امنیت یکی از مهم‌ترین نیازهای انسان از دیرباز بوده و چارچوب‌های کلاسیک علم روان شناسی که اغلب بر اساس نظریات اندیشمندان متخصص این علم شکل گرفته، امنیت برای انسان را به دو بخش مجزای فیزیکی و روانی تقسیم می‌کند و بسیاری از دانشمندان علوم اجتماعی بر این باور اند که تامین امنیت روانی برای انسان‌ها مقدم بر تامین امنیت فیزیکی است.
در واقع به بیان دیگر، تامین امنیت فیزیکی اعضای یک نظام اجتماعی بزرگ یا کوچک به راحتی قابل دسترس است و اغلب دولت‌ها در کشورهای توسعه یافته یا شاخص در حال توسعه می‌کوشند تا هزینه‌های امنیتی خود را بر افزایش سطح امنیت روانی مردم کشورشان، متمرکز کنند.
در واقع تامین امنیت فیزیکی، فرایندی یکسان و از پیش تعیین شده برای دولت‌ها است که کمترین قدرت نظامی یا انتظامی می‌تواند ابعاد آن را در جامعه بسط دهد؛ اما بر خلاف امنیت فیزیکی، امنیت روانی یک نظام دارای رویکرد و فرایندهای مختلف و پیچیده است که ناکارآمدی یا کاهش عمل به رویکردهای کلان از سوی تامین کنندگان آن در هر بخش می‌تواند جامعه را متشنج کرده و سطح امنیت فیزیکی در نظام اجتماعی را به حداقل برساند.
تعاریف مختلف زیادی برای "امنیت روانی" از سوی دانشمندان علم روان شناسی در طول سال‌های گذشته ارائه شده اما به نظر می‌رسد، آبراهام مزلو، روان‌شناس انسانگرای آمریکایی بهترین تعریف را برای امنیت روانی ارائه کرده باشد.
بر اساس تعریف مزلو، امنیت روانی حالتی خاص در انسان است در آن آسایش خاطر ناشی از اطمینان شخص به ارضای نیازمندی‌ها و تمایلات اولیه وجود دارد و به بیان دیگر زمانی که یک فرد از تامین نیازهای روزمره و معیشتی خود در بستر جامعه مطمئن باشد و هیچ عاملی فرایند دسترسی وی به پاسخ این نیازها را تهدید نکند، فرد دارای امنیت روانی است.
رویکردهای جدید و مدرن ارائه شده در علم روان‌شناسی حکایت از این دارد که بخش قابل توجهی از فرایندهای مرتبط با امنیت روانی کاربران در فضای شبکه‌های اجتماعی به میزان دسترسی آنها به اطلاعات و داده‌های مهم بین‌المللی یا داخلی وابسته است و بر همین اساس بخشی از تعریف امنیت روانی امروز اعضای نظام اجتماعی در فضای ملتهب جامعه که حجم زیادی از التهابات خود را مدیون نوسانات آماری و اطلاعاتی در فضای مجازی است، مربوط به دسترسی به کالاهای اساسی یا مواد اولیه مورد نیاز برای زندگی در شرایط کنونی می‌شود.
در این میان دولت‌ها به عنوان یک رکن اصلی در مثلت تامین امنیت روانی جامعه، می‌کوشند تا با افزایش سطح دسترس‌پذیری کالاهای اساسی مورد نیاز مردم، روند تهیه مواد غذایی و دیگر اقلامی که شامل کالاهای اساسی می‌شوند را افزایش دهند و از سوی دیگر قیمت این کالاهارا به جهت تنظیم بازار و توسعه رویکردهای اقتصادی از پیش تعیین شده خود در بستر معاملات خرد و کلان نظام اجتماعی کنترل می‌کنند.
تعاریف جدید علم روان شناسی از فرایندهای مرتبط با افزایش امنیت روانی اعضای نظام اجتماعی در جامعه، نشان می‌دهد فروشگاه‌های بزرگ، تامین‌کنندگان کالا، تولیدکنندگان اقلام اساسی، صاحبان صنایع و بنگاه‌های اقتصادی و حتی فروشندگان با انصاف محلی، نقش غیرقابل انکاری در افزایش سطوح امنیت روانی در میان اعضای جامعه دارند و بروز هرگونه اختلال در روند فعالیت آنها می‌تواند امنیت روانی اعضای جامعه را تهدید کرده و به یک فاجعه بزرگ اقتصادی – اجتماعی تبدیل شود.
همزمان با شیوع گسترده کرونا در برخی از کشورهای جهان و به دنبال آن شیوع این بیماری در ایران، سطح امنیت روانی بسیاری از مردم مورد تهدید قرار گرفت زیرا در ابتدای بازه زمانی شیوع این بیماری، اقلام مورد نیاز برای جلوگیری از گسترش و ابتلا به این ویروس از سوی تعدادی از فعالان اقتصادی و تامین‌کنندگان بزرگ کالا مورد احتکار قرار گرفت و دولت هم که آمادگی و قدرت لازم برای مبارزه با این ویروس و تبعات اقتصادی ناشی از آن را نداشت، نتوانست سطح امنیت روانی شهروندان را افزایش دهد.
