ادغام بنیاد نه، تشکیل وزارتخانه آری

موضوع ادغام بنیاد شهید و چند سازمان دولتی و تبدیل آنها به وزارتخانه به چند سال پیش برمیگردد که برای اولین بار توسط چند تن از نمایندگان مجلس مطرح و سپس به شکلی جدی‌ پیگیری شد. با وجود اینکه این طرح هیچگاه اجرایی نشد، هر از گاهی زمزمه‌هایی مبنی بر ادغام سه سازمان بنیاد شهید، کمیته امداد امام (ره) و سازمان بهزیستی، و تبدیل آنها به یک وزارتخانه شنیده میشود که برای بسیاری از ایثارگران و جانبازان جنگ تحمیلی این سوال را بوجود آورده که نهادی که در حال حاضر نمیتواند جوابگوی مشکلات و چالشهای معیشتی و خدماتی جامعه ایثارگری باشد، چگونه میتواند با دور شدن از هدف اصلی خود، و ادغام با دو سازمان دیگر، از پس نیازهای درمانی و معیشتی جامعه ایثارگری بربیآید؟ آیا این ادغام باعث سایه افکندن مشکلات عدیده کشور بر مطالبات ایثارگران و جانبازان نخواهد شد؟

موضوع از این قرار است که حدود دو هفته پیش یکی از اعضای کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس از طرح نمایندگان برای تشکیل وزارت امور ایثارگران و رفاه اجتماعی در مجلس خبر داد. به گفته نماینده مردم نجف‌ آباد: «این طرح به دنبال ادغام سه سازمان بنیاد شهید، کمیته امداد و بهزیستی در یکدیگر است تا با تشکیل این سه نهاد حمایتی در یکدیگر کارها در این حوزه بهتر انجام شود.» به اعتقاد ابوالفضل ابوترابی، با ادغام این نهادهای حمایتی و تشکیل وزارت امور ایثارگران و رفاه اجتماعی جلوی بسیاری از موازی‌کاری‌ها گرفته خواهد و متعاقبا خدمات‌رسانی بهتری از سوی این سازمان به ایثارگران و اقشار نیازمند جامعه ارائه خواهد شد.

گفته می‌شود که یکی از مهمترین دلایل ارائه این طرح ایجاد شفافیت است. تشکیل وزارتخانه باعث می‌شود که مجلس نیز بر امور این بخش و خدمات ارایه شده به اقشار نیازمند و کم توان جامعه نظارت دقیق‌تری داشته باشد چرا که مجلس می‌تواند از طریق سوال از وزیر و دیگر ابزارهای نظارتی پیگیر امور مربوط به این بخش باشد. بسیاری از مخاطبان ما هم بر این باروند که بنیاد شهید بایستی به وزارتخانه تبدیل شود تا وقتی رئیس دولت وزرای پیشنهادی خود را به مجلس ارائه میدهد، مجلس بتواند از تک‌تک وزرا دعوت کند که برنامه‌های خود را درخصوص وزارت متبوعش با ادلّه برای نمایندگان توضیح دهد.

البته همانطور که در سال ۹۸ هم در مقاله‌ایی که در همین ارتباط منتشر کرده بودیم، گفتیم، موضوع تبدیل بنیاد به وزارتخانه میتواند برای جامعه ایثارگری بسیار مفید باشد اما اگر قرار بر ادغام با دو یا سه نهاد خدماتی دیگر باشد، بدون شک از آنجایی که جامعه ایثارگری مشکلات منحصر به فرد خود را دارند و بعضا چالشهای آنها با دیگر اقشار نیازمند جامعه متفاوت است، کیفیت خدمات پائین خواهد آمد.

