در روز چهارشنبه ۱۲ آذرماه، حسینعلی امیری، معاون پارلمانی رئیس جمهور، لایحه بودجه ۱۴۰۰ را با سقف ۲۴۳۵ هزار میلیارد تومان به مجلس تقدیم کرد. همانطور که پیشبینی میشد، لایحه بودجه ۱۴۰۰، بخصوص با توجه مشکلات اقتصادی و تحریم‌های سنگین علیه کشور و گسترش شیوع کرونا، در همین چند روز که از ارائه آن به مجلس گذشته، با حاشیه‌های زیادی همراه بود. یکی از موضوعات مربوط به بحث این لایحه بودجه بنیاد شهید است که با وجود افزایش بودجه بسیاری این سوال را مطرح کرده‌اند که آیا در شرایطی که جامعه جانبازان و ایثارگران و خانواده‌های شهدا با شدید‌ترین چالش‌های درمانی و به طور کلی اقتصادی و معیشتی روبروست، این بودجه پاسخگوی نیازهای این قشر میباشد؟ نکته مهم دیگر هم مربوط به صندوق توسعه ملی و عدم شفافیت‌ها درخصوص نحوه تخصیص منابع این صندوق می باشد.
اگر بخواهیم پیش از هر چیز یک نگاه کلی به لایحه بودجه ۱۴۰۰ بی‌اندازیم، از دید اقتصادی نمی‌توانیم خیلی خوش‌بینانه به سال آینده نگاه کنیم. همانطور که سال گذشته پیشبینی کردیم، در سال ۹۹، با توجه به کسری اعتبار ۱۰۶ هزار میلیارد تومانی دولت و پیشبینی تورم ۴۰ درصدی و همچنین کاهش ۶۶ درصدی درآمدهای نفتی (و البته گسترش شیوع کرونا)، دولت نتوانست پاسخگوی نیازهای کشور در عرصه تولید و رشد اقتصادی باشد. اکنون در بودجه سال ۱۴۰۰ هم به نظر میآید دولت با کسری بودجه شدید روبرو خواهد شد. در لایحه بودجه جدید، دولت ۲۰۰ هزار میلیارد تومان برای نفت و بالای ۳۰۰ هزار میلیارد تومان برای مالیات در نظر گرفته است و همچنین تصمیم دارد در بحث اوراق و شرکت‌های دولتی بخشی از آنها را بفروشد که مطمئنا بسیاری از این پیشبینی‌ها با توجه به تحریم‌ها و محدودیت‌های فروش نفت تحقق پیدا نخواهد کرد.
در این میان البته نکات مثبتی هم در مورد بودجه پیشنهادی دولت به چشم میخورد، البته در نگاه اول. یکی از نهادهایی که با افزایش بودجه روبرو بود، بنیاد شهید و امور ایثارگران است. رقم پیشنهادی دولت برای بنیاد در سال ۱۴۰۰ مبلغ ۲۵ هزار و۴۰۰ میلیارد تومان است که در مقایسه با سال گذشته افزایش داشته. افزایشی بالغ بر ۹ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان نسبت به سال ۹۹. برای بنیادی که در سالهای اخیر ننوانسته پاسخگوی نیازهای درمانی و خدماتی ایثارگران باشد و با توجه به مشکلات مربوط به بیمه دی و دیگر چالش‌های موجود، عملکرد موفقی نداشته. هم اکنون نیز با در نظر گرفتن تورم ۴۰ درصدی، شیوع کرونا و مشکلات اساسی تهیه دارو و بیمه، بودجه تخصیص شده برای بنیاد شهید مطمينا پاسخگوی نیازهای جامعه ایثارگران و جانبازان نخواهد بود. به عنوان مثال مواردی مانند شهریه دانشجویان فرزندان ایثارگر کلا در بودجه ارائه شده قرار داده نشده و مطالبات ایثارگران که از سال ۹۱ پرداخته نشده بودند و در چند ماه گذشته درصدی از آنها پرداخت شده، همچنان باری سنگین بر بودجه سال ۱۴۰۰ خواهد بود که بنیاد باید برای پرداخت کامل این مطالبات در سال آینده راهی پیدا کند.
نکته قابل توجه دیگر لایحه بودجه ارائه شده سهم صندوق توسعه ملی است که مسئولیت دارد تا بخشی از درآمدهای حاصل از فروش نفت، گاز و میعانات گازی را به ثروت‌های مولد تبدیل کند و سهم نسل‌های آینده کشور را از این ذخایر ملی مهیا کند. پیشبینی شده که نهادهای نظامی کشور می توانند تا سقف ۲۰۰ میلیون یورو از صندوق، کمک دریافت کنند. این درحالیست که کل بودجه دفاعی ۸۳ هزار میلیارد تومان (حدودا معادل ۲ میلیار یورو) میباشد. یعنی پولی که قرار است از صندوق توسعه دریافت شود، ۱۰ درصد کل هزینه‌های دفاعی است! چرا مخارج دفاعی کشور به طور مستقیم در لایحه بودجه تعیین نشده؟ آیا این امر به عدم شفافیت در نحوه مصرف منابع صندوق توسعه نمی‌انجامد و باز هم شاهد سوءمدریت‌ها و ریخت و پا‌ش‌ها در این زمینه نخواهیم بود؟ با توجه به مشکل عمده حقوق پرسنل و بازنشستگاه نهادهای نظامی و صنایع دفاع کشور، آیا بهتر نبود منابع صندوق توسعه ملی صرف هزینه‌های این عزیزان شود؟
در مجموع باید بودجه سالانه کشور را با واقعیت‌های اقتصادی و مالی تطبیق داد اما بودجه ۱۴۰۰ به این مهم دست نیافته. در چند سال گذشته رکود اقتصادی در کشور به بالاترین حد خود رسیده و از طرفی میانگین رشد اقتصادی در دهه نود صفر بوده، ضمن اینکه با رکود تورمی شدیدی هم مواجه بوده ایم بگونه‌ای که میانگین تورم در ده سال اخیر نزدیک به ۲۳ درصد افرایش داشته، به جرات میتوان گفت که در چهار سال اخیر هم دولت بودجه قابل توجهی به پرسنل و بازنشستگان نیروهای مسلح اختصاص نداده و از این رو میتوان پیش بینی کرد که متاسفانه در سال ۱۴۰۰ این روند ادامه خواهد داشت و این عزیزان با مشکلات بیشتری روبرو خواهد شد. باز هم مثل همیشه، هزینه سوء‌مدیریت‌ها و فسادها را قشر مستضعف و آسیب‌پذیر مانند ایثارگران و خانواده‌های شهدا و بازنشستگان پرداخت می نمایند و مسئولان و آقازاده‌هایشان در خارج از مرزها، حساب‌های خود را با دلار و یورو پر می‌کنند.
