هفته گذشته رئیس اداره سرمایه انسانی سرباز ستاد کل نیروهای مسلح از ۲۴ ماهه شدن خدمت وظیفه عمومی در برخی مناطق خبر داد. این اتفاق در شرایطی رخ داد که چند سالیست که نه تنها صدای اعتراض سربازان وظیفه نسبت به وضعیت و ماهیت دوره سربازی بالاست، بلکه بسیاری از مسئولین و فعالین سیاسی-اجتماعی هم از نیاز به اصلاح و بازنگری ساختار کنونی وظیفه عمومی میگویند و خواستار کوتاه کردن و حتی از بین بردن سربازی اجباری هستند. اکنون سوال اینجاست که چرا با وجود تمام مشکلات مربوط، مسئولین ستاد کل نیروهای مسلح به یکباره تصمیم گرفتند مدت خدمت سربازی را طولانی‌تر کنند؟ چه دلایلی پشت این تصمیمگیری است و آیا اینگونه تصمیمات با درنظر گرفتن یافته‌های علمی و تحقیقاتی صورت می‌گیرند یا ناشی از سوء‌مدیریت‌ها و نگاه‌های غیر تخصصی می‌باشد؟
بنظر می رسد یکی از دلایل افزایش مدت سربازی، مشکل تامین نیروی انسانی برای نیروهای مسلح است. باید توجه داشت که طی سالهای اخیر به علت افزایش مشکلات اقتصادی و معیشتی، با سیر نزولی رشد جمعیت روبرو بوده‌ایم و از همین رو، نیروهای مسلح هم با کمبود سرباز روبرو هستند و افزایش طول دوره خدمت وظیفه یکی از روشهای جبران این بحران نیروی انسانی است. البته این راه حل ناشی از نگاه سنتی و بروکراتیک ستاد کل نیروهای مسلح است و در این تصمیمگیری، به این موضوع فکر نکرده‌اند که افزایش طول خدمت وظیفه، ورود جوانان را به بازار کار به تاخیر می اندازد و به تشدید مشکلات معیشتی جوانان می انجامد. آیا واقعا این روند کنونی یک نوع برده‌داری نظامی مدرن نیست؟ آیا ستاد کل نیروهای مسلح به عواقب اقتصادی و اجتماعی تصمیمات غیرتخصصی خود اندیشیده است؟ آیا این تصمیمات در راستای رهنمون‌های مقام معظم رهبری برای تسهیل ازدواج و معیشت برای جوانان بوده است؟
با توجه به مشکلات اقتصادی از یک سو و بدبینی که جوانان نسبت به خدمت وظیفه از سوی دیگر، ستاد کل نیروهای مسلح باید به فکر تغییر پارادایم در موضوع سرباز و سربازی باشد. همانطور که اشاره شد سالهاست که موضوع سربازی اجباری به یکی از دغدغه‌های جوانان و همچنین فعالین سیاسی-اجتماعی بدل شده و رسانه‌ها نیز بیشتر از گذشته به این موضوع می‌پردازند. ما نیز در صدای مدافعان بارها در یکی دو سال گذشته به این موضوع پرداختیم و خواستار بازنگری اساسی ساختار کلی نظام وظیفه شدیم. اما برغم ادامه مشکل نیروی انسانی و نیز افزایش هشیاری عمومی نسبت به مشکلات دوره خدمت وظیفه، مسئولین مربوطه هیچگونه تحولی در راه کارهای خود ایجاد نکرده‌اند و همان راه حل‌های رضاشاهی را برای مشکلات قرن بیست و یکم ایران تجویز می کنند.
امروزه اغلب کشورهای دنیا به سمت استخدام نیروی انسانی حرفه‌ای برای ارتش و پلیس رفته‌اند و ایران جزو معدود کشورهایی است که همچنان خدمت سربازی در آن، چه در زمان جنگ و چه در زمان صلح، اجباری است. ما امروز به همراه تنها ۱۶ کشور دیگر از معدود کشورهای جهانیم که خدمت سربازی در آنها اجباری است. از عمر این روند پرهزینه و تقریبا ناکارآمد تامین نیروی انسانی برای نیروهای مسلح ایران ۹۵ سال می‌گذرد اما با این وجود در این مدت تغییر ساختاری و عمده‌ای صورت نگرفته است.
علاوه بر ایران، سربازی اجباری بیش از ۱۸ ماه، در این کشورها به اجرا در می آید: ارمنستان، اریتره، ویتنام، تاجیکستان، ترکمنستان، زیمبابوه، سائوتام و پرینسیپ، سوریه، لائوس، سومالی، کامبوج، کره شمالی، قزاقستان، کوبا، لیبی و مصر. در واقع ۱۲۳ کشور در جهان هیچگونه سربازی اجباری ندارند و تعداد اندکی هم که جدا از کشورهای نامبرده سربازی اجباری را همچنان اعمال میکنند مدت خدمت سربازی در آنها کمتر از یک سال است. کشورهایی مانند فنلاند، بزریل،اتریش و دانمارک عضو همین گروه هستند. گروه آخر هم کشورهایی هستند که صرفا در امور مدنی یا به صورت نظامی غیر مسلح خدمت سربازی دارند که تعداد آنها از تعداد انگشتان دست هم فراتر نمیرود.
البته در ارتباط با این موضوع خبرهای خوبی هم هر از گاهی به گوش میرسد. خوشبختانه بسیاری از نمایندگان مجلس در جریان این مشکلات هستند و در تلاشند تا وضعیت کنونی را تغییر دهند. یکی از این نمایندگان سید محسن دهنوی، نماینده مردم تهران در مجلس یازدهم است که به تازگی در توئیتر خود گفته بود که: «فرآیند فعلی سربازی، آسیب‌های زیادی به همراه داشته و موجب اتلاف عمر جوانان شده است. با جمع‌آوری نظرات متخصصان و ایده‌های مردمی، طرحی جامع جهت اصلاح ساختار فعلی سربازی ارائه خواهیم‌کرد.» مطمئنا با چنین نگرشی از سوی نمایندگان مجلس و مسئولین نیروهای مسلح میتواند به آینده امیدوارتر باشیم.
در انتها مایلیم این یادآوری را هم به مسئولین بکنیم که مقام معظم رهبری بارها جوانان را به تشکیل خانواده و ازدواج تشویق کرده‌اند ولی آیا می‌شود با دو سال خدمت رفتن و دور بودن از جامعه و خانواده، به تأهل فکر کرد؟ آیا میتوان از جوانی که دو سال از بازار کار دور بوده و زمانی برای پیشرفت شغلی و پس انداز مالی نداشته انتظار داشت ازدواج کند؟ آیا واقعا زمان آن نرسیده که یک اصلاح جدی و منطقی با نظر کارشناسی در قانون نظام وظیفه صورت گیرد؟
