تقریبا یک میلیارد نفر از جمعیت جهان را معلولان جسمی تشکیل می‌دهند که لازم است تجهیزات و شرایط لازم برای آنها در کشورهای مختلف دنیا فراهم شود. کشور ما هم با توجه به درصد بالای معلولین و جانبازان ویلچرنشین از این موضوع مستثنی نیست و در نتیجه ارزیابی فضاهای عمومی با توجه به نیازهای معلولان و جانبازان و برنامه‌ریزی برای آن، یکی از ضروریات برای هر شهردار و فرماندار است. بخصوص که بعد از جنگ تحمیلی با جمع کثیری از جانبازان و معلولان مواجه شد. با توجه به اهمیت موضوع، در این مقاله بار دیگر نگاهی خواهیم داشت به یکی از مهمترین نیازهای معلولان و جانبازان در سطح فضاهای شهری، یعنی بهینه سازی زیرساختهای ویژه برای معلولین و جانبازان.
در حال حاضر واقعیت تلخی که با آن مواجه هستیم این است که مدتهاست بسیاری از شهرها و استانهای کشور نیاز به بهینه سازی شرایط تردد معلولین و جانبازان داشته و صحبتها و وعده‌های زیادی توسط مسئولین منجمله فرمانداران و شهرداران داده شده اما اقدامات مثبت اندکی صورت گرفته است. موضوع اینجاست که بسیاری از مراکز دولتی و غیر دولتی منجمله بانکها و ادارات و حتی مراکز خرید در بسیاری از شهرهای کشور دارای رمپ یا سطوح شیبدار برای تردد جانبازان ویلچری و معلولین نیستند. این چالشی است که بسیاری از کشورهای دنیا با آن مواجه هستند اما خیلی راحت با اضافه کردن رمپ و سطوح شیبدار در کنار درب‌های ورودی ساختمانها و صاف سازی پیادهروها میشود تا حد زیادی چالش تردد جانبازان و معلولین را در سطح شهرها حل کرد. در واقع تنها نکته یا سوالی که باید مطرح کرد این است که آیا مسئولین به مشکلاتی که این موضوع برای معلولین و جانبازان و افراد مسن جامعه ایجاد کرده واقف هستند و اگر چنین است آیا برنامه جامعی برای بهبود زیرساختهای ویژه برای تردد جانبازان و معلولین در سطح کشور وجود دارد؟
برای یادآوری به آن دسته از عزیزانی که شاید متوجه اهمیت موضوع نیستند باید به این نکته اشاره کنیم که افراد دارای معلولیت در ایران بخش قابل توجهی از جمعیت کشور هستند. طبق آمارهای رسمی در حال حاضر نزدیک به ۳ میلیون شهروند که یا ویلچرنشین هستند و یا داری مشکلات اساسی جسمی، که شامل ۸۰۰ هزار جانباز جنگی میشود، در کشور زندگی میکنند. ابن در حالی است که با یک پیاده‌روی ساده در سطح شهرهای کوچک و بزرگ کشور متوجه میشویم که کوچه‌ها و خیابانها و بسیاری از معابر عابر پیاده دارای تعداد زیادی چاله هستند که نه تنها برای افراد دارای معلولیت و جانبازان مناسب نیست بلکه حتی کودکان و افراد مسن هم در پیادهروها با خطر روبرو هستند. به طور کلی مناسب‌سازی در بسیاری از شهرها انجام نشده و اگر امروز شما به اکثر بانکها بخصوص در شهرهای کوچکتر سر بزنید متوجه میشوید که فقط دارای پله هستند و هیچگونه رمپی یا سطح شیبداری برای تردد ویلچرنیشنان در نظر گرفته نشده است. ما در بررسی‌هایی که انجام دادیم شاهد آن بودیم که حتی در شهرهایی مانند تهران، مشهد و شیراز هم برخی از بانکها و ساختمانهای اداری فقط پله دارند.
البته باید عنوان کنیم که وقتی در مورد چالشهای تردد در سطح شهر و ساماندهی و مناسب‌سازی معابر و مکان‌های عمومی میشود تنها جانبازان جنگ تحمیلی و مدافعان حرم و نظامیان مد نظر ما نیستند بلکه همه جامعه معلولان و ویلچرنیشنان را باید در نظر بگیریم. مشکلات مربوط به تردد عابرین پیاده در سطح شهر به غیر از جانبازان و نظامیان که اکثر آنها از خانواده‌های ایثارگران به شما می‌روند، شامل حال بسیاری از افرادی که از بیماریهای جسمی رنج میبرند و همچنین افراد مسن جامعه میشود. در اصل مناسب‌سازی و بهبود وضعیت زیرساختهای تردد معابر پیاده به درصد بالایی از افراد جامعه کمک خواهد
تمام موارد ذکر شده در مورد نابینایان هم صدق میکند. بسیاری از نابینایان به دلیل عدم دسترسی به امکانات و تجهیزات مورد نیازشان برای تردد در سطح شهر و در دفاتر و مراکز دولتی خانه‌نشین شده‌اند. همانطور که پیش‌تر هم گفته بودیم، نابینایان از استفاده از برخی از ساده‌ترین خدمات بانکی مانند عابر بانک عاجزند و بانکها همکاری یا حمایتی در این راستا نمیکنند. درحال حاضر ارائه خدمات رفاهی و اجتماعی مانند اختصاص صندلی ویژه برای معلولان، پیش‌بینی تردد جانبازان نابینا و حضور آنها در ساختمانها و فروشگاه‌ها را میتوان از جمله اقدامات لازم و نیازهای جانبازان نابینا دانست.
در همین راستا و در بحث شهرسازی پدیده‌ای به عنوان "طراحی جهانی" وجود دارد که هدف از آن دارا بودن شرایط استفاده برابر و یکسان برای همه شهروندان است به طوری که همه افراد حتی معلولان جسمی و حتی نابینایان بتوانند از تجهیزات و فضای شهر استفاده کنند. در واقع این پدیده مستلزم داشتن زیرساختهای ویژه‌ای است که تقریبا در تمام شهرهای بزرگ جهان بخصوص در کشورهای پیشرفته مشاهده میشود. بخشی از این زیرساخت‌ها حتی بسیار فراتر از بحث رمپ و ساخت سطوح شیبدار برای تردد معلولین ویلچرنشین میرود و شامل سرویس بهداشتی و آسانسور ویژه معلولان در ادارات و موسسات دولتی نیز میشود.
در شرایط کنونی کشور اما جدا از چالشهای اقتصادی و قیمت‌های نجومی ابزاری مانند ویلچر که حتی تا ۸۰ میلیون تومان هم معامله میشوند، معلولین و جانبازان حتی در صورت داشتن ویلچر قادر به تردد در بسیاری از مناطق شهر نیستند و اگر مسئولین چشمان خود را باز کنند و به مشکلات جانبازان نگاهی تخصصی‌تر داشته باشند، خیلی راحت به چالشهایی که اشاره شد پی خواهند برد و تنها نیاز به عزمی جزم برای تخصیص بودجه لازم و مهیا کردن و بهینه سازی زیرساختهای ویژه معلولین و جانبازان خواهند داشت که امید داریم در دستور کار نهادهای زیربط قرار بگیرد.
