گلیم یکی از زیباترین آثار هنری و صنایع دستی است که بسیاری از افرادی که به فرهنگ اصیل ایرانی علاقه‌مند هستند؛ دوست دارند از گلیم‌ها در دکور قسمت‌های مختلفی از منزل خود استفاده کنند. اگر شما هم از علاقه‌مندان به گلیم و گلیم بافی هستید؛ پیشنهاد می‌کنیم ادامه‌ی این مطلب را مطالعه بفرمایید تا شما را با هنر و صنعت گلیم بافی و انواع گلیم آشنا کنیم.
گلیم نوعی از انواع صنایع دستی بافتنی است که سطح آن صاف بوده و هیچ‌گونه پرزی در آن وجود ندارد. مدل بافت گلیم، تار و پودی است و مانند فرش و قالی، پرز بلند ندارد. نام دیگر گلیم، پلاس است. هر چه بافت گلیم یا پلاس نازک‌تر و لطیف‌تر باشد ارزش آن گلیم بیشتر خواهد بود و مرغوب‌تر است. برای همین از پشم زیر گلو و زیر بغل گوسفندان برای تهیه نخ گلیم بافی استفاده می‌شود تا کیفیت کار بالاتر برود.
دوام بالا، رنگ پذیری و منعطف بودن از خصوصیات اصلی پشم گوسفندی است که برای تولید گلیم به کار می‌رود. به همین دلیل اکثر گلیم‌ها دارای این خصوصیات هستند. شاید برایتان سوال شده باشد که چرا از پشم گوسفند برای بافت گلیم استفاده می‌شود؟ از آن‌جا که حالت دادن به پشم گوسفند بسیار راحت‌تر از پشم سایر دام‌ها است، گلیم بافان آن را برای بافت انواع گلیم به کار می‌برند. بیشتر بافندگان گلیم بانوان عشایری و روستایی در نقاط مختلف ایران هستند.
در بافت گلیم فقط از نخ و رنگ استفاده می‌شود؛ به همین علت است که کیفیت گلیم‌ها با نخ سنجیده می‌شود. در گذشته این بافتنی‌های زیبا را با نخ‌های خامه پشمی که از پشم گوسفند و موی بز به دست می‌آمد، می‌بافتند. پس از مدتی استفاده از نخ پنبه در بافت گلیم نیز آغاز شد و امروزه شاهد بافت انواع گلیم با نخ‌های اکرلیک، آنیلینی، کرومی و… هستیم.
از نظر رنگ دهی به نخ‌های مورد استفاده برای بافت گلیم، گلیم‌ها به دو دسته سنتی و جدید تقسیم بندی می‌شوند. در گلیم‌های سنتی از رنگ دهنده‌های طبیعی استفاده می‌شود برای همین تنوع رنگ در آن‌ها بسیار پایین‌تر از انواع جدید است. در مقابل گلیم‌های جدید که با رنگ‌های شیمیایی رنگ می‌شوند، در انواع و اقسام رنگ‌ها موجود هستند. با وجود بالاتر بودن تنوع گلیم‌های جدید از نظر رنگ و طرح؛ بیشتر علاقه‌مندان به گلیم، ترجیح می‌دهند انواع سنتی آن را خریداری نمایند.
بعد از اینکه انسان‌ها موفق به استفاده از پوست حیوانات برای پوشاندن بدن خود شدند؛ به تدریج به فکر استفاده از پشم و پوست به عنوان زیر انداز افتادند. بعد از ابداع شدن پشم ریسی توسط بشر، گلیم بافی نیز به وجود آمد. از آن‌جا که انسان در تمام طول تاریخ مشغول فراهم کردن شرایطی برای زندگی بهتر خود بوده است؛ بافت گلیم را نیز ابداع کرد تا از سردی زمین در امان بماند.
بسیاری از افراد فکر می‌کنند که گلیم بافی متعلق به ایران و عشایر‌های ایرانی است اما همان طور که در بند بالا هم اشاره کردیم قدیمی‌ترین گلیم در کشور مصر کشف شده است. علاوه بر کشور مصر و ایران کشور‌های دیگری در خاورمیانه نیز به بافت گلیم می‌پردازند که از جمله آن‌ها می‌توان به هند، چین، پاکستان، افغانستان، ترکمنستان و… اشاره کرد. در کشور ایران نیز علاوه بر عشایر، مردم روستاهای استان‌های خراسان، کردستان، فارس، یزد، سیستان و بلوچستان، کرمانشاه، آذربایجان و… نیز به خلق این اثر هنری زیبا و کاربردی می‌پردازند.
همچنین گلیم‌بافی یکی از متداول‌ترین صنایع دستی استان بوشهر است که در روستاهای سرمک، شنبه، تشان، طسوج، قلعه باغ، درویشی، اژدرخواب، شکرک، دره بان و چاهگاه تولید می‌شوند.
