مرز طولانی ایران و افغانستان در چند دهه گذشته بدلیل جنگ و ناآرمی‌هایی که در این چهل سال افغانستان درگیر آن بوده، همیشه از حساسیت‌های خاص امنیتی برخوردار بوده است. قاچاق مواد مخدر، قاچاق انسان، مهاجرت غیرقانونی، و ورود شبه نظامیان و تروریستهای تکفیری از اصلی‌ترین نگرانی‌های مرزبانان کشور در این سالها بوده است. اکنون با به قدرت رسیدن دوباره طالبان معادلات امنیتی در مرزهای شرقی کشور بار دیگر شکل تازه‌ای به خود گرفته و با توجه به ماهیت نظامی و پیشینه طالبان در فعالیتهای تروریستی، نگرانی‌های زیادی در ذهن مرزنشینان و اهالی شهرهای اطراف ایجاد کرده است.
اینکه چرا در افغانستان منفعل عمل کردیم و چرا به اصطلاح از پاکستان رودست خوردیم، مستلزم نگارش مقاله‌ای اختصاصی است ولی به هر حال وضعیت ایجاد شده تاحدی به علت ماهیت قومی تحولات افغانستان و دست‌بسته بودن ما در قبال پاکستان و چین است و تاحدی هم انفعال ما در مرزهای شرقیمان به علت این ایجاد شده که بیش از حد تمرکزمان را بر روی محور مقاومت غربی گذاشته‌ایم و هم از امنیت مرزهای شرقی و هم امنیت داخلی غافل شده‌ایم. البته باید توجه داشت که مرز ۹۴۵ کیلومتری ایران و افغانستان هیچگاه امنیت کامل و صددرصدی نداشته و در مجموع چنین امری تقریبا غیرممکن است که بتوان جلوی ورود مهاجران و اجناس غیرقانونی و حتی گروهکهای تروریستی و ضدانقلاب را به ایران گرفت. برغم این واقعیت، نمیتوان حضور یک رژیم شبه نظامی در افغانستان را به سود امنیت مرزی‌های شرقی قلمداد کرد.
امنیت صددرصدی مرزها بخصوص مرزهای شرقی ما با افغانستان همانطور که در گذشته ممکن نبوده، اکنون هم که طالبان به قدرت رسیده، به شکل کامل ممکن نیست. اما با توجه به آمار نسبتا بالای شهدای مرزبان ما در چند سال اخیر، که در چندین نوبت در صدای مدافعان به آن پرداختیم، در حقیقت در شرایط کنونی در وهله اول باید امنیت مرزبانان را در اولویت قرار دهیم. موضوعی که همانطور که در گذشته هم گفته بودیم، فارغ از اینکه در مورد کدام منطقه مرزی صحبت میکنیم، تا زمانی که برای داشتن فناوری‌های نوین مرزبانی تخصیص بودجه و برنامه‌ریزی نکنیم، کاری از پیش نخواهیم برد
در ارتباط با تحولات هفته‌های اخیر و بخصوص شرایط مرزی ما با افغانستان، جدا از چالشهای مربوط به هزاران پناهجوی افغان، که پس از به قدرت رسیدن طالبان به سمت مرزها سرازیر شدند، نگرانی اصلی دست‌درازی‌های احتمالی طالبان و ورود تروریستهای داعشی به داخل کشور از طریق مرزهای شرقی بوده است. به دلیل همین نگرانی‌ها، تنی چند از فرماندهان نظامی و مقامات ارشد نظامی کشور در هفته‌های اخیر به مردم اطمینان دادند که مرزهای شرقی کشور امن هستند، ولی واقعیت‌های صحنه چیز دیگری را بازگو می‌کنند.
به عنوان مثال همین چند روز پیش، به گزارش ایرنا از روابط عمومی ارتش، امیر سرتیپ علیرضا الهامی، جانشین فرمانده نیروی پدافند هوایی ارتش با تشریح آخرین وضعیت امنیت مرزهای شرقی کشور گفت: به همه هموطنان اطمینان می‌دهیم و با افتخار اعلام میکنیم که فرزندان ملت قهرمان ایران در پدافند هوایی ارتش، به صورت شبانه‌روزی بر پاسداری از حریم امنیت هوایی کشور متمرکز هستند و توان علمی بازدارنده پدافند هوایی ارتش را بطور کامل در این عرصه به کار گرفته‌اند. در همین راستا حتی جواد هدایتی، مدیرکل ترانزیت و حمل‌ونقل بین‌المللی سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای هم در گفت‌وگو با ایسنا از وضعیت عادی در مرزها گفت و اعلان کرد که «در شهرهای مرزی افغانستان که کامیونداران تردد می‌کنند مشکل خاصی نداریم اما وضعیت از نظر امنیتی به عنوان یک مسئله مهم دائماً رصد خواهد شد».
برخلاف صحبتهای مسئولین اما نمیتوانیم نگرانی مرزنشینان و کسانی که در هفته‌های گذشته میان مرز ایران و افغانستان تردد داشته‌اند را نادیده بگیریم. واقعیت این است که ما در خصوص رویدادها و تحولات سیاسی-امنیتی افغانستان، ابتکار عمل را در دست نداشتیم و که این امر تاحدی به علت ماهیت تحولات و تاحدی به علت درگیری بیش از حد ما در حوزه محور مقاومت بوده است. اکنون که به هرحال در مقابل یک عمل انجام شده قرار گرفته‌ایم، باید تمرکز خود را به امن کردن مرزهای کشورمان از داخل گذاشته و فقط به نیروهای امنیتی خودمان اعتماد کنیم و نه به امثال طالبان و حتی پاکستان و عراق که امنیت مرزهای مشترکمان را تضمین کنند. به قول یکی از مخاطبانمان، با قدرت گرفتن حکومت طالبان در افغانستان، احتمال می‌رود که برخی دیگر از کشورهای منطقه مانند عربستان پایگاهی استراتژیک در کنار مرزهای ما ایجاد کند، که نمیتوان از آن احتمال براحتی گذشت و راه حل توجه به امنیت داخلی کشور است.
سخنگوی وزارت خارجه کشورمان هم اتفاقا در ارتباط با موضوع افغانستان چند روز پیش گفت که «افغانستان برای صلح و ثبات پایدار به دولتی فراگیر نیاز دارد اما کابینه طالبان چنین نیست.» سعید خطیب‌زاده نحوه تعامل با طالبان را به رویکرد آنها در قبال مطالبات بین‌المللی منوط کرد. همانطور که ما هم در آخرین مقاله سایت در ارتباط با سیاست خارجیمان در قبال طالبان گفتیم، با توجه به اینکه بنظر می‌آید سیاست کلی ما سیاست محافظه‌کارانه و بر اساس «صبر و حوصله سیاسی» است، در ارتباط با امنیت مرزهایمان نیز باید توجه خاصی به مرزهای شرقی کشورمان داشته باشیم و امکانات بیشتری در اختیار مرزبانانمان قرار دهیم تا اگر طالبان یا هر یک از گروه‌های تکفیری فعال در افغانستان به مرزهایمان دست درازی کنند، نیروهای مرزبانی ما برای رصد کردن و واکنش احتمالی از آمادگی کامل برخوردار باشند.
