یکی از اختلالات سیستم گردش خون، که در اثر باریک شدن، انسداد یا اسپاسم در رگ خونی، به وجود می‌آید، بیماری عروق محیطی (Peripheral Vascular disease) نام دارد. البته این بیماری را ممکن است، تحت عنوان بیماری شریان محیطی نیز معرفی کنند.
تنگی شریان محیطی، در اثر تجمع پلاک بر روی سطح داخلی دیواره شریان، ایجاد می‌گردد. در واقع، ایجاد پلاک و به تبع آن، تشکیل لخته‌های خون در دیواره‌های سرخرگ، باعث باریک شدن یا انسداد عروق خونی می‌شود؛ در نتیجه، اکسیژن و مواد مغذی، به اندازه کافی، به بافت‌های بدن نمی‌رسد.
بیماری تنگی رگ‌های خونی خارج از قلب، می‌تواند عروق مختلف بدن، از جمله سیاهرگ‌ها، شریان‌ها و رگ‌های لنفاوی را تحت تاثیر قرار داده، و در خون‌رسانی به مغز و پاها اختلال ایجاد نماید؛ اما، در حالت کلی، بیماری عروق محیطی، بیشترین تاثیر را بر پاها خواهد داشت. در ادامه این مطلب، توضیحات بیشتری درباره تنگی شریان محیطی یا PAD ارائه می‌دهیم.
تمامی عروق خونی که در خارج از قلب، وظیفه خون‌رسانی به همه اندام‌های بدن را بر عهده دارند؛ در سیستم عروق محیطی قرار می‌گیرند. عروق محیطی، از آئورت و شاخه‌های آن تشکیل می‌شود، که این شاخه‌ها شامل موارد زیر هستند:
بیماری عروق محیطی، همان‌طور که از نام آن پیداست؛ در شریان‌ها ایجاد می‌شود؛ به همین دلیل به این اختلال، بیماری شریان محیطی(PVD) نیز می‌گویند. حال باید دید که شریان چیست و رگ شریانی کجاست.
شریان که در اصطلاح آن را تحت‌عنوان «سرخرگ» نیز می‌شناسیم؛ اصلی‌ترین نقش را در تغذیه و خون‌رسانی به اندام‌ها بر عهده دارند. فشار خون در سرخرگ‌ها زیاد است؛ به همین دلیل، ساختار کاملا منعطفی دارد، تا بتواند فشار خون را تحمل کرده و ثابت نگه دارد.
همچنین، در ساختار شریان‌ها، ماده منعطفی تحت عنوان «الاستین» به کار رفته، که باعث می‌شود قطر سرخرگ، به‌راحتی افزایش یا کاهش پیدا کند. البته با رسیدن سرخرگ به یکی از اندام‌های حیاتی بدن، به عروق کوچک‌تر با انعطاف‌پذیری کمتر تقسیم‌بندی می‌گردد. خون عبوری از این رگ‌های کوچک‌تر، فشار و سرعت کمتری دارد. آئورت و شریان‌های ریوی، نزدیک‌ترین شریان‌ها به قلب هستند، که بیشترین انعطاف را دارند.
«وازودیلاتاسیون عروق محیطی»، عبارت است از اتّساع عروق یا گشاد شدن رگ‌های خونی بدن، که برای بهبود سطح اکسیژن یا پایین آوردن دمای بدن، رخ می‌دهد. این فرایند، در حالت طبیعی وجود دارد؛ حتی برخی از پزشکان، برای بهبود بیماری‌های فشار خون بالا و کنترل شرایط قلب و عروق، از داروهایی استفاده می‌کنند، که باعث گشادی رگ‌ها می‌شوند. با این حال، اتساع عروق همیشه مفید نیست؛ زیرا وازودیلاتاسیون عروق محیطی، می‌تواند باعث تشدید بیماری‌هایی، مانند فشار خون پایین و بیماری‌های التهابی مزمن گردد.
سرخرگ‌ها یا همان شریان‌ها، به شکل لوله‌های توخالی هستند، که سطح روی دیواره آن‌ها کاملا صاف است، تا از لخته شدن خون جلوگیری کنند. ضمن اینکه، پوشش داخلی سرخرگ و منعطف بودن دیواره‌های آن، کمک می‌کنند تا فشار خون، ثابت باقی بماند.
هرگاه انواع چربی، کلسترول و سایر مواد، بر روی دیواره داخلی سرخرگ، به صورت پلاک رسوب کنند؛ زمینه برای ابتلا به بیماری عروق محیطی فراهم می‌گردد. این فرایند به آرامی انجام می‌گیرد، و قطر شریان را به‌تدریج کاهش می‌دهد؛ تنگی رگ‌های خونی خارج از قلب را «آترواسکلروز» نیز می‌نامند.
رسوباتی که بر روی دیواره شریان جمع می‌شوند؛ از بیرون سخت و در داخل نرم هستند. در صورتی که سطح خارجی این رسوبات، دچار ترک‌خوردگی شوند؛ امکان لخته شدن خون توسط پلاکت‌ها، فراهم می‌گردد. لخته‌هایی که در اطراف پلاک تشکیل می‌شوند؛ باعث تنگی یا انسداد رگ‌های خونی خارج از قلب خواهند شد.
