هر ساله در اوایل مرداد ماه، ما در صدای مدافعان سعی میکنیم با مرور وقایع مرداد ۶۸ و اتفاقات منتهی به عملیات مرصاد، نه تنها یادآور خیانت گروهک منافقین و رشادت رزمندگانمان باشیم، بلکه مروری تاریخی داشته باشیم بر تحولات آخرین ماهها و روزهای جنگ تحمیلی و دیگر وقایع سرنوشت ساز آن دوران، تا درسهایی از آن سالها بی آموزیم و به نسلهای آینده منتقل کنیم. درسهایی که فقط در صورتی میتوان آموخت و آموزاند که واقعیتها و ابعاد مختلف جنگ تحمیلی برایمان روشن باشد. با توجه به گذشت بیش از سه دهه از پایان جنگ تحمیلی و امضای قطعنامه ۵۹۸، و با توجه به کم شدن حساسیتها نسبت به برخی از وقایع جنگ، بسیاری از پژوهشگران و تاریخنویسان جنگ تحمیلی خواستار انتشار اسناد مربوط به جنگ بوده اند تا با غیر محرمانه کردن برخی از اسناد مذکور، بتوانیم تصویر روشن تری از دفاع مقدس داشته باشیم.
هرچند بحث محققانه در خصوص مدارک مربوط به جنگ تحمیلی چندان رونق ندارد ولی ما در صدای مدافعان، تحقیق تاریخی مستقل درباره جنگ تحمیلی را بسیار جدی میگیریم زیرا معتقدیم نگاه ما به گذشته، راه ما را برای آینده تعیین می نماید. متاسفانه در ارتباط با اسناد دفاع مقدس با این واقعیت روبروئیم که در شرایط کنونی حتی نمیتوان به آمارهای اولیه دسترسی داشت و آمارهایی كه در این سه دهه منتشر شده اند نیز متناقض است و اکثرا مراجع نامعلومی دارند. همانطور که قبلا هم در مقالات مربوط به تاریخ جنگ تحمیلی عنوان کرده بودیم و حتی در این مورد با مجلس قبلی هم مکاتباتی انجام دادیم، پژوهشگران جنگ تحمیلی حتی نمیتوانند اطلاعات دقیقی از تعداد رزمندگان در شروع و در پایان هر یك از عملیاتها داشته باشند یا به عنوان مثال راجع به آسیبهای غیر انسانی جنگ اطلاعات دقیقی کسب کنند.
شاید به علت همین مشکلات سندشناسی بوده که باعث شده کمتر تاریخ نگار حرفهای وارد تحقیق در خصوص وقایع جنگ تحمیلی شود. یکی از این تاریخنویسان جعفر شیرعلی نیا است که قبلا هم از پژوهشهای وی در مورد دفاع مقدس استفاده کردهایم. شیرعلی نیا که طی سالهای اخیر دست بر موضوعات حساس تاریخ جنگ گذاشته، با وجود اینکه سن سال بالایی ندارد اما از معدود پژوهشگران تاریخ جنگ تحمیلی است که نگاهی مستقل و خارج از تفکرات سیاسی و جناحی به تاریخ جنگ داشته است. البته مانند ایشان، معدود تاریخنویسان و پژوهشگران دیگری نیز هستند كه تحقیقاتشان حتی در مواردی با واكنش نهادهای متولی امور فرهنگی و نظامی نیز روبرو شده است. این دسته از پژوهشگران جنگ تحمیلی سالهاست که بدنبال این هستند که اسناد جنگی ایران–عراق از طبقه بندی محرمانه خارج شود تا امکان تحقیقات دقیقتر فراهم شود. اکنون بسیاری از تحقیقات بر خاطرات فرماندهان دوران دفاع مقدس استوار است و اکنون زمان آن رسیده که این تحقیقات بر اسناد موجود در ایران و عراق معطوف شود.
به گفته سردار دکتر علی محمد نائینی، ریاست مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، امروز با وجود ۴۰ هزار ساعت نوار صوتی شده، ۱۲۰۰ دفترچه راویان جنگ، حدود ۸۰۰ مجلد گزارش از عملیاتها، و تمام تلاشهایی که برای جمع آوری اطلاعات جنگ تحمیلی انجام شده، ما همچنان در این زمینه غفلت و کم کاری داشتهایم. واقعیت این است که اگر ما از داخل و از طریق نیروهای خودی و از طریق ایثارگران دفاع مقدس اقدام نکنیم، رسانههای بیگانه با استفاده از منابع خارجی به بازسازی و بازگویی رویدادهای جنگ تحمیلی خواهند پرداخت. به عبارتی دیگر باید این فرصت به دلسوزان نظام و خود ایثارگران و جانبازان داده شود تا مطالب و نوشتههای خود را بدون در نظر گرفتن ملاحظات سیاسی و حزبی منتشر کنند. در غیر این صورت ناگفتههای جنگ را همانطور که سردار علیمحمد نائینی و دیگر دلسوزان نظام اشاره کردهاند از رسانههای معارض انقلاب خواهیم شنید.
چند سال پیش، سردار بهمن کارگر، رئیس بنیاد حفظ آثار دفاع مقدس، درباره تحریف تاریخ جنگ و شیوه روایتها از جنگ تحمیلی ایران و عراق هشدار داده و عنوان کرده بود که «هیچ تفکر و جناح و سلیقهای نباید در روند دفاع مقدس دخالت کند تا مبادا بر اثر تغییر و تحولات و آمد و شد مسئولان، ذرهای غبار تحریف و فراموشی بر جریان دفاع مقدس بنشیند.»
متاسفانه روشی که نهادهای مربوط به تاریخنویسی و جمع آوری اسناد دفاع مقدس پیش گرفتهاند چند ایراد عمده دارد. اول اینکه آنقدر محدودیتهای چاپی در این مورد وجود دارد که بسیاری از ایثارگران جنگ تحمیلی قادر به انتشار مطالب و خاطرات خود نیستند. بسیاری از فرماندهان ارتشی به عنوان مثال به گفته خودشان نتوانستهاند «جنگ را از دید و نظر ارتش بیان کنند» و اکثر مطالب منتشر شده از سوی دیگر نهادها و یا فرماندهان بازنشستهای بوده که امروز مسئولیتهای دولتی دارند. به قول امیر سرلشکر سید عبدالرحیم موسوی، فرمانده کل ارتش، «ناگفتههای زیادی از دوران هشت سال دفاع مقدس و البته نقش ارتش جمهوری اسلامی ایران در آن حماسه عظیم وجود دارد که لازم است با زبان و قلم بزرگانی که خود در جبهههای دفاع مقدس حضور داشتند، تشریح و تبیین شود.» تاکید ایشان بر لزوم «آدرس درست» دادن اهمیت این موضوع را نشان میدهد.
مقام معظم رهبری در مورد روایات و وقایع ۸ سال دفاع مقدس فرمودند: «جنگ اگر سه قرن هم روایت شود باز هم جا برای روایت دارد.» رهبر معظم انقلاب که خود در جبهههای جنگ حضور فعال داشتند همچنین در یکی از سخنرانیهای خود فرمودهاند که «اگر یک فهرستی از حوادث دفاع مقدس تهیه کنید هزاران هزار حادثه فهرست خواهد شد و کاری که الان انجام شده یک هزارم آن حوادث هم نمیشود.» اینها همه نشانگر اهمیت و لزوم تعمیق و گسترش تحقیقات تاریخی درباره جنگ تحمیلی است که باید جدا از هرگونه انگیزه سیاسی و از نگاهی فراحزبی انجام گیرد.