وقتی صحبت از خدمت سربازی و بخصوص قانون پرحاشیه و پرانتقاد سربازی اجباری در کشور میشود، یکی از موضوعاتی که کمتر مورد توجه قرار میگیرد وضعیت روحی و روانی سربازان وظیفه در طول خدمت است، که متاسفانه حتی وقتی به خودکشی ختم میشود هم، به ندرت توجهی از سوی نهادهای نظامی و رسانه‌ها به آن میشود. طی شش ماه گذشته، دست کم ۸ سرباز وظیفه خودکشی کرده‌اند، یعنی یک خودکشی در هر سه هفته! اکنون با انتشار خبر خودکشی سرباز محمد‌جواد احمدی، مناسب دیدیم تا دلایل آمار بالای خودکشی سربازان در این مدت زمان کوتاه را بررسی کرده و از مسئولین نظام وظیفه و مجلس شورای اسلامی بخواهیم که اگر تمایلی برای تغییر قانون تاریخ گذشته سربازی اجباری ندارند و به مشکلات مالی و نیازهای اجتماعی این جوانان توجهی نمیکنند، حداقل برای حل مشکلات روحی-روانی آنها اقدام کنند تا دیگر شاهد خودکشی سربازان نباشیم.
خبر خودکشی محمد‌جواد احمدی برای اولین بار پنجشنبه هفته گذشته در شبکه‌های اجتماعی و چند سایت خبری منتشر شد، این خبر تلخ حاکی از آن داشت که یک سرباز در پادگان نیروی هوایی ارتش قدس تهران از طریق حلق آویز کردن خود، روز چهارشنبه ۳ شهریورماه، دست به خودکشی زده و جان خود را از دست داده است. ما در صدای مدافعان ضمن عرض تسلیت به خانواده این عزیز از دست رفته و آرزوی صبر و بردباری برای آنها، امیدواریم مسئولین و تصمیم گیرندگان در پادگانها و در ستاد کل نیروهای مسلح، با جدیدت بیشتری با موضوع خودکشی جوانان سرباز برخورد کنند.
واقعیت اینست که موضوع خودکشی جوانان فقط میان سربازان وظیفه نیست که تبدیل به معضلی بزرگ شده و در مجموع در چند سال گذشته آمار خودکشی میان نوجوانان و جوانان افزایش قابل توجهی داشته است. طبق آمار رسمی ثبت شده در سازمان پزشکی قانونی، که سال گذشته منتشر شد، فقط در ۸ ماه اول سال گذشته، آمار قربانیان خودکشی در کشور نسبت به مدت مشابه آن در سال ۹۸، بیش از ۴.۲ درصد افزایش داشته است. این در حالیست که به گفته برخی کارشناسان، آمار واقعی خودکشی درکشور، بخصوص میان نوجوانان و جوانان، سه تا حتی چهار برابر آمار اعلام شده میباشد. ما در چند سال گذشته در صدای مدافعان در چندین نوبت در مورد مشکلاتی که سربازی اجباری برای جوانان به وجود آورده مقالاتی منتشر کرده بودیم که متاسفانه افزایش آمار خودکشی یکی از سنگین‌ترین و دردناکترین عواقب آن بوده.
همانطور که اشاره شد، آمار دقیقی از اقدام به خودکشی سربازان در کشور ما وجود ندارد اما اخبار و حوادث چند سال گذشته، افزایش این موضوع را نشان می‌دهد تا جایی که با یک جمع بندی ساده از اخبار رسمی و غیر رسمی و گزارشهای رسیده از پادگانها در اقصی نقاط کشور، شاهد حداقل ۲۱ خودکشی میان سربازان وظیفه در یک سال و نیم گذشته بوده‌ایم. آماری که ما را از نظر تعداد خودکشی میان سربازان بالا‌تر از دیگر کشورهای منطقه قرار داده است. برخی این را نتیجه مستقیم سربازی اجباری میدانند و برخی نیز مشکلات اقتصادی و محدودیتهای اجتماعی را که در حین خدمت سربازی بیشتر میشود، عامل مهمی در افزایش آمار خودکشی جوانان بخصوص سربازان در کشور می‌بینند.
اکثر روانشناسان و کارشناسان نظامی به این واقعیت واقفند که خودکشی در بین سربازان و کلا نظامیان تصادفی نیست و معمولا نتیجه جریانی از رفتارها، موقعیت‌ها و روابط بین فردی است که اغلب ریشه در دوران خدمت سربازی دارد. این در حالبست که متاسفانه مسئولین نظام وظیفه در موارد خودکشی سربازان به فرافکنی می پردازند و بجای ریشه‌یابی درست، مشکلات و اختلالات روحی-روانی که ریشه ارثی دارند را به عنوان تنها دلیل خودکشی سربازان وظیفه معرفی می‌کنند. این رویکرد اما این در یک مطالعه توصیفی-مقطعی که در دهه ۸۰ و به مدت ۳ سال انجام شد، رد شد. طبق نتایج منتشر شده از این مطالعه در مجله طب نظامی، اختلالات شدید روانی که ریشه ارثی دارند فقط در ۲.۳ درصد خودکشی‌ها عامل اصلی بوده است.
اگر بخواهیم با موضوع واقعه‌بینانه برخورد کنیم باید پیش از هر چیز قبول کنیم که در شرایط کنونی اقتصادی، سربازان ما در داخل کشور مشکلات فراوانی دارند و لازم است که دولت جدید با کمک مجلس با تخصیص بودجه‌ای مناسب در این زمینه برای پیشگیری و حل مشکلات سربازان اقدام کند. در این راستا لازم است بخشی از بودجه نظامی کشور که یا از طریق برون‌سپاری‌ها به باد می‌رود و یا صرف پروژهای بلندپروازانه در خارج مرزها میشود، به بهزیستی سربازان و پرسنل نظامی اختصاص یابد و در جهت بهبود شرایط سربازان و پادگانها صرف شود.
علاوه بر مطالباتی که از دولت و حاکمیت باید داشت، در ضمن باید فعالان حقوق سربازان و ایثارگران، تعاملی نزدیکتر نیز با جامعه مدنی و دانشگاهی و انجمن روانشناسان کشور داشته باشند تا هم مطالبات به گونه‌ای بهتر به گوش مسئولین برسد و هم امکان برخورد تخصصی با مشکلات مزمن سربازان و سربازی بهتر فراهم شود.
