سالهاست که بسیاری از مقامات دولتی و حکومتی شعار وحدت کلمه و اتحاد می‌دهند و صحبت از همصدایی در سیاست خارجی و همدلی میان نهادهای نظامی و سیاسی کشور میکنند و در عمل شاهدیم که دوقطبی میدان و دیپلماسی بیشتر و بیشتر میشود. به‌راستی چه کسانی در پی پررنگ‌تر کردن این دو قطبی هستند و چه کسانی در این میان قربانی می‌شوند؟
هربار که ضربه‌ای اساسی در عرصه سیاست خارجی خورده‌ایم از عدم هماهنگی میان دو بازوی نظامی و دیپلماتیک نظام بوده است. آخرین تحولات و برخی اظهارنظرهای اخیر تنی چند از مسئولین ارشد سیاسی و نظامی کشور، مقامات ارشد نظام را نیز نگران کرده است. هر چند که آخرین تحولات و فایل صوتی منتشر شده از جواد ظریف بیشتر از هر چیز ضعف‌هایی عمده در اعمال سیاستهای خارجی دولت و بخصوص ناکارآمدی وزارت امور خارجه را بر ملأ میکند، باید صادقانه از خود بپرسیم که چگونه میتوانیم از تمام این اتفاقات درس بگیریم و با حفظ اتحاد ملی، هم در «میدان» قوی ظاهر شویم و هم پشت میز مذاکره؟ زیرا که یکی بدون دیگری راه به جایی نمی‌برد.
قبل از اینکه به فایل صوتی منتشر شده و حواشی اخیر بپردازیم، لازم به یادآوریست که این اولین باری نبود که سیاستها و صحبتهای ضدونقیض برخی مقامات نظامی و مسئولین ارشد نظام و عدم همصدایی آنها با مقامات وزارت امور خارجه حاشیه‌ساز شد. همین هفته پیش بود که رستم قاسمی وزیر اسبق نفت در بخشی از یک مصاحبه با پایگاه خبری روسیا الیوم گفته بود که «امروز همه موشک‌ها و هواپیما‌های بدون سرنشین یمنی به صورت بومی در این کشور تولید می‌شوند و ایران نیز کمک‌های مشورتی و نظامی کمی به یمنی‌ها میکند.» این صحبتها واکنش وزارت خارجه را در پی داشت تا جایی که سخنگوی وزارت امور خارجه حرفهای قاسمی را «برخلاف واقعیت و سیاستهای جمهوری اسلامی ایران در یمن» دانست. با توجه به مصاحبه‌های انجام شده این پیام به مردم داده می شود که ما در یمن حضور نظامی داشته و داریم و انکار این موضوع از سوی دیپلماتهای ما نشان از سردرگمی در سیاست خارجی ما دارد. علاوه بر اینکه شفافیت در خصوص هزینه‌هایی که در خارج می‌کنیم، فی حد ذاته ارزشمند است، ولی در ضمن این شفافیت، زمینه لازم برای دریافت بازخوردهای سازنده را فراهم می‌نماید تا سپاه بتواند هم از لحاظ کمی و هم از لحاظ کیفی، بازنگری‌های دقیق‌تری درخصوص هزینه‌های برونمرزی نیروهای قدس داشته باشد.
همانطور که مستحضرید تنش‌ها میان سپاه و دولت در هفته‌ای که گذشت با انتشار فایل صوتی محمدجواد ظریف به اوج خود رسید. اظهارات جنجالی وزیر امور خارجه کشورمان، در یک گفتگوی ظاهرا محرمانه، سر و صدای بسیاری در فضای سیاسی و رسانه‌ای ایران ایجاد کرد. در این گفتگوی چند ساعاتی موضوعاتی زیادی توسط ظریف عنوان شدند که البته در رسانه‌های داخل کشور قسمتهایی از آن سانسور شد اما در رسانه‌های خارجی به طور کامل پوشش داده شدند. ظریف در این مصاحبه سپاه قدس و فعالیتهای نظامی شاخه برونمرزی سپاه را به نوعی مقصر شکست سیاستهای خارجی دولت حسن روحانی معرفی میکند.
در روزهای اخیر بار دیگر نیروهای معاند دست به کار شده‌اند و سپاه را متهم می کنند عملا قدرت را کاملا در کشور قبضه کرده است. در این میان متاسفانه نیروهای ارشد نظام بجای نفی صحبتهای دکتر ظریف، حرفهای وزیر امور خارجه را تایید کرده‌اند و عملا گفته‌اند چون دولت لیاقت اداره امور را ندارد، سپاه سکاندار سیاست خارجی هم شده است. برای مثال سردار سلامی بجای اینکه به توجیه افکارعمومی و رفع شائبه‌ها بپردازند، تاکید نموده‌اند: «همه چیز در میدان شکل می گیرد و دیپلماسی بدون مضمون و محتوای قدرت، صوت و کلمه است... آیا اینگونه اظهارات به شائبه‌ها درخصوص عدم تفکیک قوا و قبضه شدن قدرت از سوی سپاه قدرت نمی‌بخشد؟»
جدا از اینکه صحبتهای دیپلمات اول کشور با چه نیتی طرح شده، اکنون عملا ما در مقابل عمل انجام شده قرار داریم و در اینجا نگرانی اصلی دلسوزان نظام از شکاف گسترده میان وزارت خارجه و نهادهای نظامی بخصوص سپاه قدس و عدم هماهنگی میان این دو است. شکافهایی که ما در گذشته نیز به آن پرداخته بودیم و هشدار داده بودیم که عدم یکپارچگی و تعامل میان بازوی دیپلماسی و بازوی نظامی کشور باعث خواهد شد تا در بسیاری از سیاستهای منطقه‌ای ابتکار عمل را از دست بدهیم و مرتکب اشتباهاتی شویم که چه بسا جبران ناپذیر باشند.
البته بسیاری از تحلیلگران سیاسی به این نکته اشاره میکنند که ظریف و همکارانش در وزارت امور خارجه بدنبال پنهان کردن ضعف‌ها و ناکارآمدیهای خود هستند و برای فرافکنی، چه کسی بهتر از شهید سلیمانی و سپاه قدس که به علت ماهیت پنهان فعالیتهای برونمرزیشان و البته شهادت سردار، امکان دفاع از خود را ندارند. در پاسخ اما برخی به صحبتهای سردار سلامی و نیز مدافعان سپاه در فضای مجازی اشاره می کنند که بجای نفی سخنان ظریف، عملا از سیاست ورود میدان به دیپلماسی دفاع کرده‌اند و بر این اساس، عملا اتهامات وارده از سوی ظریف را با افتخار پذیرفته‌اند.
به هر حال این فایل منتشر شده و چه بخواهیم چه نخواهیم تأثیر خود را بروی افکار عمومی گذاشته و امکان پاک کردن یا سانسور آن وجود ندارد اما میتوانیم با بازبینی سیاستهای خود تلاش کنیم تا نهادها و وزارت‌خانه فقط در زمینه تخصصشان تصمیمگیری کنند و مکمل هم باشند و نه رقیب.