از آنجایی که در حال حاضر بنیاد شهید تحت نظارت نهاد ریاست جمهوری است و هر اتفاقی که بیفتد مجلس شورای اسلامی باید به سمت شخص رییس جمهور برود تا از ایشان سوال کند و بعضا رییس جمهور باید مرتب به مجلس احضار شود و پاسخگوی نمایندگان باشد، این روند میتواند باعث مسئولیت پذیری مدیران بنیاد هم بشود. به هر حال در صورت تصویت و به اجرا گذاشتن این طرح مجلس میتواند با نظارت مستقیم بر بنیاد شهید، نظارت بهتری روی فعالیتهای این سازمان داشته باشد. بنابر این تبدیل بنیاد شهید به وزارتخانه، البته به شکلی مستقل و نه از طریق ادغام آن با دیگر نهادها و سازمانهای خدماتی دولتی، بهترین راهکار در وضعیت کنونی است.

واقعیت تلخی که با آن روبرو هستیم این است که همانطور که در رسانه‌ها دنبال کرده‌اید، آمار مربوط به اختلاس و فساد مالی در نهادها و زیرمجموعه‌های دولتی منجمله بنیاد شهید در بیشترین حد خود قرار دارد و اکثر کارشناسان راهکار اصلی را حذف اختلاس‌ها و رانت‌ها در بنیاد شهید و ادغام نهادهای خدماتی میدانند اما در واقع موضوع ادغام به نهاد نامبرده در عمل نه تنها از فساد مالی و رانتخواری جلوگیری نمیکند بلکه میتواند به هرج و مرج مالی و بروکراسی بیشتر تبدیل شود. در حالی که راه حل اصلاحات ساختاری و شفافیت است، نباید با ادغام چند نهاد تلاش در حذف صورت مسئله کرد.

در همین راستا و همانطور که اشاره شد، بسیاری عدم نظارت‌ صحیح در بنیاد را عامل بروز فساد در این مجموعه می‌دانند که تنها با ایجاد بستر لازم برای شفافیت و پاسخگویی مدیران و مسئولین دولتی این امر میسر میشود. اگر بنیاد به طور مستقل تبدیل به وزارتخانه شود، چون دیگر رئیس بنیاد خود را تنها به رئیس جمهور پاسخگو نمی‌داند نمیتواند درب بنیاد شهید را به روی ایثارگران بسته و از پاسخگو بودن فراری باشد که خود موضوعی است که اعتراضات بسیاری را در چند سال اخیر به دنبال داشته است. در واقع مشکلات بنیاد عمیق و ساختاری است و با ادغام چند وزارتخانه که هر یک مشکلات مخصوص خود را دارند، مشکل حل نمیشود.

به هر ترتیب با توجه به مخالفت فراکسیون ایثار و شهادت با طرح ادغام، به نظر میرسد فعلا این طرح جایی در برنامه‌های آینده مجلس نداشته باشد، اما مجلس شورای اسلامی باید تبدیل بنیاد به یک وزارتخانه مستقل را به شکل جدی بررسی کند. از آنجایی که مشکلات فراوانی همچون بیمه درمانی، حقوق‌های معوقه، اشتغال فرزندان شهدا، کمبود داروهای تخصصی و گسترش فساد مالی در شرکتهای زیرمجموعه بنیاد گریبانگیر جامعه ایثارگری است، مدیران بنیاد باید پاسخگوی ایثارگران و خانواده‌های شهدا باشند و مجلس باید در صورت عملکرد ضعیف آنها بتواند آنها را استیضاح کند که تنها در صورتی امکانپذیر است که بنیاد به تنهایی تبدیل به یک وزارتخانه شود.

به هر حال جایگاه ایثارگران و خانواده معظم و معزز شهدا و جانبازان بسیار ویژه است و بنیاد نباید با دیگر نهادها ادغام شود زیرا مشکلات ایثارگران و خانواده شهدا آنقدر زیاد است که مستلزم حضور یک نهاد مستقل برای رسیدگی به آنهاست. در این راستا جامعه ایثارگران و جانبازان باید رابطه‌ای نزدیکتر با افکار عمومی داشته باشند و در خصوص مشکلات عدیده‌ای که با آن مواجهند اطلاع رسانی کنند تا مطالبه آنها به یک مطالبه عمومی تبدیل شود تا مشکلات جامعه ایثارگران به فراموشی سپرده نشود.