بیشتر بخوانید: هدیه صنایع دستی برای خانم های باسلیقه و خوش ذوق
گلیم‌ها از نظر منطقه‌ای که در آن بافته می‌شوند انواع گوناگونی دارند. هر یک از اقوام ایرانی و عشایر، گلیم‌های مخصوص به خود را دارند. اغلب گلیم‌های بافته و ایجاد انواع نقوش مختلف گلیم های ایرانی توسط عشایر و مردم روستایی انجام می‌شود.
اگر قصد خرید هر یک از انواع گلیم را دارید؛ پیشنهاد می‌شود که ادامه‌ی این بند را مطالعه کنید تا بتوانید گلیم و انواع آن را بشناسید و بر اساس سلیقه خود، بهترین مدل آن را انتخاب نمایید. در ادامه‌ی این بند به معرفی انواع این هنر زیبا بر اساس منطقه خواهیم پرداخت.
شاهسون، یکی از معروف‌ترین ایل‌های ایرانی است. مردم این ایل به بافت انواع گلیم ظریف می‌پردازند که نمونه‌اش در ایران و دنیا کم‌نظیر است. اسم گلیم‌هایی که توسط مردم ایل شاهسون بافته می‌شود سوماک است که در گویش محلی به آن ورنی نیز گفته می‌شود. برای بافت گلیم سوماک شاهسونی از پشم‌های خشک و زبر استفاده می‌شود. جالب است بدانید که تنوع طرح‌های سوماک به قدری بالاست که به ندرت می‌توانید دو نوع از یک طرح را پیدا کنید. بهترین زین‌های سنتی اسبی که در کشور ایران تولید می‌شود متعلق به ایل شاهسون است و از طرح‌های سوماک در آن استفاده می‌شود.
هرسین یکی از شهرهای استان کرمانشاه است که از مهم‌ترین مراکز گلیم بافی در ایران به شمار می‌رود. این گلیم‌ها با توجه به ذوق و سلیقه هنرمند و با توجه به شرایط محیطی بافته می‌شوند. طرح‌های زمینه و حتی حاشیه این گلیم‌ها پر از نقش و نگار‌های ریز است به طوری که به سختی می‌توان در میان آن فضای خالی پیدا کرد.
هنرمندان شهر هرسین، از پشم بز برای حاشیه گلیم استفاده می‌کنند چرا که پشم بز ضد بید است. به طور معمول در بافت گلیم هرسینی از رنگ‌های سفید، قرمز، سورمه‌ای و سرخابی استفاده می‌شود
نقش اصلی گلیم‌های قشقایی از حیوانات و اشکال هندسی الهام گرفته است و از میان آن‌ها می‌توان به هشت ضلعی، ستاره هشت پر، آهو، طاووس و بز اشاره کرد. تنوع محصولات گلیم قشقایی هم مانند گلیم شاهسونی بسیار بالا است.
اکثر مردم قوم لر، در استان لرستان زندگی می‌کنند. مردم این قوم، همواره به تولید انواع گلیم‌های با کیفیت پرداخته‌اند. از میان معروف‌ترین گلیم‌های لری می‌توان به خورجین اشاره کرد که جهت نگه‌داشتن وسایل منزل از آن استفاده می‌شود و بهترین محصول گلیم لری به شمار می‌رود. در حاشیه گلیم‌های لری، از روشی مختص قالب بافی برای سفت و محکم کردن آن استفاده می‌کنند. اغلب گلیم‌های لری دارای نقش و نگار‌های هندسی بوده و در کنارش هم نقش حیوانات قرار گرفته است. اکثر این گلیم‌ها در رنگ‌های سبز، آبی، سیاه و سفید یافت می‌شوند.
گلیم خمسه، به پنج قوم شهر شیراز تعلق دارد. همان طور که از نام این گلیم پیداست، توسط پنج قوم و ایل معروف شیراز بافته می‌شود. دو گروه از این ایل‌ها عرب هستند و به زبان عربی صحبت می‌کنند، دو ایل ترک بوده و زبان مرسومشان ترکی است، یکی از این ایل‌ها که به ایل باصری معروف هستند نیز به زبان پارسی صحبت می‌کنند.
انواع گلیم‌هایی که این قوم می‌بافتند به ده بید مشهور است و بسیار شبیه سوماک است. اکثر این گلیم‌ها زمینه‌ای تیره دارند که روی آن ستاره‌هایی به صورت مورب و لوزی شکل نقش بسته‌اند.
گلیم‌های بلوچی همان طور که از نامشان پیداست در استان سیستان و بلوچستان بافته می‌شوند. انواع گلیم‌های بلوچی از شرایط اقلیمی بلوچستان الهام گرفته‌اند. در بافت انواع گلیم بلوچی از رنگ‌های تیره مانند جگری، شتری، قهوه‌ای و آبی تیره بهره می‌گیرند. البته رنگ‌های روشنی مانند سبز، زرد و قرمز نیز در بافت این گلیم‌ها به کار می‌رود.
