در حالی که این هفته سی امین سالگرد بازگشت آزادگان جنگی تحمیلی به وطن را جشن گرفتیم، بار دیگر توجه بسیاری از رسانه‌ها، مسئولین و مقامات نیروهای مسلح به چالش‌ها و مشکلات این گروه از جامعه ایثارگران جلب شد. گروهی که متاسفانه هر ساله فقط در همین مقطع زمانی از آنها یاد میشود و به طور کلی از فراموش شدگان جامعه ایثارگران هستند. با فرا رسیدن ماه مرداد ما نیز در صدای مدافعان مناسب دیدیم تا مانند سالهای گذشته، مروری بر وضعیت آنها داشته و حتی یک قدم جلوتر رفته و این سوال را مطرح کنیم که چطور و چگونه میتوان از آزادگان در راستای تاریخنویسی صحیح و بدون تحریف جنگ تحمیلی استفاده کنیم تا ابعاد وسیعتری از دفاع مقدس، اسارات، و دیگر ابعاد جنگ به نسل‌های آینده انتقال پیدا کند.
سال گذشته ما در قالب مقاله‌ای کوتاه با عنوان «سپاسگزار آزادگان باشیم» به برخی از مشکلات و چالشهای روزمره آزادگان پرداختیم. در همانجا هم گفتیم که در حالی که انتظار میرفت مقامات و بخصوص مجلس شورای اسلامی به کمک بنیاد شهید، وضعیت شغلی و درمانی بهتری را برای این عزیزان آزاده مهیا کند، متاسفانه چنین نشد و امروز با وجود اینکه همچنان بیش از ۳۰ هزار تن از آزادگان جنگ تحمیلی در قید حیاتند، شرایط معیشتی و بخصوص درمانی-بهداشتی آنها مناسب و در شآن آنها نیست.
واقعیت این است که در مجموع اسیران جنگی علاوه بر مشکلات جسمی و روانی، از ناتوانی‌های اجتماعی و شغلی بیشتری نسبت به بقیه افراد جامعه رنج میبرند. بر اساس آمار موجود در طول جنگ تحمیلی حدود ۴۲۰۰۰ تن از رزمندگان اسلام به اسارت بعثی‌ها در آمدند و بر همین اساس و طبق معدود مطالعات انجام شده که یکی از آنها در سال ۸۹ منتشر شد، بازنشستگی زودرس، وضعیت اشتغال و کمبود سیستم نظارت بر اجرای قوانین در ساختار بنیاد شهید و امور ایثارگران از مهمترین مشکلات آزادگان است.
در ارتباط با مشکلات فیزیکی و روانی آزادگان، حسین استادیان یکی از آزادگان و جانبازان ۴۵ درصد دفاع مقدس به خبرنگار مشرق نیوز چنین گفت که «اکثر آزادگان سال‌ها در تقریباً ۳ وجب جا، بر روی سیمان و در بدترین شرایط زندگی کرده‌اند. سالهای اسارت بدترین لحظاتی است که ما در عمرمان تجربه کرده‌ایم و فارغ از آسیبهای جسمی، آسیبهای روحی و روانی آن همچنان با آزادگان همراه است. به طوری که در حال حاضر آمار فوت آزادگان بسیار بالا است و اغلب آنها به دلیل فشارها و آسیبهای روحی بسیار زودتر از هم سن و سالان خود از دنیا می‌روند.»
هر ساله اما مراسم و یادبودهایی در راستای تقدیر از این عزیزان برگزار میشود که متاسفانه بیشتر در حد حرف و وعده میماند. به عنوان مثال همین چند روز پیش خبرگزاری جمهوری اسلامی، ایرنا، گزارش خبری کوتاهی منتشر کرد که در آن صحبتهای اخیر فرماندار شهرستان قشم را انعکاس داد. علیرضا نصیری چند روز پیش در مراسم تکریم از آزادگان جزیره قشم خواستار این شد که «خدمات بیمه‌ای، حقوق، تسهیلات، معرفی برای اشتغال به آزادگان و ایثارگران ارائه شود.» صحبتهایی که تقریبا در تمام چنین مراسمی هر ساله تکرار میشوند اما در عمل به جایی نمیرسند.
به هر حال مشکلات و دغده‌های آزادگان و ایثارگران بر کمتر کسی پوشیده است و فقط میتوانیم امیدوار باشیم تا مجلس یازدهم بتواند از طریق بنیاد شهید و دیگر نهادهای مسئول، بیشتر به آنها و وضعیت آنها رسیدگی کند. اما موضوع دیگری که چندی پیش به آن پرداخته‌ایم و در ارتباط با آزادگان نیز باید به آن اشاره کرد، استفاده بهینه از آزادگان در زمینه تاریخنویسی جنگ تحمیلی است. آزادگانی که در بزرگترین عملیات‌های جنگ تحمیلی به اسارت گرفته شدند با وجود اینکه سالهای سال را در اسارت گذراندند، در جریان بسیاری از رشادت‌ها، پیروزی‌ها و شکست‌ها بودند. اما با گذشت سی سال از آزادی این عزیزان، هنوز بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس به طور جدی به حوزه آزادگان وارد نشده و به جز مصاحبه‌‌های معدود با اهداف خاص سیاسی-حزبی، کسی سراغ آزادگان نمی‌رود.