با توجه به اینکه پلاک یا خون لخته شده، نمی‌تواند حرکت کرده و به اندام دیگر وارد شود؛ بنابراین مسیر را مسدود کرده، و خون رسانی بافت‌های میزبان را مختل می‌کند؛ این حالت، در موارد شدید، باعث آسیب یا مرگ بافت‌های مجاور با محل انسداد، می‌گردد. این مشکل، عمدتا در انگشتان پا و بافت‌های پا رخ می‌دهد، و تحت عنوان بیماری عروق محیطی یا بیماری PVD، شناخته می‌شود.
افرادی که به بیماری عروق محیطی مبتلا می‌شوند؛ علائم متعددی را تجربه می‌کنند. هرچند برخی از افراد، تا زمانی که تنگی رگ‌های خونی خارج از قلب آن‌ها به بالای ۵۰ درصد نرسد؛ متوجه علائم بیماری شریان محیطی نمی‌شوند.
در هر حال، اولین علامتی که برای بیماری عروق محیطی ظاهر می‌گردد؛ معمولا احساس درد، گرفتگی و ناراحتی در پاها و باسن است؛ به‌طوری که شخص، دچار لنگش شده و نمی‌تواند درست راه برود. این احساس درد، زمانی ظاهر می‌شود که فرد، در حال فعالیت یا ورزش باشد؛ پس از کمی استراحت این درد برطرف خواهد شد.
غیر از علائمی که در بالا گفته شد، در بیماران مبتلا به بیماری شریان محیطی، علائم زیر نیز ممکن است ظاهر گردند:
نکته‌ای که لازم است به آن اشاره کنیم این است، که گاهی افراد مبتلا به تنگی یا انسداد رگ‌های خونی خارج از قلب، در طول عمر خود دچار این اختلال می‌شوند؛ اما تا اواخر زندگی خود، علائم بیماری عروق محیطی را مشاهده نمی‌کنند.
در هر حال، لازم است در صورت مشاهده اولین علائم تنگی شریان محیطی، حتما موضوع را با یک جراح عروق در میان بگذارید؛ زیرا تشدید تنگی رگ‌های خونی خارج از قلب، می‌تواند در نهایت، عوارض جدی مانند «حمله قلبی» یا «سکته مغزی» را در پی داشته باشد؛ بنابراین باید در اولین فرصت، درمان آن آغاز گردد.
اصلی‌ترین هدفی که در درمان بیماری عروق محیطی دنبال می‌شود؛ این است که با انجام اقداماتی پیشگیری‌کننده، خطر ابتلای بیمار به بیماری‌ها و نارسایی‌های قلب و عروق، کاهش یابد. ضمن اینکه درمانPAD می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی فرد کمک کند. برای پیشگیری و درمان تنگی شریان محیطی، راه‌های متعددی وجود دارند، که معمولا از ترکیبی از آن‌ها استفاده می‌شود. در ادامه، به روش‌های درمان بیماری عروق محیطی اشاره می‌کنیم.
برای آنکه بتوان بیماری PAD را درمان نمود؛ لازم است تغییراتی در سبک زندگی خود اعمال نمایید؛ از جمله:
غیر از مراقبت‌های یاد شده، لازم است بیمار، با کمک داروهای مناسب نیز تحت درمان قرار گیرد. معمولا پزشک متخصص قلب و عروق، داروهای ضد فشار خون و داروهای «استاتین» (برای کنترل فشار خون و کلسترول بالا) را تجویز می‌کند. همچنین، دیابت شما باید با استفاده از دارو با دوز مناسب، کنترل گردد. مدیریت بیماری عروق محیطی از طریق استفاده از این داروها، می‌تواند عوامل خطر PAD را کاهش داده و از بروز سکته مغزی و حمله قلبی جلوگیری کند. ممکن است لازم باشد از آسپرین و پلاویکس استفاده کنید.
شدت بیماری عروق محیطی، در افراد مختلف فرق دارد. گاهی گرفتگی عروق چنان شدید است، که نیاز به جراحی در فرد احساس می‌شود. پزشک باید از روش مناسب استفاده کند، تا جریان خون بهبود یابد. درمان اندوواسکولار یا کم تهاجمی یا جراحی، روش هایی هستند که در چنین شرایطی، انجام می‌گیرند. برخی از مهم‌ترین اقداماتی، که به درمان تنگی شریان محیطی کمک می‌کنند، شامل موارد زیر هستند:
همیشه پیشگیری از درمان بهتر است؛ بنابراین می‌توان با انجام برخی مراقبت‌ها، از ابتلا به بیماری عروق محیطی یا تشدید آن جلوگیری کرد. از مهم‌ترین اقداماتی که می‌توان برای پیشگیری از بیماری PAD انجام داد، می‌توان موارد زیر را نام برد:
در صورتی که با وجود این‌گونه مراقبت‌ها، علائمی مانند درد، بی‌حسی یا ضعف در پاها را تجربه کردید؛ حتما با پزشک خود در میان بگذارید؛ ممکن است به درمان‌های جدی‌تری نیاز داشته باشید.
بیماری شریان محیطی (بیماری PAD)،
که در اثر گرد آمدن پلاک روی سطح داخلی دیواره رگ، به وجود می‌آید؛ باعث باریک شدن یا انسداد رگ‌های خونی می‌شود؛ در نتیجه، مانع رسیدن اکسیژن و مواد مغذی، به بافت‌های بدن می‌شود. پزشک یا جراح متخصص قلب و عروق تنها کسی است، که می‌تواند برای درمان بیماری عروق محیطی، به شما کمک کند. البته تجربه و دانش پزشک متخصص، در میزان رضایت از درمان تاثیری بسزایی دارد.
منبع: «دکتر علیرضا قویدل | doctorghavidel»
