در بحث مربوط به اصلاح قوانین سربازی مطمئنا جدا از کمپن حذف سربازی اجباری که در سالهای اخیر قوت گرفته و امید میرود به شکلی در سالهای آینده اصلاح شود، موضوعات و قوانین مربوط به معافیت همواره از مهمترین و پرحاشیه‌ترین قوانین بوده است. در این چند هفته گذشته با توجه به پیشنهادات و طرح‌های مربوط به خرید و معافیت سربازی، بسیاری از رسانه‌ها به این موضوع پرداخته‌اند. طرح خرید سربازی البته نهایتا توسط کمیسیون تلفیق ملغی شد اما پیشنهاد جدید نایب رئیس این کمیسیون مبنی بر معافیت سربازی در صورت داشتن دو فرزند به صورت جدی مورد بررسی قرار خواهد گرفت که خود بدون حاشیه و انتقاد نبوده است.
اکنون با توجه به تحولات اخیر مشخص نیست که هدف از طرح خریدن سربازی درآمدزایی بوده یا الویت قرار دادن شرایط جوانان مشمول. در همین راستا در چند روز گذشته سوالات متداولی هم در زمینه مزایا و معایب خرید خدمت سربازی و همچنین حمایت از طرح فرزندآوری در راستای قانون معافیت طرح شده است. در وهله اول باید این سوال را مطزح کرد که آیا یررسی‌ها و تحقیقات تخصصی لازم در مورد قوانین مربوط به مصوبه خرید و معافیت سربازی انجام گرفته یا مانند برخی دیگر از طرح‌های پیشنهادی غیر تخصصی است و آیا قانون معافیت در صورت داشتن دو فرزند که سیاست فرزندآوری را در الویت قرار می‌دهد و به عنوان شرطی برای معافی از آن استفاده میکند، سیاست بجایی است؟
همانطور که مطمعنا مستحضرید، کمیسیون تلفیق مجلس هفته گذشته طرحی را برای خدمت سربازی ارائه داد که به موجب آن قرار بود دارندگان مدرک تحصیلی کاردانی و کمتر از آن با پرداخت ۲۵۰ میلیون تومان، دارندگان مدرک تحصیلی کارشناسی و کارشناسی ارشد با پرداخت مبلغ ۴۰۰ میلیون تومان و دارندگان مدرک پزشکی عمومی و دکترای تخصصی و بالاتر از آن در تمامی رشته ها با پرداخت مبلغ ۶۰۰ میلیون تومان به حساب خزانه کل کشور قادر به خرید سربازی خود شوند. البته کمیسیون تلفیق چند روز پیش از آن هم شرایط خرید سربازی مشمولان خارج از کشور را نیز تعیین کرده بود و بر اساس آن طرح، به کسانی که پنج سال از زمان فراخوانشان به خدمت گذشته باشد، اجازه داده بود با پرداخت ۱۵ هزار یورو نسبت به خرید سربازی اقدام کنند. دز اینجا آنچه که واضح بود درآمدزایی و تقويت بودجه عمومی كشور بود.
این اصلی بود که بجز بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی برخی از نمایندگان مجلس هم به آن اشاره داشتند. به عنوان مثال، نماینده مردم کرج، فردیس و اشتهارد، چند روز پیش در مجلس گفت: نحوه خرید سربازی اعلامی کمیسیون تلفیق، باعث ایجاد تبعیض بین جوانان ذکور در خانواده‌های مستضعف و مرفه می‌شود و پیوست عدالت اجتماعی ندارد. علیرضا عباسی در حاشیه دیدار با جمعی از جوانان استان البرز هم گفت که این طرح باعث ایجاد تبعیض بین جوانان ذکور در خانواده‌های مستضعف و مرفه می‌شود و پیوست عدالت اجتماعی ندارد و وقتی لایحه بودجه ۱۴۰۱ وقتی به صحن آمد، با آن مخالفت می‌کنیم. این نماینده مجلس اعتقاد دارد که در این مصوبه اصل عدالت که یکی از اصول قانونگذاری است، رعایت نشده چرا که بسیاری از مشمولان نمی‌توانند هزینه‌های خرید خدمت سربازی را متکفل شوند.
به عبارتی ساده‌تر باید گفت اگر این مصوبه در مجلس رای می‌آورد، نتیجه‌اش پولی شدن سربازی برای پول‌دارها می‌شد اما کسانی که پول ندارند راهی نداشتند جز اینکه دو سال از عمر خود را صرف سربازی کنند. البته برخی از کارشناسان اقتصادی هم معتقدند که نباید به مسئله از زاویه اخلاقی و ارزشی نگاه کرد و باید توجه داشت که نهایتا پولی شدن سربازی می تواند به بهبود وضعیت نابسامان پادگانها و وضعیت معیشت سربازان وظیفه بیانجامد. این کارشناسان معتقدند که اگر بودجه‌بندی درست صورت گیرد و مبالغ دریافتی (از افرادی که خدمت سربازی خود را می‌خرند) به سمت کسری بودجه نهاد نظام وظیفه برود، می توان به طرح فروش سربازی امیدوار بود. به هر حال نمی‌توان کتمان کرد که هم زندگی سربازان حرفه‌ای و هم زندگی روزمره سربازان وظیفه در وضعیت مناسبی نیست و بهبود این وضعیت، علاوه بر فرهنگ سازی، مستلزم صرف هزینه است و یکی از منابع دریافت این هزینه می تواند فروش سربازی به متمولین باشد.
به هر ترتیب، چند روز پیش اعلام شد که این طرج حذف شده و به جای آن محسن دهنوی در مطلبی در صفحه توییتر خود با اشاره به نشست اخیر کمیسیون تلفیق نوشت که به منظور رعایت عدالت و حرکت به سمت سربازی حرفه‌ای در کمیسیون تلفیق پیشنهاد دادم تا فرآیند و ارقام خرید سربازی، اصلاح اساسی شود لذا مشمولین متاهل دارای ۳۰ سال سن و حداقل ۲ فرزند، کارت معافیت به صورت رایگان دریافت خواهند کرد. البته این پیشنهاد جهت اجرا باید در صحن علنی مجلس شورای اسلامی به تصویب برسد که طبیعتا این اتفاق هنوز رخ نداده است. سیدنظام الدین موسوی، سخنگوی هیئت رئیسه و دیگر نمابنده تهران در مجلس شورای اسلامی نیز در همین ارتباط توئیت کرد که «این مصوبه (خرید سربازی) قبل از رسیدن به صحن توسط خود کمیسیون تلفیق لغو و معافیت پسران بالای ۳۰سال با ۲ فرزند جایگزینش شد«.
به هر حال سیاستگذاران ما باید قبول کنند که بخصوص در چند سال اخیر به دلیل مشکلات معیشتی و وضعیت بد اقتصادی کشور، شرایط سربازان هم رو به نزول رفته و درخواست معافیت سربازی به دلایل جسمی، روحی و بر اساس قوانین موجود افزایش چشمگیری داشته است. از یک سو وضعیت پادگانها و امکانات سربازان استاندار و مطلوب نیست و از سوی دیگر سربازان با موانع متعددی در مسیر اشتغال و ازدواج پس از پایان خدمت روبرو هستند که اهمیت موضوع معافیت را برای جوانان و مشمولین سربازی دو چندان کرده است.