در این میان بسیاری از فروشگاه‌های محلی و تعداد انگشت شماری از برندهای تجاری معتبر در ایران که تا پیش از این تنها عرضه‌کننده بخشی از کالاها و خدمات مورد نیاز مردم بودند، سعی کردند تا در ابتدا با افزایش گستره دسترسی مردم به کالاهای مورد نیاز برای جلوگیری از ابتلا به ویروس کرونا، نقشی در تامین امنیت روانی نظام اجتماعی ایفا کنند و در گام دوم، دسترسی آنلاین مردم به خرید اقلام مورد نیاز برای گذران زندگی روزمره را به جهت کمک به حاکمیت در کنترل روند شیوع بیماری، افزایش دادند تا با جلوگیری از حضور شهروندان در بازار و فراهم کردن مزیت‌های اقتصادی خرید آنلاین، آمار مبتلایان به این بیماری افزایش نیابد.
دیجی کالا به عنوان شاخص‌ترین فروشگاه آنلاین ایران که بر اساس گزارش ارائه شده از سوی این برند، تعداد کاربران یکتای آن در ماه به بیش از 30 میلیون نفر می‌رسد، نقش مهمی در روند تامین کالاهای اساسی و اقلام مورد نیاز برای جلوگیری از ابتلا به بیماری در بازه زمانی شیوع گسترده ویروس کرونا در ایران داشت.
آمار منتشر شده از سوی دیجی کالا نشان می‌دهد افزایش 2.5 برابری فروش محصولی در این پلتفرم آنلاین در سال گذشته نسبت به یکسال قبل تر از آن، در حالی محقق شده که افزایش فروش ریالی تنها حدود 100 درصد (یک برابر) بوده و این آمار به این معناست که دیجی کالا نه تنها در بازه زمانی شیوع ویروس به تامین امنیت روانی شهروندان در جامعه کمک کرده، بلکه سعی داشته بخشی از تبعات اقتصادی ناشی از شیوع گسترده ویروس کرونا در کشور که به طور مستقیم متوجه دهک‌های پائین جامعه بوده را کنترل کند و به رغم اینکه افزایش تعداد کاربران و گسترش جامعه خریداران و فروشندگان دیجی کالا باعث شده فروش محصولی این پلتفرم بیش از 2.5 برابر (250 درصد) افزایش یابد، فروش ریالی تنها 100 درصد یا یک برابر افزایش داشته است.
در واقع دیجی کالا به نوعی با تمرکز بر دو فاکتور مهم یعنی افزایش دسترس‌پذیری شهروندان به اقلام مورد نیازشان و کاهش تبعات اقتصادی ناشی از شیوع ویروس کرونا، نقش مهمی در روند تامین امنیت روانی جامعه ایفا کرده و این در حالی است که بسیاری از پلتفرم‌های آنلاین خرید و فروش کالا و خدمات با افزایش تعرفه‌های خود و کاهش موجودی کالاها از ابتدای همه‌گیری ویروس، سعی کردند تا از آب گل‌آلود کرونا در کشور ماهی بگیرند.
البته بر اساس گزارش ارائه شده از سوی مرکز توسعه تجارت الکترونیکی وزارت صنعت، معدن و تجارت افزایش ریالی و محصولی فروش در پلتفرم‌های آنلاین بر اثر تمایل مردم به خرید اقلام موردنیازشان از فروشگاه‌های مجازی همزمان با شیوع بیماری در کشور محقق شده اما به رغم اینکه آمار مستندی در خصوص فروشگاه‌های آنلاین موجود در برخی از شبکه‌های اجتماعی پرطرفدار بین ایرانی‌ها همچون اینستاگرام وجود ندارد، نگاهی اجمالی به وضعیت کسب‌وکارهای فعال در بستر فضای مجازی نشان می‌دهد اعتماد کاربران به دیجیکالا و اطمینان خریداران از صحت فرایند تامین، فروش و ارسال در فروشگاه‌های آنلاین فعال در اینستاگرام یا سایر شبکه‌های اجتماعی قابل مقایسه نیست و تنوع، ضمانت و دسترس‌پذیری سه مزیت مهم دیجی کالا نسبت به این فروشگاه‌های آنلاین بوده است.
گزارش ارائه شده از سوی پلیس فتا نیز نشان می‌دهد کلاهبرداری از خریداران فروشگاه‌های آنلاین فعال در شبکه‌های اجتماعی در بازه زمانی شیوع ویروس کرونا تا حد زیادی افزایش یافته و برهمین اساس در حالی این موضوع امنیت روانی جامعه را تهدید می‌کرده که به کاهش اعتماد عمومی به این بسترها و رجوع شهروندان به دیجی کالا برای خرید امن کمک کرده است.
در روند نگارش این یادداشت از داده‌های موجود در پایگاه‌های اطلاعاتی زیر استفاده شده:
· Motivation and Personality (Abraham maslow)
· Science and Human Behavior (B. F. Skinner)
· Counseling and Psychotherapy: Newer Concepts in Practice (Carl Rogers)
· گزارش پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات (فتا) _ فروردین 1400
· گزارش عملکرد دیجی کالا _ 1399
· گزارش شرکت شبکه الکترونیک پرداخت کارت (شاپرک) _ مردادماه 1400
· گزارش رتبه بندی کسب‌وکارهای اینترنتی (مرکز توسعه تجارت الکترونیکی وزارت صمت) _ مردادماه 1400
