در ایران همه اقشار و گروه ها و جناح ها و احزاب در دو نکته اساسی متفق القولند و در هر موضوعی غیر از این دو نکته اختلاف نظر دارند. آن دو نکته عبارتند از:
1- همه به دنبال رانت هستند.
2- همه مخالف تمرکز قدرت و «دیکتاتوری» هستند.
قشر کارمند به دنبال حمایت دولت از کارمندان، افزایش حقوق و مزایا، جلوگیری از افزایش قیمت ها، بنزین مجانی، نان مجانی، و رانت های جزئی و خرد است که به اسم «عدالت اجتماعی» به این قشر تعلق می گیرد.
قشر سرمایه دار تولید کننده به دنبال حمایت دولت از تولید داخلی، مواد اولیه مجانی، انرژی مجانی، نیروی کار مجانی، معافیت از مالیات، وام های بانکی بدون بهره (پول مجانی)، انحصار در بازار داخلی و ممنوعیت واردات، و رانت های نسبتا کلان دیگری است که به اسم «حمایت از تولید» به این قشر تعلق می گیرد.
قشر سرمایه دار وارد کننده به دنبال حمایت دولت از مصرف کننده از طریق تخصیص ارز ارزان (ارز ترجیحی)، معافیت از تعرفه های گمرکی، انحصار در واردات کالاها، و سایر رانت های بسیار کلانی است که به اسم «معیشت مردم» به این قشر تعلق می گیرد.
قشر رسانه چی و نویسنده و بازیگر به دنبال حمایت دولت از هنرمندان و فعالان عرصه فرهنگ از طریق تخصیص بودجه های نجومی، معافیت از مالیات، و سایر رانت های ویژه ای است که به اسم حمایت از فرهنگ و جنگ نرم به این قشر تعلق می گیرد.
قشر ورزشکار و خصوصا فوتبالیست به دنبال حمایت دولت از ورزش مردمی از طریق تخصیص بودجه و تسهیلات مالی کلان به تیم های ورزشی و استخدام بازیکنان و مربیان لمپن و معافیت سربازی و معافیت مالیاتی و مجوز واردات خودروی لوکس و دیگر رانت هایی است که به اسم حمایت از ورزش قهرمانی به این قشر تعلق می گیرد.
قشر پزشک به دنبال حمایت دولت از پزشکان و کادر درمانی از طریق تخصیص بودجه های کلان جهت واردات و خرید تجهیزات پزشکی، ارز ارزان جهت واردات دارو، مجوز انحصار واردات برخی تجهیزات برای برخی افراد بخصوص، معافیت از مالیات، تخصیص ارز برای مسافرت خارجی به اسم «فرصت مطالعاتی»، و دیگر رانت هایی است که به اسم حمایت از نظام درمانی به این قشر تعلق می گیرد.
به هر جا نگاه می کنی عده ای با صدای بلند برای خود رانت طلب می کنند. و برای توجیه حقانیت خود جهت دریافت رانت، انگشت اشاره اتهام به سمت برخی رانت های دیگر دراز می کنند، که مثلا وقتی خودروسازی بنجل ساز داخلی رانت انحصاری میگیرد پس رانت واردات انحصاری تجهیزات پزشکی با ارز ارزان دولتی هم باید به برخی پزشکان تقدیم شود. یا مثلا وقتی پتروشیمی ها و فولاد سازی ها رانت انرژی مجانی دریافت می کنند، پس کارگران و کارمندان هم باید رانت بنزین و نان و برق و گاز مجانی دریافت کنند و برای مرغ هم ارز ارزان تخصیص داده شود. یا مثلا وقتی چای و مرغ و تخم مرغ رانت ارز ارزان دریافت می کنند، پس خودروسازی هم باید رانت انحصاری داشته باشد. الخ.
اگر رانت کسی قطع یا کم شود بلافاصله فریاد اعتراضش به هوا بلند می شود که این مملکت دیکتاتوری است و همه دزد هستند و به ما ظلم شده که رانت ما را نمی دهند!
و همه در یک مطلب دیگر هم متفق القولند، و آن هم پافشاری بر این اصل اساسی اندیشه پست مدرن که «قدرت» چیز بسیار مذمومی است و هر کس قدرت داشته باشد بسیار بی ادب و بی نزاکت است!!
رانت در همه جوامع هست. تنها تفاوت در شیوه توزیع رانت است که کیفیت نظم اجتماعی را تعیین می کند. وقتی در جامعه ای انسجام ملی وجود داشته باشد، خواه این انسجام ملی از طریق همگرایی اجتماعی در کلیت بدنه اجتماعی ایجاد شده باشد و خواه از طریق یک قدرت حاکم با منافع مشخص به بدنه اجتماعی تحمیل شده باشد، نظام توزیع رانت به گونه ای تنظیم می شود که در راستای تحقق منافع ملی قرار بگیرد.
لیکن در جامعه ای که بدنه اجتماعی واگرا باشد و قدرت منسجمی هم حاکم نباشد که منافع مشخصی را به جامعه تحمیل نماید، طبیعتا دستیابی به رانت به هدف اصلی همه اقشار اجتماعی و سیاسی تبدیل شده و اساسا منافع ملی شکل نمی گیرد. در چنین جامعه ای همه مخالف اقتدار و تمرکز قدرت خواهند بود، چون آن را مانعی در برابر دستیابی خود به رانت می بینند.
و البته در چنین جامعه ای به دلیل افت شدید بهره وری، میزان رانت قابل توزیع میان اقشار مختلف هم به شدت افت می کند. چون بخش اعظم جامعه تمایل به زندگی انگلی پیدا کرده و فعالیت تولیدی کمرنگ می شود.
در چنین جامعه ای طبیعی است که همه ناراضی باشند. چون اولا کاهش مداوم حجم درآمدهای رانتی که ناشی از افت دایمی بهره وری است موجب نارضایتی عمومی می شود، و ثانیا همین نارضایتی مداوم خود مکانیزمی است جهت جلوگیری از شکل گیری یک اقتدار مرکزی که ممکن است جلوی جریان رانت به سوی برخی اقشار را گرفته و با نظم دادن به جامعه، منافع بسیاری رانت خواران کنونی را به مخاطره بیاندازد.
پس:
شعار امت ما: مرگ بر دیکتاتور!
شعار ملت ما: منابع کشور باید در خدمت مردم باشد!
شعار مسئولین و سیاستمداران ما: ما شیفتگان رانت هستیم، نه تشنگان قدرت!!
