وسایل و ابزار پزشکی متعددی اختراع و وارد دنیای علم پزشکی شده‌اند و به منظور بهبود عملکرد پزشکان و اعضای تیم درمان در مراکز بهداشتی، درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. یکی از این ابزار و وسیله‌های پرکاربرد اسپکولوم به ویژه اسپکولوم واژینال می‌باشد. اگر قصد آشنایی با این وسیله کاربردی پزشکی را دارید، این مقاله برای شماست.
پیش از آنکه به تعریف اسپکولوم واژینال بپردازیم، ابتدا تعریفی از اسپکولوم ارائه دهیم. اسپکولوم (speculum) وسیله‌ای جهت معاینه بهتر بیمار است که با کنار زدن بافت‌های مختلف اطراف محل مورد معاینه دید بهتری جهت بررسی و معاینه به فرد درمان‌گر می‌دهد. نخستین بار روس‌ها و یونانی‌ها اسپکولوم را برای اهداف پزشکی مورد استفاده قرار دادند. به منظور معاینه‌های قسمت‌های مختلف بدن مانند: بینی، راست روده (رکتوم)، گوش (گوش میانی) و دهان از این وسیله استفاده می‌شود اما پرکاربردترین و شناخته‌شده ترین نوع اسپکولوم، اسپکولوم واژینال است.
اسپکولوم واژینال ابزاری مخصوص جهت بررسی و معاینه دستگاه تناسلی زنان به منظور تشخیص و درمان بیماری‌های زنان می‌باشد. اسپکولوم واژینال اولین بار توسط جیمز ماریون سیمز جراح مطرح آمریکایی و پدر علم مدرن پزشکی زنان ساخته شد. این وسیله برای معاینه واژن و ابتدای رحم مورد استفاده قرار می‌گیرد، علاوه بر آن، طی انجام برخی از اعمال جراحی نیز می‌توان آن را بکار گرفت. اسپکولوم واژینال به عنوان یک رترکتور یا منقبض کننده شناخته می‌شود. بطور کلی، رترکتورها در دو نوع دستی و اتوماتیک با هدف اعطای دید کافی یا اکسپوز در محل جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرند. اغلب رترکتورها فولادی بوده و بدلیل داشتن تیغه خمیده و به شکل قلاب زاویه‌های متفاوتی از محل عمل حاصل می‌نمایند. اسپکولوم با اعمال فشار به بافت‌های سطحی و عمقی محل مورد نظر موجب انقباض بافتی می‌شود. رترکتور اتوماتیک با دارا بودن ضامن قفلی در دسته‌ها، زاویه ثابت بدون تغییر درجه را امکان پذیر می‌سازد.
نخستین اسپکولوم‌های ساخته شده از جنس فلز و فولاد بوده‌اند اما امروزه به دلیل درک و آگاهی از حساسیت ناحیه تناسلی و ضرورت رعایت نکات و اصول بهداشتی در معاینه دستگاه تناسلی به منظور پیشگیری از انتقال عفونت، اسپکولوم‌های واژینال اغلب از جنس پلاستیک می‌باشند. اسپکولوم واژینال فلزی (فولادی) نیز در صورت استریل کردن و ضدعفونی می‌توانند در دفعات متعدد مورد استفاده قرار بگیرند.
مهم‌ترین کاربرد اسپکولوم واژینال استفاده از آن به منظور اعمال فشار به واژن جهت فاصله گرفتن دیواره‌های آن می‌باشد. با فاصله گرفتن دیواره‌ها از هم امکان معاینه و بررسی واژن و دهانه رحم فراهم آمده و گام مهمی در راستای تشخیص و درمان بیماری‌های زنان از جمله: بیماری‌های دهانه رحم، رحم، واژن و تخمدانها و لوله های رحمی شامل: عفونت‌های مقاربتی مانند سوزاک، سیفلیس، تریکوموناس، ویروس پاپیلومای انسانی و کلامیدیا، واژینوز باکتریال، عفونت قارچی و عفونت‌های مجرای ادرار، خونریزی غیر عادی رحم، تومورهای فیبروئید، کیست‌های تخمدان، ناباروری، سندرم تخمدان پلی کیستیک، خونریزی از رکتوم، اندومتریوز، تومورهای اندام تناسلی، زگیل ناحیه تناسلی، حاملگی خارج از رحم برداشته می‌شود. معاینه هر چه بهتر حفره واژن به استفاده از نور بستگی دارد اسپکولوم‌های قدیمی دارای نور نبوده و لذا از نور غیرمستقیم بهره گرفته می‌شد؛ اما اسپکولوم‌های جدید دارای نور مستقیم هستند. این ویژگی به پزشک کمک می‌کند تا میدان دید بیشتری داشته باشد و ترشحات مجاری را تشخیص دهد.
آموزش کار با اسپکولوم واژینال یک مهارت مهم می‌باشد که تمامی پزشکان و دانشجویان مامایی نیز از آن آگاهی می‌یابند. نحوه کار با این وسیله آسان بوده و به راحتی می‌توان آن را بکار برد. قبل از استفاده از این وسیله، پزشک این وسیله را بررسی می کند تا از مقاومت و سلامت آن اطمینان حاصل نماید. پزشک باید از عدم امکان شکستن اسپکولوم درون واژن و آسیب آن اطمینان کسب کند. همچنین پیش از استفاده از اسپکولوم پزشک متناسب با اندازه مهبل نسبت به انتخاب اسپکولوم مناسب با سایز درست اقدام می‌کند. بیمار بر روی صندلی معاینه دراز می‌کشد و در پوزیشن مناسب قرار می‌گیرد، پزشک به آرامی و احتیاط اسپکولوم را وارد واژن می‌کند. سپس با استفاده از پیچ های روی آن، پزشک به اندازه کافی دستگاه را باز می کند و معاینه را شروع می کند. برای آنکه به واژن آسیب وارد نشود معمولا می توان از ماده های روان کننده مانند ژل بر روی سطح اسپکولوم استفاده کرد تا روان شده و راحت تر به داخل واژن برود.
