فروشگاه صنایع دستی آرامان
فروشگاه صنایع دستی آرامان
خواندن ۴ دقیقه·۲ سال پیش

آغاز هنر ملیله کاری در ایران

تاریخچه ملیله کاری روی فلزات
تاریخچه ملیله کاری روی فلزات

ملیله در اصطلاح به‌معنای تاب‌دادن مفتول‌هایی از جنس سیم و زر است و درعمل، ترکیبی از هنر و شکیبایی صنعتگر است که با استفاده از رشته‌های باریک فلزاتی نظیر طلا، نقره و مس به‌خلق آثار هنرمندانه، ماندگار و کاربردی منجر می‌شود. اگرچه تاریخچه دقیق کاربرد ملیله کاری روی فلزات در ایران مشخص نیست؛ بررسی آثار قدیمی حاصل از این هنر ارزشمند، حاکی از آن است که استفاده از آن در ایران قدمت چند هزار ساله دارد

تاریخچه ملیله کاری روی فلزات

برخی از پژوهشگران آغاز هنر ملیله کاری در ایران را 550 تا 350 سال قبل از میلاد تخمین زده‌اند و براین باورند که در سال‌های ذکرشده، استفاده از ظروف و وسایل نفیس در میان طبقات مرفه جامعه رواج پیدا کرده است که موجب شده صنعتگران، نقره‌کارها و زرگرها به ساخت ظروف ملیله کاری روی آورند. همچنین ظروف زیبایی، ساخته شده از مفتول‌های ظریف فلزی از دوره هخامنشیان و ساسانیان به یادگار مانده است که بیانگر قدمت تاریخی این هنر در این سرزمین است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که نخستین خاستگاه هنر ملیله کاری در ایران، شهر زنجان بوده است؛ به‌طوریکه در سفرنامه‌های مختلفی از هنر ملیله کاری این شهر یاد شده است. این هنر پیش از دوره پهلوی، به‌عنوان صنایع دستی بومی شهر زنجان محسوب می‌شده است؛ پس از آن با مهاجرت صنعتگران این منطقه به شهرهای دیگر از جمله تهران و اصفهان، در مناطق دیگر نیز رواج پیدا کرده است. در این دوره عمدتاً محصولاتی نظیر سرویس شربت‌خوری، سرویس چای‌خوری، دسته چاقو و جعبه زیورآلات با استفاده از ملیله کاری تولید و عرضه می‌شده است.

ملیله کاری روی فلزات
ملیله کاری روی فلزات

درحال حاضر، بیشتر هنرمندان ملیله کاری روی فلزات در تهران فعالیت دارند؛ علاوه‌برآن، تعدادی از صنعتگران این هنر نیز به‌صورت محدود در اصفهان، زنجان و تبریز مشغول به فعالیت هستند.

مراحل ساخت ظروف ملیله کاری

  • برای ملیله کاری روی فلزات، در مرحله نخست صفحه‌ای فلزی و مستطیل شکل را انتخاب کرده و یک طرف آن را موم‌اندود می‌کنند؛ لایه موم‌اندود روی صفحه باید دارای ضخامتی حدود 3 تا 4 میلی‌متر باشد.
  • سپس یک قالب را به شکل ظرف موردنظر برش می‌دهند و روی صفحه فلزی قرار می‌دهند.
  • نواری نقره‌ای را که پهنای آن بیشتر از ملیله باشد، از اطراف قالب عبور می‌دهند تا داخل موم قرار گرفته و شکل قالب را به‌خود بگیرد.
  • با استفاده از نوارهای دیگری، طرح اصلی ظرف را تقسیم‌بندی می‌کنند و درون سطوح موردنظر را با استفاده از نقش‌های ملیله از پیش‌ساخته پر می‌کنند (نقش‌های ملیله قبلاً با استفاده از انبر و نوار ملیله با دست ساخته شده‌اند).
  • در مرحله بعد، نقش‌ها را به‌وسیله مفتول‌های آهنی ظریف به‌هم متصل می‌کنند و موم را ذوب می‌کنند تا چهارچوب ملیله آماده شده از صفحه فلزی جدا شود.
  • سپس تمام قطعات با به‌کارگیری لحیم‌کاری به‌هم پیوند زده می‌شوند و سیم‌های فولادی را از آن جدا می‌کنند.
  • در این مرحله، ظرف ملیله آماده شده در محلول رقیق اسید سولفوریک قرار داده می‌شود و با برس سیمی تمیز می‌شود تا شفاف شود، لکه‌های آن از بین بروند و ناهمواری‌های آن برطرف شوند (برای تمیز کردن ظرف ملیله کاری می‌توان از محلول زاج سفید نیز استفاده کرد.)
  • کاربرد تکنیک ملیله کاری روی فلزات
  • تکنیک ملیله کاری در ابتدا برای ساخت انواع زیورآلات با استفاده از طلا و نقره مورد استفاده قرار می‌گرفت. با گذشت زمان و امکان بهره‌گیری از تجهیزات و ابزارهای متنوع ساخت ظروف فلزی ملیله کاری نیز رونق گرفت. البته در گذشته ظروف ملیله کاری تنها توسط طبقه مرفه جامعه مورد استفاده قرار می‌گرفت.
  • خوب است بدانید که محصولات ملیله کاری قدیمی با انواع جدید آن تا حدی متفاوت هستند. عمده‌ترین تفاوت این محصولات به برجستگی نقوش ملیله برمی‌گردد؛ محصولات ملیله کاری که در گذشته ساخته می‌شدند سطح صاف و یکدستی داشتند اما محصولات جدید ملیله کاری دارای نقوش برجسته هستند و داخل آن‌ها نیز با نقوش ریز تزئین شده است. به طور کلی می‌توان گفت که ظروف ملیله کاری جدید از انعطاف پذیری و ظرافت بالاتری برخوردارند.

ملیله‌ کاری، زیرمجموعه‌ای از هنر فلزکاری به‌شمار می‌رود که انجام آن در ایران قدمتی دیرینه دارد. ملیله کاری روی فلزات مختلفی از جمله طلا، نقره و مس صورت می‌گیرد و با استفاده از آن صنایع دستی زیبا و جذابی تهیه می‌شود. ملیله‌ کاری نه‌تنها برای ساخت وسایل دکوراتیو مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ بلکه با استفاده از آن، انواع محصولات کاربردی نیز ساخته و عرضه می‌شوند که طرفداران پروپاقرصی دارند.

منبع: مقاله هنر ملیله کاری روی فلزات سایت آرامان

ملیله کاریهنر ملیله کاریتکنیک های ملیله کاری روی فلزتفروشگاه صنایع دستی آرامانصنایع دستی زنجان
فروشگاه صنایع دستی آرامان | آرامان مرجع ارائه محصولات صنایع دستی شهرهای مختلف ایران
شاید از این پست‌ها خوشتان بیاید