فوری درد شود.
دستکاریهای ناحیه گردن، تاثیراتی مشابه با تاثیرات برخی داروهای خاص (2 کارآزمایی، 69 شرکت کننده)، طب سوزنی (2 کارآزمایی، 81 شرکت کننده) و برخی از درمان‌های بافت نرم (1 کارآزمایی، 53 شرکت کننده)، دارند.
شواهد نشان می دهد که در افراد مبتلا به سردردهای مزمن سرویکوژنیک، دستکاری یا منیپیولیشن موثرتر از TENS است.
نتایج یک مطالعه سیستماتیک دیگر که برای بررسی اثرات دستکاری بر اختلالات گردن و فراهم آوردن دستورالعملهای بالینی انجام شد، نشان میدهد که :
ترکیب دستکاری‌ها با سایر روشهای درمانی (ورزش، روشهای گرما درمانی، آموزش بیمار و استفاده از گردن‌بند طبی)، احتمال درمان و بهبودی را افزایش میدهد.
احتمال، درمان و تاثیر مثبت با اتکای کامل به دستکاری بدون روش های دیگر، نیز وجود دارد.
پیام نهایی این مطالعه این است که دستکاریهای ناحیه گردن در صورت کاربرد همزمان با سایر روشهای درمانی، می تواند برای بیماران مبتلا به اختلالات مکانیکی گردن، تسکین دهنده درد در کوتاه مدت باشد. تمام مقالات پژوهشی ذکر شده در این بخش، از دستورالعملهای NICE در ارتباط با کاربرد دستکاری ناحیه گردن پشتیبانی می کنند.
ستون فقرات ناحیه توراسیک
ناحیه توراسیک ستون فقرات شامل مهره‌های T1-T12 میشود و در بخش میانی یا قفسه سینه بدن واقع شده است. برخلاف سایر نواحی ستون فقرات، به هر یک از مهره‌های این بخش یک دنده متصل است که از طریق آن ها قفس سینه به منطقه توراسیک ستون فقرات متصل میشود. شواهد کمی پیرامون استفاده از دستكاری‌های ناحیه توراسیک به منظور تسكین درد قفسه سینه وجود دارد، اما شواهد کافی و قابل قبولی برای استفاده از این روش در تسكین درد ناحیه گردن و بهبود كاركرد تنفسی وجود دارند.
گردن درد
همانطور که قبلاً گفته شد، دستورالعملهای,NICE استفاده از دستکاری ستون فقرات توراسیک به همراه تمرینات تقویت کننده را برای کمک به تسکین درد گردن، توصیه می‌کند. دستکاری ستون فقرات ناحیه توراسیک موجب بهبود جزئی درد، افزایش کیفیت زندگی و افزایش عملکرد را در میان مدت میشود. البته در این روش درمان، درک محدودیت های تحرک بخشی ستون فقرات ناحیه توراسیک و نحوه مدیریت درد گردن بیمار، اهمیت قابل توجهی دارد.
در یکی دیگر از مطالعات سیستماتیک، که در آن تاثیرات دستکاری ستون فقرات ناحیه توراسیک بر درد و ناتوانی بیماران مبتلا به درد غیر اختصاصی گردن با تکیه بر دستورالعملهای فعلی NICE و APTA ، همراه با 10 کارآزمایی با کنترل تصادفی (RCT) و 677 بیمار بررسی شد. نشان داد که شواهد کافی مبنی بر اثر مثبت دستکاری در ستون فقرات توراسیک در مقایسه با درمان‌های کنترلی، وجود ندارد. اما این مطالعه،همچنین مشخص کرد که استفاده از منیپولیشن ستون فقرات در ناحیه توراسیک در برخی از بیماران مبتلا به گردن درد فوایدی نیز دارد، بنابراین نباید از استفاده از این منیپولیشن در ترکیب با سایر روشهای درمانی برای درمان درد غیر اختصاصی گردن، صرفنظر کرد.
در سال 2019 نیز، در یک مطالعه سیستماتیک، مدیریت درد و ناتوانی ناشی از درد مکانیکی گردن با استفاده از روشهای دستکاریهای ناحیه توراسیک مورد بررسی قرار گرفت. این تحقیق شامل 14 کارآزمایی با کنترل تصادفی مناسب و 885 شرکت کننده بود. در این تحقیق، شرکت کنندگان به طور تصادفی در گروه‌های دستکاری ناحیه توراسیک و یا گروه کنترل قرار گرفتند (به جز دو گروه RTC، که در مطالعه آنها از یک گروه مقایسه متفاوت با استفاده از روش درمانی دیگری برای مدیریت درد گردن استفاده می شد).
به طور کلی محققان در این بررسی به این نتیجه رسیدند که دستکاری ستون فقرات در مقایسه با تحرک بخشی ناحیه توراسیک، درد و ناتوانی کوتاه مدت و عملکرد را به طور موثر تری بهبود می‌بخشد. اما تاثیر این روش در مقایسه با منیپولیشن ناحیه گردن و دستکاریهای توراسیک پلاسیبو، ناچیز است. البته باید در نظر داشت که کیفیت شواهد موجود در این تحقیق که با استفاده از روش GRADE انجام شد، بسیار پایین و در بهترین حالت متوسط بود.
عملکرد تنفسی
اگرچه در هیچ یک از دستورالعملهای NICE به تاثیر منیپولیشن‌های توراسیک بر عملکرد تنفسی اشاره نشده است، اما این موضوع که دستکاریهای ستون فقرات در ناحیه توراسیک باعث بهبود عملکرد تنفسی می شود، امری اثبات شده است. در دستورالعملهای درمانی انجمن توراسیک بریتانیا نیز ذکر شده است که برای افزایش عملکرد تنفسی میتوان از دستکاری ستون فقرات ناحیه توراسیک همراه با تمرینات دامنه حرکت و تقویت کننده استفاده کرد.
یک کارآزمایی با کنترل تصادفی در سال 2016 به بررسی تأثیر دستکاریهای ستون فقرات در ناحیه توراسیک بر ظرفیت حیاتی اجباری و ظرفیت دمی اجباری، در افراد سالم و جوان پرداخت. آنها به طور تصادفی و بشکل کور، 30 شركت كننده را به دو گروه تقسیم كردند، یك گروه دستكاری در ستون فقرات در ناحیه توراسیک و گروه دیگر دستکاری توراسیك پلاسیبو را دریافت كرد. در دستکاری سوری و پلاسیبو، هیچ نیرویی اعمال نمی‌شد و عملاً منیپولیشن واقعی انجام نمی‌شد.
همچنین مطالعات و آزمایشات انجام شده نشان داده اند که پس از مداخله با دستکاری های ستون فقرات، افزایش معنی داری در مقادیر FVC و FEV1 افراد قرار گرفته در این گروه، مشاهده میشود (05/0> p)، در حالی که در افراد گروه کنترل هیچ افزایشی در مقادیر FVC یا FEV1 مشاهده نمیشود. این نتایج همچنین نشان می دهند که دستکاری ستون فقرات در ناحیه توراسیک به بهبود عملکرد تنفسی افراد کمک کرده است.
این مقاله بخشی از مقاله دستکاری (درمان منیپولیشن) ستون فقرات در سایت فیزیوتراپی سایا بود. شما می توانید برای مطالعه ادامه مقاله به این سایت مراجعه کنید و اطلاعات کامل تری کسب کنید.
این کلینیک فیزیوتراپی یکی از بهترین فیزیوتراپی های ایران است که برای اولین بار درمان استئوپاتی را وارد ایران کرد. بنابراین توانسته توجه بسیاری را به خود جلب کند.
